Xalqaro iqtisodiy tashkilotlarning funksiyalari va vazifalari
Xalqaro tashkilotlarni davlatlar muayyan umumiy maqsadga erishish uchun tuzadi va u ana shu mumiy manfatni ro’yobga chiqarishda ishtirokchi davlatlarning qo’shma organi bo’lib xizmat qiladi. Shu bois, xalqaro tashkilotning vazifasi har bir a’zo davlat manfaatlarining o’zaro uyg’un jihatlarini aniqlash, shu asosda tegishli vazifalarni, shuningdek ularni hal etishning uslub va vositalarini belgilab olishda umumiy pozitsiyani, umumiy hohish-irodani ishlab chiqishdan iborat bo’ladi. Bunda o’ziga xoslik xalqaro tshkilot a’zolarining suveren davlatlar ekani bilan belgilanadi. Xalqaro tashkilotning tegishli vazifalari va ularni amalga oshirish mexanizmining o’ziga xosligi ham shundan kelib chiqadi.
Xalqaro tashkilot faoliyatining asosiy bosqichlari muhokama etish, qarorlar qabul qilish va ular ijrosining nazorati bilan shug’illanishdan iboratdir. Shundan kelib chiqib, xalqaro tashkilotlar funksiyalarini quyidagi muhim uchta turga ajratish mumkin:
Tartibga solish;
Nazorat etish;
Operativ;
Xalqaro tashkilotlarning tartibga solish funksiyasi bugungi kunda o’ta muhim ahamiyatga egadir. U a’zo davlatning maqsadlari, prinsiplari, o’zini tutish tartib qoidalarini belgilovchi qarorlar qabul qilishni ko’zda tutadi. Qarorlar xalqaro tashkilotning ichki huquqiga muvofiq ravishda qabul qiladi. Xalqaro tashkilotning nazorat etish funksiyasi a’zo davlatning qabul qilingan qarorlarga muvofiq ravishda o’zini tutishi ustidan nazoratni amalga oshirishdir. Shu maqsadda xalqaro tashkilotlar tegishli axborotlarni yig’ish va tahlil etish, uni muhokama qilish va tegishli soha bo’yicha hujjatlarni qanday bajarayotgani haqida muntazam ravishda hisobotlar taqdim etib turishga majbur hisoblanadi. Masalan, Atom energiyasi bo’yicha xalqaro agentlik (MAGATE) ustavida jiddiy nazorat choralari, shu jumladan inspeksiya qilish ko’zda tutilgan. Xalqaro tashkilotning operativ funksiyasi o’z vositalari ko’magida belgilangan maqsadlariga erishishdan iboratdir. Ko’pchilik hollarda tashkilot voqyelikka suveren a’zo davlatlar orqali ta’sir o’tkazadi. Shu bilan birga, asta sekin to’g’ridan to’gri ta’sir etish faoliyatining ahamiyati ham ortib bormoqda. Xalqaro tashkilotlar iqtisodiy, ilmiy-texnikaviy va boshqa xil yordamlar bermoqda, maslahat xizmati ko’rsatish bilan shug’illanmaoqda. Xalqaro tashkilotlar ikki turga bo’linadi bular: 1.universal- ya’ni barcha davlatlar ishtirok etishi uchun ochiq bo’lgan xalqaro tashkilotdir. 2.cheklangantartibli aytish mumkinki, mintaqaviy muayyan jug’rofiy hududdagi davlatlar uchungina ochiq bo’lgan tashkilotlar masalan, Afrika Birdamlik tashkiloti, Arab Davlatlar ligasi, Yevroppa ittifoqi va shunga o’xshash tashkilotlardir.
|
