60
8-
Mavzu: Steganografiya.
Tayanch iboralar: Steganografiya tushunchasi,Steganografiyadan
foydalanishning tarixiy
faktlari ,"Micropoint" tushunchasi.
Steganografiya - bu uzatish faktini sir tutgan holda ma'lumotni yashirin
uzatish haqidagi fan.
Tarixiy faktlar
Qadimgi Rimda mum taxtasidan qirib tashlanib, keyin ular daraxtga yashirin
xabarni tirnashdi, keyin mum bilan qoplangan va mum ustida ochiq xat yozgan.
Lenin qamoqqa olinib, o’z
asarlarini sut bilan yozgan, xavf tug’ilganda
yoyayotgan non bo’laklarining ―siyoh‖iga quygan. Shu tarzda yozilgan varaqlar
vasiyatnomaga topshirilib, u yerda choyshablar chiroq yoki sham ustida qizdirilib,
partiya a‘zolari tomonidan ko’chirilgan.
2.8-rasm. Qogozga sut bilab yozish jihozlari.
«Mikro nuqta» Kattalashtirilganda "mikrodot" bosilgan sahifaning tasvirini,
chizmalarini, chizmalarini beradi.
Steganografiya turkumlari
1.
90-yillarning oxirida steganografiyaning bir necha yo'nalishlari paydo bo'ldi:
2.
Klassik steganografiya - "kompyuter bo'lmagan usullar" ni o'z ichiga oladi.
3.
Kompyuter steganografiyasi - kompyuter platformasining xususiyatlariga va
kompyuter ma'lumotlar formatlarining maxsus xususiyatlaridan
foydalanishga asoslangan klassik steganografiyaning yo'nalishi.
4.
Raqamli steganografiya - klassik steganografiyaning raqamli ob'ektlarga
qo'shimcha ma'lumotlarni yashirish yoki kiritishga asoslangan yo'nalishi
bo'lib, bu ob'ektlarning ma'lum bir buzilishlarini keltirib chiqaradi.
Steganografiyaning asosiy
vazifalari
•
Maxfiy ma'lumotlarni ruxsatsiz kirishdan himoya qilish;
•
Tarmoq resurslarini monitoring qilish va boshqarish tizimlarini yengish;
•
Kamuflyaj dasturi;
•
Intellektual mulkning ayrim turlari uchun mualliflik huquqini himoya qilish.
62
9-
MAVZU:Ochiq kalitli shifrlash algoritmlari.
Tayanch iboralar: Ochiq kalitli shifrlash,
Raqamli sertifikatlar, Skriptografik
mustaxkamlik,ERI.
Zamonaviy kriptografiya quyidagi bO’limlarni O’z ichiga oladi.
1.
Simmetrik kriptotizimlar
2.
Assimetrik kriptotizimlar.
Simmetrik kriptotizimlar. Simmetrik kriptotizimlarda shifrlash va
deshifrlash uchun bitta kalitdan foydalaniladi. (Shifrlash – ochiq matn deb ataluvchi
dastlabki matnni shifrlangan matn holatiga o’tkazish. Deshifrlash – shifrlashga
teskari bo’lgan jarayon yani kalit yordamida shifrlangan
matnni dastlabki matn
holatiga yetkazish). Demak, shifrlash kalitidan foydalanish huqukiga ega bo’lgan
odamgina axborotni deshifrlashi mumkin. Shu sababli, simmetrik kriptotizimlar
mahfiy kalitli kriptotizimlar deb yuritiladi. Ya‘ni shifrlash kalitidan faqat axborot
atalgan odamgina foydalana olishi mumkin.
Asimmetrik kriptotizimlar. Assimetrik kriptotizimlarda bir-biriga matematik
usullar bilan bog’langan ochiq va maxfiy kalitlardan foydalaniladi. Axborot ochiq
kalit
yordamida shifrlanadi, ochiq kalit barchaga oshkor qilingan bo’ladi, shifrni
ochish esa faqat maxfiy kalit yordamida amalga oshiriladi, maxfiy kalit faqat qabul
qiluvchigagina ma‘lum va uni ruhsatsiz foydalanishdan ishonchli himoyalashi zarur.
Asimmetrik kriptotizimda axborotni himoyalash axborot qabul qiluvchi kalitining
mahfiyligiga asoslangan.
Kriptografik metodlardan foydalanishning asosiy yo’nalishlari – aloqa
kanallari orqali maxfiy axborotni uzatish (masalan, elektron pochta), uzatiladigan
xabarlarni aslligini o’rnatish, ma‘lumotlarni (hujjatlar, ma‘lumotlar bazalari)
ko’chma tashuvchi xotiralarda shifrlangan shaklda saqlash.
Bugungi kunda deyarli barcha ma‘lumotlar almashinish axborot texnologiya
vositalari orqali amalga oshirilmoqda. Bu esa o’z navbatida, ushbu ma‘lumotlarni
boshqa begona shaxslar tomonidan noqonuniy tarzda ko’rish, o’zgartirish va qayta
yuborishga bo’lgan xatti-harakatlarni oldini olish
va axborot xavfsizligini
ta‘minlashga bo’lgan ehtiyojni yanada ortishiga olib keldi.
-
Kr
iptologiya -
maxfiy
yaratish va buzish fani va sanati;
-
Kriptografiya –
maxfiy
yaratish bilan s
lanadi;
-
Kr
iptologiya – maxfiy
buzish bilan shug lanadi;
-
Kripto – yuqoridagi tushunchalarga (hattoki bundanda ortig’iga) sinonim
bo’lib, kontekst ma‘nosiga ko’ra farqlanadi.
