2.1 Monopoliya va uning turlari
Monopoliya (yunoncha mono — tanho, poleo — sotaman) — iqtisodiyotning bir sohasida tanho hukmronlik; bozorni tashkil etish shakli. Bunday bozorlarda yagona sotuvchi oʻz tovari bilan fa-oliyat koʻrsatadi, boshqa tarmoqlarda bunday tovarning oʻrinbosari boʻlmaydi. M. ishlab chiqarish vositalari, ish kuchi va yaratilgan mahsulotlar asosiy qismining ozchilik korxonalar, sohibkor shaxslar yoki davlat qoʻlida toʻplanishi natijasida paydo boʻladi. M. koʻrinishlari qadimdan mavjud. Noyob mahsulot yetishtiriladigan yerlar, konlar, suv havzalari, oʻrmonlar va boshqa tabiiy manbalar ozchilik qoʻlida toʻplanib, egalariga monopol mavqe bergan, ular maʼlum mahsulotni bozorgatanho yetkazib beruvchilarga aylanib, u yerda hukmron boʻlganlar. M. oʻz tabiatiga koʻra ishlab chiqarish da turgʻunlik paydo qiladi, chunki monopol mavqega tayanib, sarflarni kamaytirmay foyda koʻrish, raqobatning yoʻqligi yoki zaifligidan foydalanib bozorga oʻz izmini oʻtkazish mumkin. M. bozor munosabatlarini cheklaydi, shu sababli hatto bozor iqtisodiyoti hukmron davlatlar mono-poliyaga qarshi choratadbirlarni koʻradilar. M.ning asosiy shakllari — kartel, sindikat, trest, konsernlar hisoblanadi.[1]
Monopoliyalar vujudga kelishining moddiy asosi ishlab chiqarishning toʻplanishi hisoblanadi. Ishlab chiqarishning toʻplanishi ishlab chiqarish vositalari, ishchi kuchi ishlab chiqarish hajmining yirik korxonalarda toʻplanishini namoyon etadi. Monopoliyaning 6 turi mavjud bo'lib ular: 1.Tabiy monopoliya 2.Legal monopoliya 3.Sun'iy monopoliya 4.Aligopoliya 5.Monopsoniya 6.Sof monopoliya
Monopoliya, iqtisodiyda yagona tuzilish yoki shaxsning xususiyatlari tufayli bozor ustida nazarda tutiladigan holatdir. Monopoliyaning iqtisodiy asoslari quyidagilardir:
1. Yagona Ishlovchilik (Single Seller): Monopoliyada yagona korxona yoki shaxs bozor ustida amal qiladi va turg'unlikka ega bo'ladi. Bu, o'ziga xos mahsulotlar yoki xizmatlar sotish imkoniyatiga ega bo'lishi aniqdir.
2. Mahsulot yoki Xizmatning Engqachonizatsiyasi (Unique Product or Service): Monopoliyalar, o'zlariga xos mahsulotlar yoki xizmatlar taqdim etadilar. Ular bozordagi engqachonizatsiyaga ega bo'lib, boshqa ishlovchilar uchun o'zlarining birinchi raqib bo'lishi qiyin.
3. Kirish bariyerlari (Entry Barriers): Monopoliyada kirish bariyerlari qanday ko'rsatiladi. Bu, yangi ishlovchilar uchun bozorga kirishni qiyinchilikka aylantiradigan faktorlar bo'lishi mumkin, masalan, kapital, texnologik muvofiqiyat yoki litsenziyalar.
4. Davlat Tilligi (Government Patents): Davlat tilligi va litsenziyalar monopoliya tuzilishi uchun muhimdir. Davlat tilligi orqali kompaniyalarga mahsulotlarning yoki xizmatlarning ekskluziv huquqlarini ta'minlash orqali ularni raqobatsiz qolga kiritish mumkin.
5. Turg'unlikda Narxni Mavjudkor Etish (Price Maker): Monopoliya, turg'unlikka ega bo'lib, bu tufayli mahsulot yoki xizmatlar narxini o'zlashtirib boradi. U boshqa ishlovchilar bilan solishtirishsiz, o'zining belgilangan narxlari bo'yicha amal qiladi.
6. Hukuki Himoya (Legal Protection): Monopoliyalarni hukuki himoya ta'minlash, ularning raqobatga qarshi bo'lishi uchun muhimdir. Litsenziyalar, maxsus davlat tilliqi va boshqa himoya vositalari monopoliya tuzilishini qo'llab-quvvatlaydi.
