|
7-Ma’ruza Avtomatlashtirish tizimlarini bajarishning umumiy qoidalari. Gost 21-404-85. Spds. Texnologik jarayonlarni avtomatlashtirish. О‘lchov asboblari va avtomatlashtirish vositalarini avtomatlashtirish chizmalarida shartli
|
| Sana | 19.12.2023 | | Hajmi | 35,06 Kb. | | #123447 |
Bog'liq 7-Маъруза
7-Ma’ruza
Avtomatlashtirish tizimlarini bajarishning umumiy qoidalari. GOST 21-404-85. (SPDS. Texnologik jarayonlarni avtomatlashtirish. О‘lchov asboblari va avtomatlashtirish vositalarini avtomatlashtirish chizmalarida shartli belgilanishlari
Ma’ruza rejasi:
Avtomatlashtirishning funksional chizmalarining vazifasi;
Texnologik jixoz va kommunikatsiyalarning belgilanishi.
GOST 2.784-70 bо‘yicha suyuqlik va gazlar uchun quvurо‘tkazgichlarni shartli raqamli belgilanishi;
Avtomatlashtirish va о‘lchash vositalarini belgilanishi.
GOST 21.404-85:
- GOST 21.404-85 bо‘yicha avtomatlashtirish va о‘lchash vositalarini asosiy shartli belgilanishlari;
- GOST 21.404-85 bо‘yicha xarfli shartli belgilanishlari;
- GOST 21.404 —85 bо‘yicha о‘lchov asboblarini funksional belgilarini ifodalovchi qо‘shimcha xarfli belgilanishlar;
- GOST 21.404 —85 bо‘yicha signal о‘zgartirgichlar va hisoblash qurilmalarini funksional belgilarini ifodalovchi qо‘shimcha xarfli belgilanishlar;
- GOST 21.404 – 85 bо‘yicha о‘lchov asboblari va avtomatlashtirish vositalari grafikli shartli belgilarining о‘lchamlari;
GOST 21.404-85 bо‘yicha shartli belgilarni qurish misollari;
Funksional chizmalarni bajarish misollari.
GOST 21.404-85 bо‘yicha о‘lchash va avtomatlashtirish vositalarini belgilanishi
О‘lchov asboblari, avtomatlashtirish vositalari, elektr qurilmalar va hisoblash texnikasi elementlari avtomatlashtirishning funksional chizmasida GOST 21.404-85 va tarmoq normativ xujjatlari asosida kо‘rsatiladi.
Agar standartlarda qaysidir kо‘rsatkichlarning belgilanishlari berilmagan bо‘lsa, unda ularga nostandart belgilanishlarni qо‘llashga ruxsat etiladi. Bunda, bu belgilanishlarni ushbu qurilmalarni xarakterli belgilari asosida bajariladi.
О‘lchov asboblarining funksional belgilari bо‘yicha grafikli va xarfli shartli belgilanishlarini tuzishni GOST 21.404 – 85 hisobga oladi (5.2.-jadval).
Standart bо‘yicha shartli belgilanishlarning ikki xil usuli belgilangan: soddalashtirilgan va yoyib berilgan.
Soddalashtirilgan usul uchun 2.-jadval bо‘yicha asosiy shartli belgilanishlar va 3.-jadval bо‘yicha xarfli belgilanishlar yetarli hisoblanadi.
Shartli grafikli belgilanishlarni yoyib berilgan usulida asosiy (2- va 3-jadvallar) va qо‘shimcha belgilanishlar (4- va 5-jadvallar) birgalikda qо‘llaniladi.
Bir necha funksiyalarni bajarayotgan о‘lchov asboblarini bir-biriga yondoshgan bir nechta aylanalar bilan kо‘rsatilishi mumkin.
Soddalashtirilgan va yoyib berilgan usullar uchun grafikli shartli belgilanishlarning kо‘rsatilish usullari umumiydir.
Aylananing yuqori qismida о‘lchanayotgan kattalikning xarfli belgilanishi va о‘lchov asbobining funksional belgilari kо‘rsatiladi.
GOST 21.404-85 bо‘yicha avtomatlashtirish va о‘lchash vositalarini asosiy shartli belgilanishlari
(Jadval 2.)
