28-Mavzu:Kuzov, kabina
Reja:
1. Kuzovning vazifasi
2. Kuzovning tuzilishi
3. Kuzovning ishlash uslubi
Yengil avtomobillarning ko’zovlari
AQSHda ramali konstruksiyalar keng tarqalgan. Ular ko’zovlami har xil rusumlarda tayyorlashga imkon berib, ko’zovni tebranish yuklamalaridan yaxshi saqlaydi. Yevropada ramasiz kuch chizmalari keng tarqalgan: ular avtomobilning og‘irligi yengil bo‘lishini ta’minlaydi.
Yengil avtomobil ko’zovlari vazifasiga kura taksi, shaxsiy va poyga avtomobillariga urnatiladigan ixtisoslashtirilgan ko’zovlarga bulinadi
Yengil avtomobillarning ko’zovlari quyidagicha tasniflanadi:
karkasli ko’zovlar: ular ochiq va yopiq shaklda yaxlit qilib yasaladi, qoplamasi ko’zov hajmini shakllantiradi va uning mustah- kamligini oshiradi;
skeletli ko’zovlar: ular yengil prokat profillardan hosil qilingan karkasga ega bo'lib, qoplamaga payvandlanadi;
qobiqli ko’zovlar: shtamplangan yirik detallar, tashqi va ichki panellardan tayyorlanadi, bular no’qta usulida payvandlab birik- tirilib, 0,8 mm.gacha qalinlikdagi tunuka bilan qoplangan berk kuch tizimini hosil qiladi. Bunday ko’zovlar eng keng tarqalgan, chunki ularni tayyorlash texnologiyasida afzalliklar bor.
Yengil avtomobillar ko’zovining turi uning funksional bo‘lmalari soni va konstruktiv tuzilishiga qarab belgilanadi. Bo'lmalari soniga ko‘ra, ko’zovlarning quyidagi xillari bor:
uch bo‘lmali: motor bo‘lmasi, salon, yukxona;
ikki bo‘Imali: motor bo‘lmasi, salon;
bir bo ‘Imali: barcha bo‘lmalari bir ko’zovda joylashgan.
Yengil avtomobillarda ko’zovlaming quyidagi turlari qo'llaniladi:
berk ko’zov;
to‘liq ochiladigan ko’zov;
yuk-yo'lovchilar ko’zovi.
Yengilavtomobillarkattatezlikdaxarakatlangandadvigatelningdeyarlikuvvatixavokarshiliginiyengishgasarflanadi. Shuboiszamonaviyyengilavtomobillarningko’zovlariniformasi (shakli) nafakatestetikatalablarinuktainazaridanbalkiaerodinamikatalablaridankelibchikilganxoldaloyixalanadi.
Xozirgivaktda (xajmi, eshiklarsoni, yukorikisminingshaklivab. jixatlarigakura) kengtarkalgankuyidagiturdagiyengilavtomobilko’zovlarimavjud:
SEDAN-uchxajmli, ustiyopik 2 yoki 4 yonbosheshiklipassajirko’zovi (NEKSIYa, GAZ-24 «Volga)
KUPE- ikkiyokiuchxajmli, ustiyopik 2 tayonbosheshikli, orkaurindiklariningulchamlarisikikpassajirko’zovi. (ZAZ-968 «ZAPOROJES» ).
XARDTOP – SEDAN – yonboshoynalaritushirilgandayonboshurtaustunchasiyukyengilavtomobilningsedanko’zovi.
XARDTOP-KUPE - yonboshoynalaritushirilgandayonboshurtaustunchasiyuk, yengilavtomobilningkupeko’zovi.
FASTBEK – ikki xajmli, 2 ta yoki 4 ta eshikli va tomi orkaga ravon, bir tekis tushirilgan passajir ko’zovi. (AZLK-2141 «Moskvich»)
KOMBI – ikki xajmli, orka eshikli va passajir yoki yuk (orka urindiklar taxlangansa) tashish uchun muljallangan passajir ko’zovi.
(IJ-21251)
LIMO’ZIN – uch xajmli, birinchi kator urindiklari oynalari ochiladigan tusik bilan ajratilgan, usti yopik, turt yonbosh eshikli, yukori komfortabellikka ega saloni kengaytirilgan, uch kator urindigi bor, ba’zida urta kator urindiklari kaytariladigan passajir ko’zovi (ZIL-114, ZIL-117, ZIL-4104)
UNIVERSAL – ikki xajmli, orka eshikli, passajir salonidan maxsus tusik bilan ajratilmagan yukxonasi bor, orka urindiklar taxlanadigan passajir ko’zovi (GAZ-24-02 «Volga», VAZ-2102 «Jiguli»)
FAETON – usti yumshok taxlanadigan tentli, yonbosh oynalari olinuvchi passajir ko’zovi. (UAZ-469, LuAZ-969)
FAETON – UNIVERSAL- usti yumshok taxlanadigan yoki olinadigan tentli va yonbosh oynasi eshik ustamasi bilan olinadigan yuk passajir ko’zovi.
KABRIOLET-yumshok taxlanuvchi tentli, yenbosh oynasi tushiriladigan pakssajir ko’zovi.
KABRIOLET-XARDTOP - ustki bikr tomi olinib kuyiladigan passajir ko’zovi.