Monopoliyaning iqtisodiy asoslari tuzilishi, bozor sharoitiga ta'sir qilishi va iste'molchilar uchun narxlarni o'zgartirishi mumkin. Bunday holatda davlatning maqbul korrektsiya chora-tadbirlarini o'rganish va amalga oshirish lozimdir, shuningdek, xususiy toifalarning faol shaklida tartibga solish uchun boshqa boshqa ishlovchilar uchun bozor bo'yicha tanqidiy monitoring amalga oshirish zarur.
Monopoliya, bozor ustida yagona ishlovchining yoki shaxsning xususiyatlari tufayli raqobatsizligini ta'minlaydigan holatdir. Bu, boshqa ishlovchilar uchun bozor bo'ylab narxlarni o'zlashtirish va boshqa tuzilishlarning tushmasini rivojlantirish imkonini beradi. Quyidagi monopoliya turlari mavjud:
1. Tub monopoliya (Pure Monopoly): Bu turdagi monopoliyada yagona ishlovchi bozor ustida amal qiladi va xususiy mahsulot yoki xizmatlarni sotadi. Ular o'zlariga xos bo'lgan narxni belgilashlari mumkin va kirish bariyerlarini engelleyish orqali bozorni egallashadi.2. Tabiiy monopoliya (Natural Monopoly): Tabiiy monopoliya, tabiiy resurslar yoki infratuzilishlar (masalan, energiya, suv, gaz, transport vositalari) bo'yicha hosil bo'lgan bozor ustida amal qiladi. Ular uchun kirish bariyerlari quyidagi komponentlar orqali kamaytiriladi: kapital ishlab chiqarish, resurslar, va xizmatlarining o'zlashtirilmasi.3. Davlat monopoliyasi (Government Monopoly): Davlat monopoliyasi, davlatning belli bir sohada yagona ishlovchi bo'lishi holatidir. Masalan, davlat telefon qo'llab-quvvati, pochta xizmatlari, televiziyalar, elektroenergiya va boshqa sohalarda davlat monopoliyasi kuzatiladi.4. Brend-monopoliya (Brand Monopoly): Ushbu turdagi monopoliyada kompaniya o'zining mahsulotlari uchun xususiy brendni o'zlashtiradi. Mijozlar uchun bu brend ishlab chiqaruvchi qurilishning yagona ta'minoti hisoblanadi, shuningdek, boshqa mahsulotlarga o'tishini kamaytiradi5. Teknologik monopoliya (Technological Monopoly): Bu monopoliyada kompaniya, texnologik innovatsiyalar yoki patentlarga asoslangan holda xususiy mahsulot yoki xizmatlar ishlab chiqaradi. Bu, kompaniyaga boshqa ishlovchilarning shunday texnologiyalarni rivojlantirishini qiyinchilikka solishtiradi.
Monopoliyalar, umumiy ravishda raqobatsiz ravishda bozorga o'zlashtirish orqali narxlarni o'zgartirishi mumkin. Bu esa iste'molchilarning bu mahsulot yoki xizmatlar uchun faqat bitta tanlovlari borligini anglatadi. Bu holat, iste'molchilar uchun arzon narxlar va yuqori darajadagi kabi muammolarni kelib chiqarishi mumkin. Raqobatsiz bozor sharoitlarida adolat va samarali korrektsiya tadbirlari talab etiladi.
Monopoliya jamiyatga bir necha xil tasir ko'rsatishi mumkin. Birinchi navbatda, monopoliya kompaniyalari bozor ustida kontrolni olishadi va narxlarni o'zlariga qarab qo'yishlari mumkin. Bu esa mijozlar uchun yomon natijalar tug'dirishi mumkin, chunki ular narxlarning o'sishiga sabab bo'ladi.
Ikkinchi navbatda, monopoliya kompaniyalari bozor bo'yligini cheklashlari mumkin, boshqa kompaniyalar uchun rivojlanish imkoniyatlarini cheklash orqali. Bu esa innovatsiyani cheklash va yangiliklarni to'xtatishi mumkin.
Uchinchi navbatda, monopoliya kompaniyalari iste'molchilarga kamroq xizmatlar va mahsulotlar taklif qilishi mumkin, chunki ularga hech qanday raqobat qilmaydilar.
