|
Mavzu: pythonda murakkab ko’rinishdagi matemarik masalalarni yechishda shart operatorlarini qo’llagan holda dsturlarni yaratish
|
| Sana | 13.12.2023 | | Hajmi | 0,7 Mb. | | #118145 |
Bog'liq ALGARITM 222
O`ZBEKISTON RESPUBLIKASIOLIY VA O`RTA MAXSUS TA`LIM VAZIRLIGI SAMARQAND DAVLAT UNIVERSITETI URGUT FILIALI
BEZNISNI BOSHQARISH VA TABIIY FANLAR FAKULTETI AXBOROT TIZIMLARI VA TEXNOLOGIYALARI YO`NALISHI TALABASI NORKULOVA BAXTIGULNING ALGORITMIK TILLAR VA DASTURLASH FANIDAN
MUSTAQIL
ISHI
MAVZU: PYTHONDA MURAKKAB KO’RINISHDAGI MATEMARIK MASALALARNI YECHISHDA SHART OPERATORLARINI QO’LLAGAN HOLDA DSTURLARNI YARATISH.
Bajardi: NORKULOVA BAXTIGUL
Tekshirdi: H.XURSANDOV
Urgut – 2023
REJA:
Qisqa shartli operator va uning umumiy ko‘rinishi.
To‘liq shartli operator va uning umumiy ko‘rinishi.
Elif operatori va uning umumiy ko‘rinishi.
Matematik masalalar dasturi.
1. Qisqa shartli operator va uning umumiy ko‘rinishi.
Python dasturlash tilida chiziqli jarayonlar buyruqlar ketma-ketligi asosida bajariladi, tarmoqlanuvchi jarayonlarni dasturlashda esa, buyruqlar ma’lum bir shartlar asosida tarmoqlanish bo‘yicha bajariladi. Python Tdasturlash tilida tarmoqlanuvchi(shartli) jarayonlarni bir necha turlarga bo‘lingan holda amalga oshirish mumkin
Tarmoqlanuvchi jarayonlarni amalga oshiruvchi operatorlarni
qisqacha qilib shartli operatorlar deb yuritamiz. Shartli operatorlar ham
qisqa, to‘liq va umumiy shartli operator ko‘rinishlarida, tarmoqlanishni
amalga oshiradi.
If operatori
Tarmoqlanuvchi jarayonlarni python dasturlash tilida amalga oshirish
uchun, albatta, tarmoqlanuvchi algoritmlar asosida bajariladi. Algoritm
bajarilish vaqtida ma’lum bir shartlar asosida algoritmning u yoki bu qismi
bajarilishini ta’minlash maqsadida shartli operatorlardan foydalaniladi.
Tarif: Algoritm tarkibidagi shart asosida algoritmning tarmoqlarga
bo‘linishiga xizmat qiluvchi operatorlar shartli operatorlar deyiladi.
Hayotdagi asosiy ko‘p masalalarni dasturlash vaqtida, albatta,
tarmoqlanuvchi algoritmlar asosida bajariladi. Tarmoqlanuvchi algoritmlar
ham ikki xil holatni o‘z ichiga oladi, ya’ni shart rost bo‘lganda ma’lum bir
vazifani yolg‘on bo‘lganda hech qanday vazifani bajarmaydi va shart rost
bo‘lganda ma’lum bir vazifani yol g‘on bo‘lganda boshqa vazifani bajaradi.
Demak, yuqoridagi ikki holatni e’tiborga olib, shartli operatorlar ham
qisqa va to‘liq ko‘rinishga ega.
Qisqa shartli operatorning umumiy ko‘rinishi quyidagicha
if :
operatorlar
If operatori tarkibida shartlar ikki va undan ortiq b o‘lsa oldingi
bobdagi mantiqiy ifodalar asosida birlashtiriladi. if operatori tarkibidagi
shart faqat chin bo‘lgandagina : dan keyingi opertorlar bajariladi.
Misol: Berilgan sonning juft yoki toq ekanligini aniqlang.
a=34
if a%2==0:
print('juft')
if a%2!=0:
print('toq')
================ RESTART: C:\Users\User\Desktop\2.py
=============
juft
>>>
Berilgan masala yechimida faqat bitta shart tekshirildi, bu yerda blok
yoki begin end vazifalari hech qanday buyruqsiz amalga oshiriladi. Agar
shartdan keyin bir nechta operator bajarilish uchun : belgisidan keyin
ENTER tugmasi bosilib yozilaveradi yani bir soha bo‘yicha.
Misol: Berilgan a va b sonda a>b bo‘lsa ikkita sonning yig‘idisi va
ayirmasini, a<=b bo‘lsa ikkita sonning ko‘paytmasi va bo‘linmasini
toping.
a=16
b=4
if a<=b:
y=a+b
z=a-b
if a>b:
y=a*b
z=a/b
print('y=',y,' z=',z)
============== RESTART: C:\Users\User\Desktop\2.py
==============
y= 64 z= 4.0
>>>
2. To‘liq shartli operator va uning umumiy ko‘rinishi.
Python dasturlash tilida tarmoqlanuvchi jarayonlarni to‘liq shartli
ko‘rinishida ifodalash uchun if else operatoridan foydalaniladi. Algoritm
tarkibidagi shartlar chin qiymat qabul qilganda ma’lum bir operatorlar,
yolg‘on qiymat qabul qilganda boshqa operatorlar bajarilishi ham mumkin.
