1
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA
O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
NIZOMIY NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT
PEDAGOGIKA UNIVERSITETI FIZIKA-
MATEMATIKA FAKULTETI
“5110100-MATEMATIKA VA INFORMATIKA” TA’LIM
YO‘NALISHI
KURS ISHI
Mavzu:
Tub sonlarning taqsimod qonuni
BAJARDI:_______________________________________________________
TEKSHIRDI: ______________________________________________________
TOSHKENT 2024
3
KIRISH
“Matematika hamma aniq fanlarga asos.
Bu fanni yaxshi bilgan bola aqlli, keng
tafakkurli bo‘lib o‘sadi, istalgan sohada
muvaffaqiyatli ishlab ketadi”.
M.SH.Mirziyoyev
O‘zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishgan dastlabki kunlardanoq ta’lim
tizimiga alohida e’tibor qaratildi. Buning yorqin dalili sifatida O‘zbekiston
Respublikasining ta’lim to‘g‘risidagi Qonuni va Kadrlar tayyorlash Milliy Dasturini
qabul qilinishi, ta’lim muassasalari moddiy texnik bazasini tubdan yangilash va
rekonstruksiya qilish, milliy dasturlarini amalga oshirilishi, ta’lim jarayoniga yangi
axborot texnologiyalari joriy etish sohasidagi qabul qilingan
qonun va qarorlarni
keltirishimiz mumkin.
Fan va texnika taraqqiyotining jadal kechayotgani, kompyuter texnikasining
keng qo‘llanilayotgani, o‘quvchilarga berilishi lozim bo‘lgan bilimlar ko‘lamining
tobora oshib borayotganligi, ta’limni tubdan yaxshilashni, fanlar bo‘yicha milliy va
maxalliy sharoitlarga mos keladigan hamda malakali mutaxassislarni tayyorlash
imkonini beradigan dastur va darsliklar, ta’limning zamonaviy metodlarini ishlab
chiqishni talab qiladi. Shularni e’tiborga olgan holda O‘zbekiston Respublikasining
«Ta’lim to‘g‘risida»gi qonunida ta’limni yanada takomillashtirish maqsadida
Respublika hududida ta’limni umumiy o‘rta ta’lim maktablari, akademik litseylar va
kasb-hunar kollejlari orqali amalga oshirish maqsad qilib qo‘yilgan bo‘lsa, “Kadrlar
tayyorlash milliy dasturi” da milliy tajribalarni tahlil qilgan holda hamda jahonning
ilg‘or yutuqlarini e’tiborga olib, oliy o‘quv yurtlarida har tomonlama shakllangan va
yetuk mutaxassislarni tayyorlashning asosiy yo‘nalishlari belgilab berilgan.
O‘zbekiston Respublikasi yangi islohatlarni amalga oshirishda uzluksiz ta’lim
tizimini shakllantirishga katta ahamiyat bermoqda. 2020-yil
mamlakatimizda Ilm,
ma’rifat va raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish yili deb eʼlon qilinib, bu boradagi
ustuvor maqsadlar belgilandi. Yurtimizda avvaldan shakllangan ilmiy maktablar
salohiyatini hisobga olib, hozirgi bosqichdagi milliy manfaatlarimiz va
taraqqiyotimiz yoʻnalishlaridan kelib chiqqan holda,
matematika, kimyo, biologiya,
4
geologiya fan va sohalarini rivojlantirish tanlab olindi. Bu ishlarning davomi sifatida
2021-yil ham ko‘p vazifalar belgilab berildi.
Davlatimiz
rahbari
Sh.Mirziyoyev Oʻzbekistonning matematika fani boʻyicha salohiyati dunyo
miqyosida tan olinganini, funksional tahlil va differensial tenglamalar, ehtimollar
nazariyasi va algebra yoʻnalishlari boʻyicha nufuzli maktablarimiz shakllanib
faoliyat yuritayotganini, yetti nafar matematik olim Butunjahon fanlar akademiyasi
aʼzosi ekanini alohida taʼkidladi. Koʻplab xorijiy
ilm-fan markazlari, xususan, Bonn,
Kembrij, Parij, Seul kabi yirik shaharlardagi yetakchi ilm dargohlari bilan birgalikda
qoʻshma ilmiy loyihalar amalga oshirilmoqda. Oʻzbekiston Respublikasi
Prezidentining 2019-yil 9-iyuldagi matematika taʼlimi va fanlarini yanada
rivojlantirishga oid qarorining ijrosi doirasida poytaxtimizdagi Talabalar
shaharchasida Fanlar akademiyasining Matematika instituti uchun zamonaviy
talablar asosida yangi bino barpo etilib foydalanishga topshirildi.