Bularning hammasi jamiyatga yomon ta'sir ko'rsatadigan narsalar bo'lib, bu esa daromadni va iqtisodiy rivojlanishni cheklash imkoniyatlarini kamaytirishi mumkin. Shuning uchun, monopoliya jamiyatga yomon ta'sir ko'rsatishi mumkin.
nechta kompaniyalar yoki tadbirkorlar tomonidan boshqariladi. Bu holatda, boshqa kompaniyalar yoki tadbirkorlar o'zlarining faoliyatini cheklab qolishlari mumkin emas va monopolliashgan kompaniyalar o'zlariga xohlagan narxlarni belgilay oladilar.
Monopolliashgan iqtisodiyotda, boshqa kompaniyalar yoki tadbirkorlar o'zlarining faoliyatini rivojlantirish va yangi mahsulotlar ishlab chiqarishga imkoniyatga ega emaslar. Shuningdek, monopolliashgan kompaniyalar istalgan narxlarni belgilay oladilar va sotishlari uchun istalgan shartlarni o'zlariga qo'yishlari mumkin.
Bu holatda, iste'molchilar uchun tanlovlarning kamayishi va xizmatlar va mahsulotlarning sifati kamayishi mumkin. Shuningdek, monopolliashgan kompaniyalar o'zlariga ta'sir ko'rsatadigan siyosatni amalga oshirishlari mumkin, shuningdek, korxonalarning xizmatlar va mahsulotlarning sifatini oshirishlari uchun kuchli raqobat tuzishlari mumkin emas.
Bundan tashqari, monopolliashgan iqtisodiyotda, siyosatkorlar va hodimlar tomonidan qo'llab-quvvatlanadigan korxonalarning hukumat bilan hamkorlik qilishlari mumkin emas. Shuningdek, iste'molchilar uchun tanlovlarning kamayishi va xizmatlar va mahsulotlarning sifati kamayishi mumkin.
2.2 Monopol kompaniyalar faoliyati va ularning iqtisodiyotga tasiri
Monopol kompaniyalar, asosan iqtisodiy tizimda yangi mahsulotlarni yaratish, texnologiyalarni rivojlantirish yoki bozorda boshqalar bilan raqobatda oldini olish tufayli raqobatsiz qolishadi. Ular monopoliyaning faol qismini quyidagi turlardan foydalanishadi:
1. Xususiy tilliq (Patent Monopoly): Maxsus davlat tilliqi yoki patentlar orqali kompaniya mahsulotlari yoki texnologiyalari ustida iqtisodiy hakimiyatni egallab olishadi. Bu, boshqalar uchun shunday mahsulotlarni yaratishni cheklash, kompaniya uchun monopoliya yaratishda muhim bo'ladi.
2. Muvofiqiyatga asoslangan tilliq (Efficiency-Based Monopoly): Kompaniya boshqa ishlovchilaridan etkinni orttirib, mahsulotlarni yaxshi sifatda va qimmatlanib ishlab chiqaradi. Ular yaxshi tajribani yaratib, qo'shimcha qo'l ko'rsatishsiz turg'un bozor uchun monopoliya yaratishadi.
3. Bozor boyicha birinchi bo'lish (First-Mover Monopoly): Kompaniya yangi bozorga birinchi kirib kelib, o'zini mustahkam tuzilishga ega bo'lishi uchun uning uchrashuvi eng qimmatli hisoblanadi. Shunday qilib, birinchi bo'lgan kompaniyalar boshqalar uchun kirishni qiyinchilikka aylantirib, monopoliya yaratishadi.
4. Bozor boyicha resurslar va baza (Market-Based Resources and Infrastructure): Kompaniyalar biror bir bozorga yuzaga chiqishda zamonaviy va katta boyli resurslar va infratuzilmaga ega bo'lishi mumkin. Ular bu resurslar va bazalardan foydalanib, boshqa ishlovchilarning bu bozorga kirishini qiyinchilikka soladi va monopoliya yaratadi.
5. Yagona chet tilliq (Single Buyer Monopsony): Bu holatda kompaniya, o'zining xududidagi biror bir maxsulot uchun eng katta xaridor bo'lishi tufayli ishlovchi uchun uning xaridorligi ustida boshqa ishlovchilardan oldini olishadi.
