MAVZU: MULTIPLEKSOR VA DEMULTIPLEKSORLAR
Reja:
1.
Multipleksor tushunchasi
2.
Multipleksor sxemasi va uning shartli belgilanishi
3.
Demultipleksor
Tayanch so’z va iboralar:
Raqamli qurilmalar,
kombinatsion sxema,
multipleksorlar, demultipleksorlar.
Multipleksor tushunchasi
Kombinatsion
turdagi
mikrosxemalarning
keyingi
guruhini
multipleksorlar
tashkil etadi. Ular bir
necha manbadan berilayotgan
ma’lumotlarni
bitta
chiqish kanaliga uzatishni
boshqarish
uchun mo‘ljallangan.
Multipleksorda, masalan to‘rtta ma’lumot kirishi va bitta chiqish bo‘lishi
mumkin. Demak, multipleksorga 4-ta datchik - ma’lumot manbai ulanishi
mumkin. Sxemada bitta chiqish bo‘lganligi sababli, multipleksorga ulangan qabul
qilgichda ma’lumotlar faqat ketma-ket qayta ishlanadi. Ma’lumotlarni
qayta
ishlash ketma-ketligi, multipleksorning boshqaruv
kirishlariga berilayotgan
signallar bilan belgilanadi.
Multipleksorlar avtomatika, telemehanika
va aloqa qurilmalarida keng
qo‘llaniladi. Masalan, fazoda tarqalgan bir nechta manbadan kelayotgan
ma’lumotlarni bitta telefon kanalidan uzatishda. Bunday amal
multipleksiyalash
deb ataladi, ya’ni bitta liniyadan bir necha manbadan berilayotgan ma’lumotlar
uzatiladi.
Shunday qilib, multipleksor bir nechta kirishdan kelayotgan ma’lumotlarni
faqat bittasini chiqishga ulab berishni ta’minlashi kerak ekan.
Buning uchun
multipleksorda ikki guruqga mansub kirishlar mo‘ljallangan: ma’lumotlar uchun
va adres uchun (boshqaruvchi). U yoki bu Ai kirish liniyasini tanlash berilayotgan
So, Si, ... adres kodi bilan belgilanadi. Boshqaruv kirishlari n - ta bo‘lsa, Si
boshqaruv signallarining M=2
n
ta kombinatsiyasini amalga oshirish mumkin.
Agar multipleksor 2 ta boshqaruv kirishiga ega bo‘lsa, 4 ta liniyadan birini, agar
boshqaruv kirishlari 4 ta bo‘lsa, 16 ta kirish liniyasidan biriga ulanishni
ta’minlaydi. Birinchi multiplksor «4 dan 1 ga», ikkinchisi esa, «16 dan 1 ga» deb
ataladi. «4 dan 1 ga» multipleksorining haqiqiylik jadvalidan foydalangan holda,
bunday amalni bajaruvchi multipleksorning MAFni ifodalaymiz.
bu
yerda qovuslar ichiga S
0
, S
1
adres oʻzgaruvchilarining bir konstituentalari
joylashtirilgan.
3-jadval
«4 dan 1 ga» multipleksorining haqiqiylik jadvali
«4 dan 1 ga» multipleksori mantiqiy sxemasining sxemotexnik
yechimi 9-rasmda keltirilgan.
9-rasm. «4 dan 1 ga» multipleksori sxemasi (a) va
uning shartli belgilanishi (b).
O‘rta integratsiya darajasidagi TTM mikrosxemasi ko‘rinishida ishlab
chiqarilayotgan multipleksorda murakkab invertorli chiqishga ega bo’lgan HAM-
YOKI-EMAS elementi ishlatiladi. Bu element N ≥ 10 bo’lgan
yuqori
tarmoqlanish koeffitsiyenti va uncha katta boTmagan yuklamada yuqori
tezkorlikni ta’minlaydi.
Mikroprotsessor multipleksorlari taktlovchi qurilma qisoblanadi.
Ularda
tanlangan kanal kombinatsiyasi boshqaruv kirishlarida ma’lum kod
kombinatsiyasi mavjud bo’lgan vaqt mobaynida emas,
balki takt signali
davomiyligiga teng bo’lgan vaqt mobaynida kommutatsiya amalga oshiriladi.
