Mavzu: Monopoliyaning mohiyati va uning turlari
Reja:
1-BOB. Raqobatning mohiyati,shakllari,va usullari
Ozbekistonda raqobat muhitini shakllantirish
Raqobatbardosh kompaniyalar faoliyati
2-BOB. Monopoliyalarning iqtisodiy asoslari
2.1 Monopoliya turlari
2.2 Monopol tashkilotlar faoliyati, iqtisodiyotga tasiri
XULOSA
KIRISH
Raqobat – bu ikki kishi yoki guruhning doimiy raqobatbardosh munosabatlardagi holati. Raqobat – bu raqobatlashayotgan ikki tomon oʻrtasidagi „bir-biriga qarshi“ munosabati. Oʻzaro munosabatlarning oʻzini „raqobat“ deb ham atash mumkin, yoki har bir ishtirokchi bir-biri bilan raqib boʻladi. Kimningdir asosiy raqibini ashaddiy raqib deb atash mumkin. Raqobatni „aktyorlar qaysi davlatlar raqobatchilarga yetarlicha tahdid solayotganini aniqlaydigan idrokiy tasniflash jarayoni“ deb taʼriflash mumkin. Raqobat bir tomonning doimiy hukmronligiga olib kelmasdan, davom etishi uchun „teng tomonlar oʻrtasidagi raqobat munosabatlari“ boʻlishi kerak. Siyosatshunos Jon A. Vaskesning taʼkidlashicha, kuchlar tengligi haqiqiy raqobat mavjud boʻlishi uchun zaruriy komponent hisoblanadi, ammo boshqalar bu elementga etiroz bildiradi.
1.1 O`zbekistonda raqobat muhitini tashkillashtirish
Raqobat jamiyatning turli sohalarini uchrab turadi va „inson munosabatlarining barcha darajalarida koʻp“. Koʻpincha doʻstlar, firmalar, sport jamoalari,oʻrtasida mavjud. Bundan tashqari, „oilalilar, siyosatchilar, siyosiy partiyalar, etnik guruhlar, mamlakatlar va shtatlarning mintaqaviy boʻlimlari har xil uzunlikdagi va intensivlikdagi doimiy raqobatda ishtirok etadilar“. Raqobat turli tomonlar oʻrtasidagi marosimlar mahsulidan rivojlanadi. Baʼzi hollarda, raqobat „shunchalik kuchli boʻladiki, aktyorlar faqat oʻz harakatlari bilan raqiblariga zarar yetkazishi yoki foyda keltirishi haqida tashvishlanishadi“.
Raqobat, biznesda muvaffaqiyat olish uchun katta ahamiyatga ega bo'lgan konseptlardan biridir. Raqobatning mohiyati quyidagi elementlarga asoslangan:
1 Mahsulot yoki xizmat farqini tushunish: Raqobat, o'zingizning mahsulotingiz yoki xizmatlaringizni boshqalar bilan solishtirish va ularga taqdim etishni tushunishda boshlanadi.
2. Narx sohasida solishtirish: Mijozlar uchun narxlar, mahsulot yoki xizmatning sifatini va uning qadrini bildiradi. Raqobatni tahlil qilish, narx sohasida solishtirish va to'g'ri narx belgilash, o'zingizni o'rnatingizni mustahkamlaydi.
3. Xizmat sifati va taqdimoti: Xizmat sifati, mijozlarga qanday his qoldirishlari, mahsulot yoki xizmat taqdimoti, foydalanuvchilarni jalb qilish uchun qanday imkoniyatlar yaratish, bu raqobatning mohiyatida katta ahamiyatga ega.
4. Brend va marketing strategiyalari: Raqobat tahlili, o'zingizni boshqa brendlardan ajratib chiqish uchun qanday marketing strategiyalaridan foydalanishingizni o'z ichiga oladi. Bunday tahlillar, yangiliklar, reklama, ijtimoiy tarmoqlardan foydalash va boshqa marketing vositalarini o'z ichiga oladi.
5. Texnologik innovatsiyalar: Raqobatning mohiyati, so'nggi texnologik innovatsiyalardan foydalanishni talab qiladi. Sizning biznesingizda so'nggi yangiliklardan foydalanish va tekshirish, yangi texnologiyalardan foydalanish, raqobatda oldini olishga yordam beradi.
Raqobatning mohiyati, biznes strategiyasini tuzish va o'zini mustahkam qilish uchun kritik ahamiyatga ega bo'ladi. Raqobatni o'rganib, unga mos ravishda javob bera olish, yangi yondashuvlarni qidirib topish, va mijozlarga qanday qilib eng yaxshi xizmati ko'rsatish, biznesingiz uchun muhimdir.