6. Eksport bo'lish (Export Monopoly): Kompaniya o'z mahsulotlarini yoki xizmatlarini bozordan tashqarida sotishda o'zini eng yaxshi ko'rsatib borib, boshqalar uchun bozor kirishini qiyinchilikka aylantirib, eksport monopoliya yaratadi.
Har bir holatda, monopoliya tuzishining o'ziga xos asosiy sabablari va usullari mavjud bo'ladi. Bu holatlardan foydalanish, o'z foydasini saqlash yoki raqobatni cheklash uchun qulay bo'lishi mumkin.
Monopol tashkilotlar, bozorlarda yagona ishlovchining yoki korxonaning boshqarishida bo'lgan tuzilishlardir. Ularga turg'unlik, narxlarni belgilash va bozor ustida boshqarish qobiliyati katta tufayli, ular o'zlariga xos iqtisodiy tuzilishni egallaydilar. Monopol tashkilotlarining faoliyati quyidagi nuqtalarga ega bo'ladi:
1. Narxlarni O'zlashtirish: Monopol tashkilotlar, bozorda boshqa ishlovchilar bo'lganligi uchun, mahsulotlarining yoki xizmatlarining narxlarini o'zlarining istaklariga mos ravishda o'zlashtirishadi. Bu o'zlariga xos bo'lib, turg'unlikka ega bo'lgan bozorda narxlarni o'zgartirishga va doimiy ravishda boshqa ishlovchilar bilan solishtirishga imkon beradi.2. Mahsulotlar yoki Xizmatlar Sohasidagi Innovatsiyalar: Monopol tashkilotlar, innovatsiyalarni rivojlantirish va yangi mahsulotlar yoki xizmatlar ishlab chiqarishda rahbarlik qilishadi. Bu, yangi texnologiyalarni qo'llab-quvvatlash, bozorda oldini olish va xalqaro sohasida boshqacha joylar qo'lga kiritish uchun yordam beradi.3. Bozor Boyicha Tashkilotlar va Savdo: Monopol tashkilotlar, bozorlar ustida yagona boshqarish tufayli savdo amaliyotlarini o'zlashtirishadi. Bu ularga, o'zlarini istiqomatga tushirish va istiqomat qo'lga kiritishga imkon beradi . Texnologik Rivojlantirish va Infrastruktura: Monopol tashkilotlar, texnologik rivojlanish va infrastrukturaning o'zlariga xos tuzilishini rivojlantirishga duch kelishadi. Bu ularga katta mablag'lar sarflanishi, yangi texnologiyalarni qabul qilish va biznesni optimallashtirish imkoniyatini beradi.5. Hukuki Himoya: Monopol tashkilotlar, maxsus davlat tilliqi, litsenziyalar yoki boshqa hukuki vositalar orqali o'zlarini raqobatsiz qo'llab-quvvatlashadi. Ularining raqobatga qarshi bo'lishi, maxsus tartibotlardan foydalanish orqali yuritiladi.
Barcha bu faoliyatlar bir nechta vaqt davomida monopoly tashkilotlarning faoliyatida paydo bo'lishi mumkin va ularning samaradorligini yaxshilashda ham muhimdir.
Monopol tashkilotlar, bozorda yagona ishlovchining yoki korxonaning xususiyatlari tufayli qo'llaniladigan tashkilotlardir. Ular monopoliya tuzilishi uchun kirib kelgan, va ularning faoliyatida bir nechta xususiyatlari mavjud:
Mahsulotlarning narxi va sifati: Monopol tashkilotlar, bozorga birinchilardir va ularga xos mahsulot yoki xizmatlar takdim etish, narxlarni o'zlarining istaklari boyicha belgilash va yuqori sifatda mahsulotlar ishlab chiqarish imkoniyatini beradi.2. Kirish bariyerlari: Monopol tashkilotlar bozorga kirishni qiyinchilikka aylantirish uchun kirish bariyerlaridan foydalanishadi. Bular o'zaro tartibda kapital, texnologiya, markaziy tilliq va litsenziyalarni o'z ichiga oladi.3. Innovatsiyalar va rivojlanish: Monopol tashkilotlar, bozor ustida turg'un bo'lib, yangi texnologiyalardan foydalanish va o'z mahsulotlarini va xizmatlarini innovatsion ravishda rivojlantirish uchun muhimdir. Bu, kompaniyalarni raqobatda oldini olishga yordam beradi.4. Yaxshi tasniflash: Monopol tashkilotlar, xar doim mijozlarni qo'llab-quvvatlash uchun yaxshi tasniflash va reklama strategiyalarini amalga oshirishadi. Ularning mahsulotlari bozorda yagona bo'lib, shuning uchun mijozlar uchun o'zlariga xos xizmat va qulayliklar ko'rsatishadi.5. Tashkilotning davlat tilligi va himoyasi: Ba'zi holatlarda, monopoliya tashkilotlar davlat tilligi yoki qo'llab-quvvatining ta'sirida amal qiladi. Ular litsenziyalar, patentlar yoki davlat tilliqi orqali mahsulotlariga ekskluziv hakimiyatni egallab olishadi.6. Mijozlarga qo'shimcha qadrlash: Monopol tashkilotlar o'zlarining mijozlari uchun qo'shimcha qadrlashlarni amalga oshirishadi. Bular katta chegirmalar, chegirma tizimlari, bonuslar va boshqa imtiyozlar bo'lishi mumkin.