Nomi
|
Belgilanishi
|
Birlamchi о‘lchovchi signal о‘zgartirgich (datchik), joyida о‘rnatiluvchi о‘lchov asbobi
|
|
Shchitda о‘rnatilgan о‘lchov asbobi
|
|
Muntazam ulanmagan о‘lchov asbobi uchun ulanish qurilmasi (sozlash, obyekt xarakteristikasini olish va boshqa xolatlarda о‘lchov asboblarini epizodik ulanishlari uchun)
|
|
Ijrochi qurilma. Umumiy belgilanishi. (Boshqarish signali yoki berilayotgan energiyaning tо‘xtashi bilan rostlash organi xolati reglamentlanmagan)
|
|
Boshqarish signali yoki berilayotgan energiyaning tо‘xtashi bilan rostlash organini ochuvchi ijrochi qurilma.
|
|
Boshqarish signali yoki berilayotgan energiyaning tо‘xtashi bilan rostlash organini yopuvchi ijrochi qurilma.
|
|
Boshqarish signali yoki berilayotgan energiyaning tо‘xtashi bilan rostlash organini shu xolatda о‘zgarmas olib qoluvchi ijrochi qurilma.
|
|
Qо‘shimcha qо‘l yuritmali ijrochi qurilma (Boshqarish signali yoki berilayotgan energiyaning uzilishida rostlash organi xolatini ifodalovchi duch kelgan qо‘shimcha belgilanish qо‘llanishi mumkin)
|
|
Rostlash organi
|
|
Bog‘lanish chizig‘i
|
|
Bir-biri bilan ulanmagan kesishuvchi bog‘lanish chizig‘i
|
|
Bir-biri bilan ulangan kesishuvchi bog‘lanish chizig‘i
|
|
GOST 21.404-85 bо‘yicha xarfli shartli belgilanishlari; (3-jadval)
Belgilanishi
|
О‘lchanayotgan kattalik
|
О‘lchov asbobi bajaradigan vazifalar
|
Birinchi xarfning asosiy vazifasi
|
Birinchi xarf vazifasini aniqlovchi qо‘shimcha vazifa
|
Axborotni kо‘rsatilishi
|
Chiqish signalini tayyorlash
|
Qо‘shimcha vazifasi
|
A
|
-
|
-
|
Signallash
|
-
|
-
|
V
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
S
|
-
|
-
|
-
|
Rostlash boshqarish upravleniye
|
-
|
D
|
Zichlik
|
Bosimlar farqi
|
-
|
-
|
-
|
YE
|
Xar xil elektr kattaliklar
|
-
|
-
|
-
|
-
|
F
|
Sarf
|
Nisbat, qismi
|
-
|
-
|
-
|
G
|
О‘lcham, xolat, siljish
|
-
|
-
|
-
|
-
|
H
|
Qо‘lda ta’sir kо‘rsatish
|
-
|
-
|
-
|
О‘lchanayotgan kattalikning yuqori chegarasi
|
I
|
-
|
-
|
Kо‘rsatish
|
-
|
-
|
J
|
-
|
Avtomatik yoqib о‘chirish
|
-
|
-
|
-
|
K
|
Vaqt, vaqt dasturi
|
-
|
-
|
-
|
-
|
L
|
Satx
|
-
|
-
|
-
|
О‘lchanayotgan kattalikning pastki chegarasi
|
M
|
Namlik
|
-
|
-
|
-
|
-
|
N
|
Rezerv xarf
|
-
|
-
|
-
|
-
|
O
|
Rezerv xarf
|
-
|
-
|
-
|
-
|
P
|
Bosim, vakuum
|
-
|
-
|
-
|
-
|
Q
|
Sifatni, tarkibni, konsentratsiyani ifodalovchi kattalik
|
Vaqt bо‘yicha integrallovchi va jamlovchi
|
-
|
-
|
-
|
R
|
Radioaktiv
|
-
|
Registratsiya
|
-
|
-
|
S
|
Tezlik, chastota
|
-
|
-
|
Yoqish, о‘chirish, signallash
|
-
|
T
|
Temperatura
|
-
|
-
|
-
|
-
|
U
|
Bir nechta xar xil о‘lchanayotgan kattaliklar
|
-
|
-
|
-
|
-
|
Y
|
Qovushqoqlik
|
-
|
-
|
-
|
-
|
W
|
Massa
|
-
|
-
|
-
|
-
|
X
|
Tavsiya etilmagan rezerv xarf
|
-
|
-
|
-
|
-
|
Aylananing pastki qismida pozitsion belgilanish kо‘rsatiladi (raqamli yoki raqam-xarfli). Ushbu pozitsion belgilanishlar soddalashtirilgan usulda nazorat qilish yoki rostlash komplekti elementlarini nomerlash uchun, yoyib berilgan usulda komplektning alohida elementlarini nomerlash uchun ishlatiladi
- GOST 21.404 —85 bо‘yicha о‘lchov asboblarini funksional belgilarini ifodalovchi qо‘shimcha xarfli belgilanishlar
(4-jadval)
Nomlanishi
|
Belgilanishi
|
Sezgir element (birlamchi о‘zgartirgich)
|
YE
|
Masofaga uzatish (oraliq signal о‘zgartirgich)
|
T
|
Boshqarish stansiyasi
|
K
|
О‘zgartirgich, hisoblash funksiyasi
|
U
|
Aylananing tepa qismidagi xarfli belgilanishlarning joylashtirish tartibi quyidagicha bо‘lishi kerak: asosiy о‘lchanayotgan kattalik belgilanishi; asosiy о‘lchanayotgan kattalikni aniqlovchi belgilanish (kerak bо‘lganda); О‘lchov asbobi funksiyasini belgilanishi.