Shavkat
Mirziyoyev 2020-yil 31-yanvar yosh tadqiqotchilar, ilmiy-tadqiqot muassasalari
rahbarlari va ishlab chiqarish sektori vakillari bilan uchrashuvda matematikada ilmiy
tadqiqotlarni amaliyot bilan bogʻlash, raqamli iqtisodiyot uchun mustahkam
poydevor yaratish borasidagi dolzarb vazifalarga toʻxtalib oʻtdi.
Yoshlarda
matematika faniga qiziqishni kuchaytirish, iqtidorli bolalarni seleksiya qilib,
ixtisoslashtirilgan maktablar va keyinchalik oliy taʼlim muassasalariga qamrab olish
ishlarini toʻgʻri tashkil qilish kerakligi taʼkidlandi va vazifalar belgilab berildi.
Bugungi kunda, matematika o’qituvchisini tayyorlaydigan oliy ta’lim
muassasalarida algebra va sonlar nazariyasi kursini o‘qitish jarayoni juda ilg‘or
suratlarda o‘sib bormoqda. Yetuk kadrlarni tayyorlash maqsadida algebra va sonlar
nazariyasi kursidagi ta’rif, teorema, xossalarning isbotlari, qo‘llanilish jarayonlari,
elementar matematikaga tadbiqlari aniq bayon qilinmoqda. Shu boisdan algebra va
sonlar nazariyasi kursidan kurs ishi yozishga qaror qildim. Bu kurs ishini yozishdan
maqsad esa algebra va sonlar nazariyasining asosiy teoremalarining tatbiqiy
masalalarini, xususan elementar matematikaga tatbiqlarini o‘rganish.
Mavzuning dolzarbligi. Soʻnggi yillarda mamlakatimizda oliy ta’lim
sifatini
oshirishga qaratilgan bir qancha chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda. Chunki, jahon
talablari darajasidagi raqobatbardosh kadrlar tayyorlash maqsadida talabalarga
dunyo standartlariga javob beradigan bilim va koʻnikmalar berish bugungi kunning
eng dolzarb masalalaridan biri boʻlib qolmoqda. Algebra va sonlar nazariyasi fani
matematikaning asosiy boʻlimlaridan biri boʻlib, u matematikaning bir qismi
hisoblanadi. Algebra va sonlar nazariyasi kursi davomida koʻpgina tushuncha va
tasdiqlar, shuningdek, ularning tatbiqlari keltiriladi. Algebra va sonlar nazariyasi oliy
matematikaning dastlabki va ayni vaqtda, asosiy bo‘limlaridan bo'lib, barcha oliy
5
o‘quv yurtlarida tegishli dasturga qarab u yoki bu hajmda o‘qitiladi.
Algebra va
sonlar nazariyasi fanining asosiy vazifasi shu fanning tushuncha, tasdiqlar va boshqa
matematik ma’lumotlar majmuasi bilan tanishtirishgina boʻlmasdan, balki
talabalarda mantiqiy fikrlash, matematik usullarni amaliy masalalarni yechishga
qoʻllash koʻnikmalarini shakllantirishdan iborat.
Kurs ishining maqsadi. Algebra va sonlar nazariyasi fanidan sonlar nazariyasi va Tub
sonlarga oid masalalar hamda nostandart masalalar tushunchasi va boshqa bir qator
mavzularni o‘rgatishda misol va masalalarini yechishdan iborat.
Kurs ishining obyekti va predmeti. Tub sonlarga oid nostandart masalalar kurs
ishining obyekti bo‘lsa, bu masalalalarning qo‘llanilishi
va uning tatbiqlari uning
predmetidir. Biz, kurs ishida sonlar tushunchasi, tub va murakkab sonlarning ta’rifi
hamda ularning turlarini vatub sonlarga oid nostandart masalalarning qo‘llanilishi
hamda ularning xossalari va qo‘llanilish usullaridan foydalanib “tub sonlarga oid
nostandart masalalar” mavzusini qanday o‘qitish kerakligi masalasini o‘rganamiz,
hamda yoritib beramiz.
Kurs ishining ahamiyati. Mavzuni yoritishda algebra va sonlar nazariyasi fanidan tub
sonlarga oid nostandart masalalar tushunchasi hamda boshqa bir qator asosiy
tushunchalar haqida mavzuni o‘rgatishda misol va masalalardan keltirib yoritib
berishdan iborat.
Kurs ishining vazifalari.
1