Shu jumladan, monopoliya tashkilotlar o'zlarining xususiyatlari va bozor ustida amal qilishda yetakchi bo'lib, bu faoliyatlarining ba'zi muammolari ham mavjud bo'lishi mumkin, masalan, mijozlar uchun bozorga kirishni cheklash, narxlarni o'zlarining istaklari boyicha belgilash va boshqalar uchun bu bozorga kirishni qiyinchilikka aylantirish.
Monopoliyaning sof iqtisodiyotga tasiri muhimdir va bir necha asosiy o'qitishlarga olib keladi:
1. Narxlarni O'zgartirish: Monopoliya tashkilotlar, bozorga kirishni cheklash, bozorda boshqalari bilan raqobatda oldini olishadi. Ular o'zlarining xohlagan narxlarini belgilash va o'zlariga foyda kelganicha qo'shimcha chegirmalar va xizmatlarni qo'llash orqali narxlarni o'zgartirishlari mumkin2. Xizmat va Mahsulot Sifatini O'zgartirish: Monopoliya tashkilotlar, o'zlariga xos mahsulotlar va xizmatlar ishlab chiqarish va taklif qilishda ustunlikka ega bo'lib, xizmat va mahsulotlarining sifatini o'zgartirishda muvaffaqiyatli bo'lishadi.3. Innovatsiyalar va Rivojlanish: Monopoliya tashkilotlar, bozor ustida raqobatda oldini olish uchun yangi texnologiyalardan va innovatsiyalardan foydalanishadi. Ularning unumdor innovatsiyalar yaratish, rivojlanish va yangiliklar bu tashkilotlarning o'zlarining tartibini saqlashiga yordam beradi.4. Mijozlarga Xizmat Ko'rsatish: Monopoliya tashkilotlar, o'zlarining bozorga kirishni qiyinchilikka aylantirish va mijozlarni jalb qilish uchun yaxshi xizmat va qulayliklar ko'rsatishadi. Bu, mijozlar uchun xizmat sifatini oshirish, xususiy xizmatlar taklif etish va chegirmalar orqali mijozlarni qo'shish orqali amalga oshiriladi.5. Hududlararo Hamkorlik: Monopoliya tashkilotlar, hududlararo bozorlarda hamkorlik qilish, moliyaviy salohiyatlarni ularga olish va yangi bozorlarga kirish orqali faol bo'lishadi. Bu ulardan bazi insonlarning salohiyatini olish orqali qatnashishini ta'minlash orqali amalga oshiriladi.
6. Tilliq va Litsenziyalar: Monopoliya tashkilotlar, davlat tilliqi, litsenziyalar yoki maxsus huquqlar orqali xususiy bozorlarda iqtisodiy hakimiyatni egallab olishadi. Bu, ularni raqobatda oldini olish, yangi texnologiyalardan foydalanish va qo'shimcha chegirmalar orqali o'zlarining raqobatdan ajratib chiqish uchun muhimdir.
Bu o'qitishlar, monopoliya tashkilotlarining iqtisodiy tizimga o'zlarining xos usullari bilan ta'sir ko'rsatishini ifodalaydi. Shu jumladan, monopoliyalar va ularning faoliyatining iqtisodiy aspektdagi tasiri kompaniya, mijozlar, va umumiy bozor uchun muhimdir.