О‘lchov asbobi funksiyasi bir asbobda bir nechta bо‘lganda, ular ham ma’lum ketma-ketlikda joylashtiriladi.
Bosimlar farqini о‘lchovchi, yozib boruvchi va avtomatik rostlovchi asbobni shartli belgilanishini qurish misoli 11. rasmda keltirilgan
О‘lchov asbobini shartli belgilanishlarini kо‘rsatishda, о‘lchov asbobining hamma funksional belgilarini kо‘rsatilishi shart emas. Shartli belgilarning faqat ushbu chizmada ishlatilayotganlarinigina kо‘rsatish kifoyadir. Masalan, kо‘rsatuvchi va yozib boruvchi о‘lchov asbobida kо‘rsatish funksiyasi ishlatilmayotgan bо‘lsa, unda TIR о‘rniga TR kо‘rsatilishi, RIR о‘rniga RR kо‘rsatilishi kerak.
11-rasm.
GOST 21.404-85 bо‘yicha о‘lchov asboblarining shartli belgilanishini
ifodalash prinsipi
Rasm 11. Bosimlar farqini о‘lchashga, registratsiya qilishga va avtomatik rostlashga mо‘ljallangan о‘lchov asbobini shartli belgilanishiga misol.
Satxni signallashni shartli belgilashda, uning signallash bloki bо‘lib kontakt qurilma va signal lampalar bilan ta’minlangan shkalasiz о‘lchov asbobini quyidagicha yozish mumkin:
a) LS — agar о‘lchov asbobi faqat satxni chetlashishini masofadan signallashga, nasosni yoqib о‘chirishga va blakirovkalashga ishlatilsa;
b) LA — agar faqat о‘lchov asbobining signal lampalaridan foydalanilsa;
v) LSA — agar yuqoridagi ikkala funksiya qо‘llanilsa;
g) LC — agar о‘lchov asbobi satxni pozitsion rostlash uchun ishlatilsa.
GOST 21.404-85 bо‘yicha signal о‘zgartirgichlar va hisoblash qurilmalarini funksional belgilarini ifodalovchi qо‘shimcha xarfli belgilanishlar 5.-jadvalda keltirilgan.
5-jadval
Nomlanishi
|
Signal turi
|
Signal turi:
elektr
pnevmatik
gidravlik
Signal turi:
analogli
diskret
|
E
P
G
A
D
|
Avtomatlashtirish va о‘lchash vositalarini belgilanishi.
GOST 21.404-85:
- GOST 21.404-85 bо‘yicha avtomatlashtirish va о‘lchash vositalarini asosiy shartli belgilanishlari;
- GOST 21.404-85 bо‘yicha xarfli shartli belgilanishlari;
- GOST 21.404 —85 bо‘yicha о‘lchov asboblarini funksional belgilarini ifodalovchi qо‘shimcha xarfli belgilanishlar;
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
7-Ma’ruza Avtomatlashtirish tizimlarini bajarishning umumiy qoidalari. Gost 21-404-85. Spds. Texnologik jarayonlarni avtomatlashtirish. О‘lchov asboblari va avtomatlashtirish vositalarini avtomatlashtirish chizmalarida shartli
|