Raqobatning o'zining shakllari va usullari biznesning muvaffaqiyatiga to'g'ri ta'sir ko'rsatishda katta ahamiyatga ega. Quyidagi raqobatning eng umumiy shakllari va usullari mavjud:
1. Narx sohasida raqobat: Mahsulot yoki xizmatlar narxlarining solishtirilishi. Bu usulda, sizning mahsulotingizni boshqalar bilan solishtirib, sifatini va narxini ta'kidlash, mijozlarga qanday qilib qo'shimcha qadrlangan xizmat ko'rsatishingizni tushunish katta ahamiyatga ega.
2. Xizmat sifati va taqdimoti: Raqobat, xizmat sifati va taqdimotida o'zingizni boshqa brendlardan ajratib chiqish uchun strategiyalarni tuzishni talab qiladi. Mijozlar uchun eng qulay va qiziqtiradigan xizmatlarni ko'rsatish va taqdim etish katta ahamiyatga ega.
3. Brending va marketing: O'zingizni boshqa brendlardan ajratib chiqish uchun boshqa brendlar bilan solishtirish va reklama strategiyalari. Yangi bozorlarga kiritish, mijozlar bilan birga aloqada bo'lish, ijtimoiy tarmoqlardan foydalanish, yangi mahsulotlar yoki xizmatlar haqida o'ylar va atvollar yaratish katta ahamiyatga ega.
4. Texnologik innovatsiyalar: So'nggi texnologiyalardan foydalanish va texnologik innovatsiyalarga yondashish orqali raqobatda o'zingizni mustahkam qilish. Biznes jarayonlarini avtomatlashtirish, internet platformalaridan foydalanish, yangi texnologiyalar va dasturlardan foydalanish katta ahamiyatga ega.
5. Franchising va sheriklik: Boshqa brendlar bilan sheriklik qilish yoki franchising orqali raqobat bilan tashkil etish. Bu usulda, boshqa brendning tajribasidan foydalanish, o'zining nomini va brendini o'zlashtirish mumkin.
6. Mahsulot yoki xizmat innovatsiyalari: Raqobatga o'zingizning mahsulotingizni yoki xizmatlaringizni innovatsion ravishda taqdim etish orqali yondashish. Yangi mahsulotlar, yangiliklar va xizmatlar raqobatdan oldini olishda muhim rolni o'ynaydi.
Raqobatga qanday qilib yondashishni tanlashda, tijorat tahlili, mijozlar va bozor talablari, so'nggi yangiliklar va texnologiyalar bo'yicha boshqa brendlarni o'rganish, va o'z brending va marketing strategiyalaringizni qanday rivojlantirishingizni hisobga olishdir.
Raqobat usullari biznesni muvaffaqiyatli rivojlantirishda, bozorga kirishda yoki o'z bozorning o'rinbosar bo'lishda yordam berish mumkin. Quyidagi raqobat usullari sizning biznesingizni mustahkam qilishda muhim bo'lishi mumkin:
1. Narx solishtirish: Narxlarni boshqa brendlarga nisbatan ma'lum qilish va so'rov qilish orqali, o'zingizning mahsulotingizni yoki xizmatlaringizni bozorda qanday joylashganligini va qanday o'zgarishlarni kiritishingizni tushunishingiz mumkin.
2. Xizmat sifati va taqdimoti: Xizmat sifati va taqdimotini o'rganish va o'z brendingizni boshqa brendlardan ajratib chiqish uchun qanday strategiyalarni rivojlantirishingiz muhimdir. Mijozlarga eng yaxshi tajribani taqdim etish va xizmat sifatini o'zgartirish, sizni raqobatda boshqa brendlardan farqga olishga olib keladi.
3. Marketing va reklama: Boshqa brendlarga nisbatan qanday marketing va reklama strategiyalaridan foydalanishingizni o'rganish. Boshqa brendlarning reklama usullarini, ijtimoiy tarmoqlardan foydalanishlarini, yangi texnologiyalarni o'rganish orqali o'zingizni mustahkam qilishingiz mumkin.
4. Franchising va sheriklik: Boshqa brendlarni o'z biznesingizga jalb qilish uchun franchising yoki sheriklikning qanday qilib yordam bera olishi mumkinligini o'rganish. Bu usul, boshqa brendning nomidan foydalanish, ularning tajribasidan foydalanish va boshqa bo'limlardan foydalanish imkoniyatini beradi.
5. Yangiliklar va innovatsiyalar: Raqobatda oldini olish uchun yangiliklar va innovatsiyalardan foydalanishingiz katta ahamiyatga ega. Yangi mahsulotlar, xizmatlar, texnologiyalar va jarayonlardan foydalanish, biznesingizni raqobatdan ajratib chiqarishda yordam bera olishi mumkin.