Monopoliya tashkilotlari, bozorda yagona ishlovchining yoki korxonaning xususiyatlari tufayli raqobatsiz qolishadi. Ular bozorga birinchi kirib kelgan, o'zlariga xos mahsulotlar va xizmatlar takdim etib, kirish bariyerlari, litsenziyalar, davlat tilligi yoki patentlar orqali bozorga kirishni qiyinchilikka aylantirishadi.
Monopoliya tashkilotlarining faoliyati quyidagi muhim nuqtalarda ifodalangan:
1Mahsulot yoki Xizmat Innovatsiyalari: Monopoliya tashkilotlar, raqobatda oldini olish uchun yangi texnologiyalardan va innovatsiyalardan foydalanadi. Bu ularga o'zlariga xos mahsulotlar va xizmatlar ishlab chiqarishda ustunlik beradi.
Narxlarni O'zgartirish va Narxlarning Belgilanishi: Monopoliya tashkilotlari, narxlarni o'zlarining istaklari boyicha belgilaydi va bozor ustida turg'un bo'lib, narxlarni o'zgartirish orqali foyda hosil qilishadi. Innovatsiyalar va Rivojlanish: Monopoliya tashkilotlar, yangi texnologiyalardan va innovatsiyalardan foydalanib, rivojlanish va yangiliklar yaratishda muvaffaqiyatli bo'lishadi.
Mijozlarga Xizmat Ko'rsatish: Monopoliya tashkilotlari, mijozlarga yaxshi xizmat va qulayliklar ko'rsatish orqali raqobatda oldini olishadi.
Hududlararo Hamkorlik: Monopoliya tashkilotlari, hududlararo bozorlarda hamkorlik qilish orqali salohiyatlarni olishadi va yangi bozorlarga kirish orqali faol bo'lishadi.
Tilliq va Litsenziyalar: Monopoliya tashkilotlari, davlat tilliqi, litsenziyalar yoki maxsus huquqlar orqali xususiy bozorlarda iqtisodiy hakimiyatni egallab olishadi.
Shu jumladan, monopoliya tashkilotlari bozorda oldini olish, narxlarni boshqarish, innovatsiyalar va mijozlarga xizmat ko'rsatishni tashkil etishda asosiy rollarni o'ynaydilar. Hukuki himoya va davlat tilliqi ularga raqobatsiz qolish uchun muhim imkoniyatlar beradi.
Xulosa
Xulosa qilib aytganda Monopoliya va raqobatning iqtisodiyotga tasiri juda katta bo'lishi mumkin. Monopoliya, biror bir sohada yoki sektorda bitta kompaniyaning yoki shaxsning egallab turishi va o'zining iste'mol etiladigan maxsulot yoki xizmat uchun narxlarni o'zlashtirishi bilan bog'liq. Bu esa, iste'molchilarning tanlash imkoniyatlarini cheklash va narxlarning oshishi natijasida iste'molchilarga zarar keltirishi mumkin.
Raqobat esa, bir nechta kompaniyalar yoki shaxslar o'rtasidagi musobaqani ifodalaydi va bu esa narxlarning pastlashishiga olib keladi. Raqobatning mavjudligi, iste'molchilarga ko'proq tanlash imkoniyatlari va qulayliklar beradi va shuningdek, narxlarni pastlab turadi.
Monopoliya va raqobatning iqtisodiyotga tasiri esa, iste'molchilarning tanlash imkoniyatlari, maxsulot yoki xizmatlarning sifati va narxlari ustida kuchli ta'sir qiladi. Agar monopoliya kuchli bo'lsa, iste'molchilar katta miqdorda pul to'plashlari va kamroq tanlash imkoniyatiga ega bo'lishlari mumkin. Raqobat esa, iste'molchilarning tanlash imkoniyatlari va qulayliklari o'sishiga olib keladi va bu esa iste'molchilarning xizmatlardan va maxsulotlardan ko'proq foydalanishiga imkon beradi.
Bunday holatlarda, davlatning tartibotlashuvchi organlari monopoliya va raqobatni nazorat qilish, iste'molchilarning himoyalashini ta'minlash va iqtisodiyotni barqarorlikka yo'l qo'yish uchun qonun hujjatlarni amalga oshirish kerak. Bu esa, iqtisodiyotning rivojlanishiga va iste'molchilar uchun adolatli narxlarga ega bo'lishiga yordam beradi.
|