Tarmoqlanuvchi jarayonlarni python dasturlash tilida to‘liq shartli
operatorning umumiy ko‘rinishi quyidagicha
if :
operatorlar1
else:
operatorlar2
if else operatori tarkibidagi shartlarning chin qiymat qabul qilganda
operatorlar1 bajariladi, aks holda operatorlar2 bajariladi.
Misol: Berilgan son juft bo‘lsa 2 ga ko‘paytirib juft so‘zini aks holda
toq bo‘lsa 3 ga ko‘paytirib toq so‘zini ekranga chop eting.
a=15
if a%2==0:
print('juft')
print(2*a)
else:
print('toq')
print(3*a)
============= RESTART: C:\Users\User\Desktop\2.py
==============
toq
45
>>>
Misol. Pythonda quyidagi masalani dasturiy ta’minotini yarating.
x=float(input('x='))
from math import*
if x>0:
y=0.5*cos(x)
else:
y=x+8
print('y=',y)
============ RESTART: C:\Users\User\Desktop\2.py
================
x=-2.8
y= 5.2
>>>
3. Elif operatori va uning ko’rinishi.
Tarmoqlanuvchi jarayonlarni algoritmlash vaqtida, albatta, shartga
e’tibor berish talab etiladi, chunki algoritm shart bo‘yicha tarmoqlanib
qismlarga ajralib ketadi. Masalan, dastur bajarilishining birorta qadamida
qandaydir shartni tekshirish natijasiga ko‘ra boshqaruvni dasturning u yoki
bu bo‘lagiga uzatish mumkin.
Elif shart operatori Python dasturlash tilida aniqlangan bo‘lib, u aks
holda ichida shart kelgan holatlarda ishlatiladi. Elif shart operatorining
umumiy ko‘rinishi quyidagicha.
if :
operatorlar1
elif :
operatorlar2
else:
peratorlar3
Bu operator aks holda qismida alohida if operatorini yozmaslik
uchun ishlatiladi, agar false qiymatidan farqli ya’ni
true bo‘lsa, bajariladi, aks holda
tekshiriladi, agar chin bo‘lsa bajariladi, aks holda
bajariladi.
Misol. Berilgan musbat sonni kabisa yili ekanligini aniqlang. 4 ga
karrali yillar va 100 ga karralilar ichida faqat 400 ga karralilari Kabisa
yili hisoblanadi.
Masalan: 16,24,2016,2020, 2400 lar kabisa va 5,100,200, 2017 lar
kabisa yili emas.
x=float(input('x='))
from math import*
if x%100==0:
if x%400==0:
print('kabisa yili')
else:
print('kabisa yili emas')
elif(x%4==0):
print('kabisa yili')
else:
print('kabisa yili emas')
========= RESTART: C:\Users\User\Desktop\2.py
====================
x=2020
kabisa yili
>>>
Tarmoqlanuvchi jarayonlarini algoritmlarida uchraydigan shartlar
holatiga qarab, yuqorida keltirib o‘tilgan uch xil ko‘rinishdagi shartli
operatorlarning qulay birortasidan foydalaniladi.
4. Matematik masalalar dasturlari.
Ikkita X va Y sonlarning kattasini tanlash (EKT) dasturini tuzing.
X va Y haqiqiy sonlar berilgan. Z ni hisoblang:
Misol. Ax+B=0 tenglamani yeching.
Yechish. Ma’lumki, a*x+b=0 tenglamaning yechimi quyidagicha aniqlanadi:
1). A=0, b=0 bo’lsa, tenglama cheksiz ko‘p yechimga ega;
2). A=0, b=emas 0 bo‘lsa, tenglama yechimga ega emas;
3). A=emas 0 bo’lsa tenglama x= -b/a yagona yechimga ega.
4-Misol. berilgan M(X,Y) nuqtaning radiusi R ga teng va markazi
koordinatalar boshida bo‘lgan doiraga tegishli bo‘lishini aniqlang.
XULOSA.
Shart operatori PYTHON dasturlash tilidagi muhim operatorlardan biridir. U
shartga bog‘liq ravishda kod fragmentini bajarishga mo‘ljallangan. Shart operatori
boshqarishni qaysi tarmoqqa uzatishni ta’minlaydi.
Shаrtli оperаtоr sintаksisi: if () else . Shаrt
iхtiyoriy shartli ifоdа bo‘lishi mumkin. Аgаr u rоst bo‘lsа operator1
bаjаrilаdi. Аks хоldа operator2 bаjаrilаdi. Bu iхtiyoriy murakkablikdаgi
tekshirishlаr ketmа ketligini hоsil qilishgа imkоn berаdi. Bu ketmа - ketlikdа shаrtli
оperаtоr to‘lа yoki qisqа shаkldа bo‘lishi mumkin. Shuning uchun if vа else
оperаtоrlаrini bir - birigа mоs qo‘yishdа хаtоlik kelib chiqishi mumkin. Tilning
sintаksisi bo‘yichа ichki jоylаshtirilgаn shаrtli оperаtоrlаrdа har bir else eng yaqin if
gа mоs kelаdi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR.
Sh.A. MENGLIYEV, O.A. ABDUG‘ANIEV, S.Q. SHONAZAROV, D. Sh. TO‘RAYEV PYTHON DASTURLASH TILI. TERMIZ 2021
AXATOV AKMAL, NAZAROV FAYZULLO
PYTHON TILIDA DASTURLASH ASOSLARI (I-QISM) SAMARQAND 2020.
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
Mavzu: pythonda murakkab ko’rinishdagi matemarik masalalarni yechishda shart operatorlarini qo’llagan holda dsturlarni yaratish
|