6. Bozor analizi: O'zingizning bozoringizda qanday muvaffaqiyatli bo'lishingizni aniqlash uchun bozor analizini o'rganing. Raqobatni tahlil qilish va bozorning zarur tadbirlari va ko'rsatkichlariga rioya qilish uchun bu muhimdir.
Bu usullar biznesda muvaffaqiyatli raqobat yaratishda yordam beradi. Raqobatni o'rganish va uning qiyosiy tahqiqoti sizning biznesingizni eng yaxshi xolga olishga olib keladi.
Raqobatbardosh kompaniyalar, boshqa kompaniyalar bilan o'zaro raqobatda bo'lishi kerak bo'lgan, shuningdek, o'z faoliyatini o'zlashtirish uchun boshqa kompaniyalar bilan kelishuvlar olib boradigan kompaniyalardir. Raqobatbardosh kompaniyalar, o'zlarining bozor paytida o'zlarini tanitish, mijozlarni jalb qilish va ularning xizmatlari yoki mahsulotlari bilan boshqa kompaniyalarning qarshisida raqobat yaratish uchun marketing strategiyalari va tadbirlar ishlab chiqishadi.
Bu tadbirlar, reklama, chegirmalar, narxlarni kamaytirish, yangi mahsulotlar yoki xizmatlar ishlab chiqish va boshqa marketing strategiyalarni o'z ichiga oladi. Raqobatbardosh kompaniyalar, o'zlarini ko'proq mijozlarga ko'rsatish uchun innovatsion yondashuvlarga e'tibor qaratadilar va o'zlarining raqobatdan oldini olish uchun yangiliklarni qabul qilishadi.
Raqobatbardoshlik, biznes sohasida raqobatni kuchaytirish uchun juda muhimdir. Bu kompaniyalar uchun raqobatni kuzatish, bozor analizi va marketing strategiyalarini rivojlantirish kritik ahamiyatga ega. Raqobatbardosh kompaniyalar, o'zlarining muvaffaqiyatini ta'minlash uchun mustahkamlash va rivojlantirish uchun doimiy ravishda yangiliklarni qabul qilishadiRaqobat haqida mustaqil ish yozish, sodda va to'g'ri ma'lumotlar bilan ta'minlash, tahlil qilish va natijalarni ko'rsatish, yangi strategiyalar va yondashuvlar taklif etish, shaxsiy va jamoaviy maqsadlarni belgilash, kompaniya va jamiyatning raqobatga qarshi kurashish strategiyalarini rivojlantirish va boshqalar bilan hamkorlik qilish kerak bo'ladi. Raqobat haqida mustaqil ish yozib berish uchun, ma'lumotlarni to'g'ri va aniq ko'rsatish, tahlil qilish va qo'llab-quvvatlash, strategiyalarni rivojlantirish va taklif etish, shaxsiy va jamoaviy maqsadlarni belgilash kerak bo'ladi. Raqobatni o'rganish uchun, so'nggi yangiliklarni kuzatish, raqobatning faoliyatini tahlil qilish, ularning strategiyalarini o'rganish va o'zining strategiyasini rivojlantirish uchun qanday harakatni qilish kerakligini tushuntirish kerak. Raqobat haqida mustaqil ish yozib berishda, kompaniya va jamiyatning raqobatga qarshi kurashish strategiyalarini rivojlantirishda hamkorlik qilish, yangi strategiyalar va yondashuvlar taklif etish, kompaniya va jamiyatning raqobatga qarshi kurashish strategiyalarini rivojlantirishda hamkorlik qilish kerak.
O'zbekiston sharoitida raqobat muhitini shakllantirishda quyidagi yondashuvlar va usullar muhim bo'lishi mumkin:
1. Bozor analizi: O'zbekiston bozorini tahlil qilib, so'nggi o'zgarishlarni va talablarni aniqlash, raqobatni tahlil qilish katta ahamiyatga ega. Xaridorlarning talablari va ko'rsatkichlari, boshqa brendlar, narxlar va bozor xususiyatlari to'g'risidagi ma'lumotlar, strategiyalarni belgilashda yordam bera olishi kerak.2. Mahsulot yoki xizmat sifati: Mahsulotlaring yoki xizmatlarning sifatini oshirish, yangiliklar qo'shish va mijozlarga qulaylik yaratish orqali raqobatdan ajratib chiqish. Xususan, mahsulotlarni o'zgartirish yoki yangi xizmatlar taklif qilish katta ahamiyatga ega.3. Brending va marketing: O'zbekistondagi xaridorlarni jalb qilish uchun o'zingizni boshqalar bilan solishtirish, brending va marketing strategiyalari tuzing. O'zingizni "made in Uzbekistan" sifatida namoyish etish, milliy va xorijiy bozorlarda tan recognizable brend yaratishga qaratilgan bo'lishi muhim.