RODSTER – ikki urinli, usti ochik, taxlanadigan yumshok tentli, orka yukxona tomini usti ochik xolatida ikkita nokulay bo’lgan urindik paydo bo’ladigan passajir ko’zovi.
BROGAM – oldingi urindiklar ustki tomini ma’lum kismi ochilib yopiluvchi kombinasiyalashgan passajir ko’zovi.
LANDO – orka kator urindiklar tomini ma’lum kismi ochilib yopiluvchi kombinasiyalashgan passajir ko’zovi.
TARGA – ustki tomini urta kismi olinib kuyiladigan kombinasiyalashgan passajir ko’zovi.
PIKAP – yengil avtomobil shassisidagi yuk uchun ochik platformasi va xaydovchi uchun kabinasi bor va ular bir-biridan stasionar tusik bilan ajratilgan yuk-passajir ko’zovi. (IJ – 27151)
Avtobus ko’zovlari bir yoki ikki kavatli, usti yopik va ba’zan ochik xam bulishi mumkin.
Kuzov qorpusi(rasm) ko’p miqdodag’i detallardan , bikr payvand qonstro’qsiya qiib yig’iladi. Bu detallarning asosiylari old va orqa qismlardan tashkil topgan asos(1) pol, eshiqlar joylashtiriladigan urinlarni xosil qiluvchi yon tamonlar (2) xamda kuzov elementlarini xajmli qonstro’qsiyaga birlashtiruvchi tomdan (3) iborat.
Kuzov qorpusining old qismiga qalta rama (4) payvandlangan bulib, u dvigatel, radiatr va olding’i osmaning qundalang’ tusinini maxqamlash uchun xizmat qiladi. Kuzov asosi peremtri buyicha yig’ma qutisimon shaqlda kuchaytirilgan, bir butun shtamplangan panel qurinishida tayyorlangan. Qorpusning old qismiga shchit, panellar va sachrandi tusiqchalar, orqaqismiga esa faqat panellar va sachrandi iusiqchalar qiradi.
ko’zov korpusi
Qapot dvigatel bulinmasini yo’qoridan berqitadi. U tashqi paneldan iborat bulib, ostqi tomonidan, tashqi panel peremetri buyicha payvandlangan ichki panel bilan kuchaytirilgan. Olding’i va orqadag’i qanotlar shtamplangan pulat anellardan tashkil topgan bulib, kuzov qorpusiga maxqamlanadi. Maxqamlag’ich sifatida payvand brikmalar yoki boltli brikmalardan foydalaniladi
Zamonaviy avtobuslar nukul metalldan yasalgan vagon kurinishidagi usti yopik karkasli ko’zovga ega. Bu turdagi ko’zovlar dvigatelni ma’kul joyga joylashtirish (ko’zov ichiga, ya’ni old kismiga, orka kismiga yoki polining tagiga), yulovchilarga muljallangan ko’zov xonasidagi joydan maksadga muvofik foydalanish imkonini beradi. Avtobus ko’zovlarining umumiy vazni va narxi avtobusning yarim vaznini va yarmiga yakin tannarxini tashkil etadi. Vagon turidagi ko’zovlarda rama bulmaydi, shuning uchun barcha yuklanishlarni ko’zov o’zi kabul kiladi. Shu narsani ta’kidlab utish kerakki, avtobusning butun agregatlari ko’zovning tubiga biriktiriladi. U kundalang va buylama karkasli balkalardan xamda ular bilan bir butun kilib tutashgan kobirgasimon ustunchalar ko’zov kafasini tashkil kiladi va kobirga ustun uchun material sifatida pulat va dyuralyuminiydan yasalgan xar xil shakldagi o’zakdan foydalaniladi. Karkasli ko’zov kafasini kobiklash uchun list pulat yoki alyuminiy kullaniladi.AQSHdaramalikonstruksiyalarkengtarqalgan. Ularko’zovlamiharxilrusumlardatayyorlashgaimkonberib, ko’zovnitebranishyuklamalaridanyaxshisaqlaydi. Yevropadaramasizkuchchizmalarikengtarqalgan: ularavtomobilningog‘irligiyengilbo‘lishinita’minlaydi.
.
Isitgichsalon ichida joylashgan va quloqchalari bilan ko’zovga mahkamlanadi. Salonga havo ko’zov tashqi panelining tirqishlari orqali kiritiladi va havo o‘tkazuvchi mo'ri orqali, to‘sqich (10) ning holatiga qarab, oldingi va yondagi oynalarga, asboblar panelining markaziy qismiga va haydovchi hamda old yolovchining oyoqlari turadigan joyga uzatiladi.
Isitgich skoba (18) (1.171-rasm) yordamida mahkamlangan chap va o‘ng g‘ilof (5), ustki qismida joylashgan elektr dvigatel (4), pastki qismida joylashgan radiator (25) dan tashkil topgan. Elektr dvigatelning valiga g‘ildirak (6) presslanib o‘rnatilgan.
Radiator (25) ning ustida to‘sqichlar (16, 17va 24) joylashgan. To‘sqichlar pishanglari (19, 20 va 21) yordamida boshqariladi. Isitgichni boshqarish jo‘mragi yordamida radiatordagi suyo’qlikning aylanishi rostlanadi. Isitgichda detallarga ajratilmaydigan plast- massadan yoki metalldan tayyorlangan jo‘mrak o‘rnatilgan boMishi mumkin. Jo‘mrak dasta (3) (1.171-rasm) bilan boshqariladi.
|
