Xalqaro moliya nazariyasi va amaliyoti

Jahon globallashuvi natijasida mamlakatlarning tovar va xizmatlar almashuvi, xalqaro kapital harakatlari , ishchi kuchi migratsiyasi , texnika va texnologiyalar bozori yagona bozorga aylanib boradi

GLOBALLASHUV

Globallashuv davlatlarning Iqtisodiy faolligini oshirib , xalqaro savdoni qo’llab quvvatlaydi va investitsion jarayonlarni qulaylashtiradi. Erkin savdo tizimi rivojlanadi. Mamlakatlaga investitsiyalar olibkirish erkinlashadi.

Moliyaviy globallashuvda bank va boshqa kredit uyushmalarining xalqaro operatsiyalari muhim rol o’ynaydi.Chunki xorijiy investitsiyalarning kiritilishidA, tovar va xizmatlarni oldi sotdisida hamda xalqaro pul o’tkazmalarida tezkorlik va ishonchlilik globallashuvning muhim belgisi hisoblanadi

globallashuvning salbiy oqibatlari

TRANSMILLIY KORPORATSIYALAR

Transmilliy (Multimilliy) korporatsiyalar deb xalqaro biznes faoliyatlari yuritadigan firmalar , tashkilotlarga aytiladi. Asosan TMK menejerlari TMKning ko’lamini kengaytirish maqsadida moliyaviy va investitsion faoliyat olib borishadi. Maqsadlari faqatgina tashkilotni kengaytirish.

Dow Chemical, IBM, Nike va shunga o’xshash boshqa bir qancha yirik kompaniya(korporatsiya)larning 50 foizidan ziyod aktivlari boshqa mamlakatlarda joylashgan. Colgate-Palmolive , ExxonMobil, Fortune Brands kabi korporatsiyalarning esa deyarli yarim savdosini boshqa mamlakatlar hududida amalga oshirishadi

TRANSMILLIY KORPORATSIYALAR

Korporatsiya transmilliy nomini olish uchun BMT tomonidan belgilab beriligan bir qancha ko’rsatkichlari bor:

• markazlashgan boshqaruv tizimi asosida muvofiqlashtiril- gan iqtisodiy siyosatni yuritishi
• ishlab chiqarish bo‘linmalarining majburiyatlar hamda resurslar almashinuvida bir-biri bilan faol hamkorligi
• yillik savdo hajmi 1 mlrd dollardan kam bo‘lmasligi
• umumiy moliyaviy aylanma mablag‘larining 1/5 qismidan 1/3 qismigacha xorijdagi operatsiyalarga to‘g‘ri kelishi

TO’LOV BALANSI

Milliy daromadlar hisobiga qo’shimcha ravishda davlat iqtisodchilari va statistiklar ko’plab moliyaviy tranzaksiyalar va joriy operatsiyalar balansi o’rtasidagi kompozitsiyalar orqali orqali namoyon bo’luvchi to’lov balansini ham hisoblanadi.

Har bir mamlakatning to’lov balansi chetdan tushumlar va to’lovlar o’rtasidagi muvozanatni saqlaydi. Chet elliklardan tushumlar bo’yicha har qanday tranzaksiyalar natijasi to’lov balansi hisobida kredit(+) qismida aks etadi hamda chet elga to’lovlar va o’tkazmalar to’lov balansinining debit (-) qismida aks etadi

XALQARO TRANZAKSIYALAR

Xalqaro valuta bozori. Forex

Xalqaro valuta bozori joy olgan bozor xalqaro birja bozori deb ham yuritiladi. Qatnashuvchilar:

• tijorat banklari
• sug’urta kompaniyalari
• Markaziy Bank
• Jahon bozori nobank moliya institutlari
• Aktiv boshqaruv firmalari

FOREX

Forex ya’ni xalqaro valuta bozori juda ko’p moliyuaviy markazlarda joylashgan. Bular sirasiga London, Nyu York, Tokio , Frankfurt, Singapur kabi yirik shaharlarni olish mumkin. Xalqaro valuta bozorining dunyo miqyosidagi valuta aylanish hajmi ulkandir. So’nggi yillarda uning qamrovi kengayib bormoqda. 1989 - yil aprel oyida global xalqaro valuta bozori qiymati ya’ni kunlik pul aylanmasi 600 mlrd $ ni tashkil etgan bo’lsa, Shundan 184 mlrd $ London, 115 mlrd $ AQSh, 111 mlrd $ Tokio hissasiga to’gri keladi. Bundan 21 yikldan so’ng 2010 – yil aprelga kelib, kunlik pul aylanmasi 4 trln $ gacha ko’tarildi. 1.85 trln $ London, 904 mlrd $ AQSh , 312 mlrd $ Yaponiya birjasiga to’g’ri kelgan

XALQARO KAPITAL BOZORI

1970 – yillar davomida, Ilg’or mamlakatlar banklari tomonidan asosan Lotin Amerikasidagi qashshoqroq mamlakatlar hukumatlari va firmalariga katta miqdorda qarz berdi. Lekin shunga qaramasdan 1982 – yilda birinchi navbatda Meksika so’ngra esa boshqa bir nechta mamlakatlar qarzga olgan mablag’larini qaytarib bera olmadilar.

Natijada “qarz riski” 1990 – yilgacha davom etdi. 1990 – yillarda Investorlar yana bir marta Lotin Amerikasi va Osiyoning iqtisodiyoti tez rivojlanayotgan mamlakatlarga bozorlarini rivojlantirish uchun 100 mlrd $ kiritishga qaror qildi.