4. Internet tijorati: O'zbekiston hududida internet foydalanuvchilari soni o'sayotganligi uchun internet tijorati yaxshi imkoniyat yaratish. Onlayn savdo platformalaridan foydalanish, ijtimoiy tarmoqlardan foydalanish, o'z saytingizni yaxshi optimallashtirish katta ahamiyatga ega.5. Texnologik innovatsiyalar: O'zbekistondagi yangi texnologiyalardan foydalanish va ularni o'z biznesingizda joriy etish orqali raqobatda oldini olish muhimdir. Sizning korxoningizda so'nggi yangiliklardan foydalanish, xodimlaringiz bilan axborot almashish uchun texnologiyalardan foydalanish o'zingizni mustahkam qilishda yordam bera olishi mumkin.6. Qo'shimcha xizmatlar va aloqalar: Mijozlarga qo'shimcha xizmatlar va aloqalar taklif qilish orqali raqobatni o'z ichiga olasiz. Mijozlar uchun qulayliklar yaratish va ular bilan o'zaro munosabatni mustahkam qilish katta muhimdir.
Elektron raqobat ham shu kunlarda juda ham rivojlanib bormoqda chunki internet
Provayderi kundan kunga rivojlanib bormoqda . ra
O‘zbekistonda 2022-yilning birinchi chorak yakunlariga ko‘ra, raqobat qonunini buzuvchi xo‘jalik yurituvchi subyektlar ro‘yxatiga 57 ta kompaniya kiritilgan. Bu haqda “Daryo”ga Monopoliyaga qarshi kurashish qo‘mitasining statistikasidan ma’lum bo‘ldi.
Raqobat muhitini shakllantirishda, milliy xususiyatlar va o'ziga xos tuyulishlar hisobga olinganida muvaffaqiyatli bo'lishingiz mumkin.
O'zbekiston sharoitida raqobat muhitini shakllantirish uchun quyidagi chora-tadbirlarni amalga oshirish tavsiya etiladi:
1. Bozor tahlili: O'zbekiston bozorini tahlil qilish, o'zingizning mahsulotingiz yoki xizmatlaringiz uchun qaysi bozor segmentlarining eng maqbul va potentsialli bo'lishini aniqlash kerak. Bozor tahlili, talablar, qiyosiy narxlar va konkurentsiyani tushunishga yordam beradi.2. Mahsulot yoki xizmat innovatsiyalari: Raqobatda oldini olish uchun mahsulotlaringizni yoki xizmatlaringizni innovatsion ravishda rivojlantirish. Yangi xususiyatlar, sifatli yangiliklar va mijozlarga qanday qilib qo'shimcha qadr qo'shish mumkinligini o'rganing.3. Xususiy xizmatlar: Mijozlar uchun ko'proq foyda yaratish va ularga eng yaxshi xizmatni taqdim etish uchun xususiy xizmatlar ko'rsatish. O'zbekistonlik mijozlar o'rtasida turli xil talablar mavjud bo'lib, ularga mos tayyorlanish va ularga qanday xizmat ko'rsatishingizni tushunish muhim.4. Texnologik innovatsiyalar: So'nggi texnologiyalardan foydalanish va texnologik innovatsiyalarni kiritish. Iqtisodiy, ijtimoiy va texnologik yangiliklardan foydalanish, o'zbek biznesini raqobatda mustahkam qilishda yordam bera olishi mumkin5. Brending va marketing: O'zbekiston bozoridagi brending va marketing strategiyalarini tuzish. Boshqa brendlardan ajratib chiqish uchun yaxshi tasvir yaratish, xususiy imkoniyatlar taqdim etish va mahsulotingizni yoki xizmatlaringizni sodda, lekin samarali tarzda taqdim etish muhim.6. Bozor tarqatish va markaziy tizimlarni foydalanish: Bozor tarqatish va markaziy tizimlardan foydalanish orqali o'zbek biznesining muvaffaqiyatiga ega bo'lish mumkin. Xususan, onlayn tijorat platformalari, markaziy savdo tizimlari va tijorat markazlari bilan hamkorlik qilish.7. Texnologiyalardan foydalanuvchi talimotlar: Biznes jarayonlarini avtomatlashtirish va texnologiyalardan foydalanish uchun xodimlarni tayyorlash va ularga texnologik malakani oshirishga qaratilgan talimotlar tuzing.
O'zbekiston sharoitidagi raqobat muhitini shakllantirishda, mahsulot yoki xizmat innovatsiyalari, marketing va branding strategiyalari, xususiy xizmatlar va texnologik rivojlanishlar asosiy ahamiyatga ega. Raqobatga oldini olish uchun hamkorliklarga, bozor analiziga va mijozlarning talablari va arzularini tushunishga e'tibor bering.
|
