Reja.  Asosiy uzatmaning vazifasi, turlari.  Konussimon va gipoidli asosiy uzatmaning farqi va afzalliklari.  Asosiy uzatma konstruktsiyasi va tuzilishi va ishlashi jarayoni.  Differentsial va yarim o’qlarning vazifasi, turlari

{ 
DIFERENSIAL VA 
YARIM O`QLAR 
TUZILISHI VA 
ISHLASH PRINSIPINI 
O`RGANISH


Reja.

1. Asosiy uzatmaning vazifasi, turlari. 

2. Konussimon va gipoidli asosiy 
uzatmaning farqi va afzalliklari. 

3. Asosiy uzatma konstruktsiyasi va 
tuzilishi va ishlashi jarayoni. 

4. Differentsial va yarim o’qlarning 
vazifasi, turlari, tuzilishi. 


Asosiy uzatmaning vazifasi, turlari.

 

Asosiy uzatmaning vazifasi va turlari. 
Zamonaviy 
avtomobillarda o’lchamlari va massasi nisbatan katta 
bo’lmagan, tezyurarligi hisobiga yuqori quvvat xosil 
qiladigan dvigetellar qo’llanilmokda. Biroq shunga 
qaramay bu dvigatellar vallarida xosil bo’ladigan 
burovchi moment (agar bu momentni o’zgartirmasdan 
to’g’ridan-to’g’ri avtomobilning yetakchi g’ildiraklariga 
uzatilsa) avtomobilning turli yul sharoitlarida yura 
olishiga yetarli emas. Avtomobilning harakatlanishi 
uchun uning yetakchi g’ildiraklaridagi burovchi 
momentni oshirish qisman uzatmalar qutisi yordamida 
bajarilishini yuqorida aytib utilgan. Lekin, avtomobil ish 
mobaynida ko’p vaqt nisbatan katta tezlik bilan to’g’ri 
uzatmada harakatlanadi.


1. 
Demak, to’g’ri uzatmada, dvigatel validagi burovchi 
moment o’zgarmasdan, ya’ni avtomobilning yura 
olishga yetarli bo’lmagan holda yetakchi g’ildiraklarga 
uzatilgan bo’lar edi. SHu sababli avtomobilning 
yetakchi g’ildiraklaridagi burovchi momentni 
(aylanishlar chastotasini kamaytirish xisobiga) zarur 
miqdorga oshirish uchun transmissiyaga asosiy 
uzatma kiritiladi. 

Asosiy uzatma tishli g’ildiraklarining yetakchisi kichik 
diametrli yetaklanuvchisi esa, katta diametrli qilib 
yasalgani uchun yarim o’qlarning aylanishlar 
chastotasi (uzatish soni 
u
ga qarab) kardan valning 
aylanishlar chastotasiga karaganda kam bo’ladi. Yarim 
o’qlarning va u bilan bog’liq bulgan yetakchi 
g’ildiraklarning aylanishlar chastatasi kardan val 
aylanishlar chastotasiga nisbatan kancha kam bo’lsa, 
ulardagi burovchi moment shuncha ko’p bo’ladi.

12.1-rasm Yakka asosiy 
uzatmalar sxemasi: 
a – konussimon; b – gipoidli; v 
– chervyakli; g – tsilindrik; 
1 – uzatmalar qutisining 
yetaklanuvchi vali; 2 – asosiy 
uzatmaning tsilindrik 
shesternyasi; 3 – asosiy 
uzatmaningn tsilindrik tishli 
gildirag’i; 4 – differentsial; 5 - 
g’ildirakning yuritma vali 


Yakka uzatma bir juft tishli g’ildirakdan, qo’shaloq 
uzatma esa ikki juft tishli g’ildiraklardan iborat. 
Yakka uzatmalar o’z navbatida tsilindrik, 
kunussimon, gipoidli yoki chervyakli bo’lishi 
mumkin. (12.1-rasm) Qo’shaloq uzatmalar esa 
odatda bir juft kunussimon va bir juft tsilindrik tishli 
g’ildiraklardan tashkil topib, ular o’z navbatida 
ko’prik o’rtasida yaxlit joylashgan –markaziy 
uzatma (12.2-rasm, a) yoki ikki qisimga bo’lingan, 
ajratilgan uzatma (12.2-rasm,b) bo’lishi mumkin. 
Yakka uzatmalar ko’pincha yengil yoki o’rta yuk 
avtomobillarida qo’llaniladi. Dvigateli oldida va 
yetakchi ko’prigi orqada joylashgan kompanovkali 
avtomobillarda konusli yoki gipoidli uzatmalar 
ishlatiladi.