|
Mavzu: Yong‘indan ximoyalanishning zamonaviy texnik vositalari. Reja
|
| Sana | 22.02.2024 | | Hajmi | 20,97 Kb. | | #160585 |
Bog'liq Yong‘indan ximoyalanishning zamonaviy texnik vositalari
Mavzu: Yong‘indan ximoyalanishning zamonaviy texnik vositalari.
Reja
Yong‘in havfsizligi vositalari, ularni ishlatilishi.
O‘t o’chirish vositalari va usullari.
Yong’in xavfi tog’risida tushuncha.
Respublikamizda yong’in va portlash xavfi bo’lgan ob'ektlar juda ko’p bo’lib, ular aholi va hududlar uchun xavf-xatarlar manbai hisoblanadi va muayyan sharoitda FVga aylanib ketishi mumkin.
O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1998 yil 27 oktabrdagi 455- sonli “Texnogen, tabiiy va ekologik tusdagi favqulodda vaziyatlarning tasnifi” to’g’risidagi qaronga asosan yong’in-portlash xavfi mavjud bo’lgan ob'ektlardagi avariyalarga: texnologjk jarayonda portlaydigan, oson yonib ketadigan hamda boshqa yong’in uchun xavfli moddalar va materiallar ishlatadigan yoki saqlanadigan ob'ektlardagi, odamlaming mexanik va termik shikastlanishlariga, zaharlani shiga va o’limiga, asosiy ishlab chiqarish fondlarining nobud bo’lishiga, favqulodda vaziyatlar hududlarida ishlab chiqarish siklining va odamlar hayoti faoliyatining buzilishiga olib keladigan avariyalar, yong’inlar va portlashlar; odamlaming shikastlanishiga, zaharlanishiga va o’limga olib kelgan hamda qidirish-qutqarish ishlarini o’tkazishni, nafas olish organlarini muhofaza qilishnmg maxsus anjomlarini va vositalarini qo’llanihshini talab qiluvchi ko’mir shaxtalaridagi va kon-ruda sanoatidagi gaz va chang portlashi bilan bog’liq bo’lgan avariyalar, yong’inlar va jinslar qo’porilishi kiritilgan.
Yonuvchi moddaning havo kislorodi bilan oksidlanib, manba ta'siri ostida issiqlik vanur chiqarishi bilan yakunlanadigan jarayonyonisk deyiladi.
Yonish jarayoni 2 xil bo’ladi:
1. Diffuziyali yonish.
2. Kinetik yonish.
Diffuziyali yonishga sabab bo’ladigan narsalarga: yog’och, ko’mir, sham
kiradi.
Kinetik yonishga sabab bo’luvchi mahsulotlarga: gaz, neft, spirt kiradi.
Yong’in-Ъи nazorat qilib bo’lmaydigan hodisa bo’lib, bebaho moddiy va madaniy boyliklami har bir daqiqada yo’q qiluvchi ofat, ayniqsa u fuqarolaming
joniga kulfat keltiruvchi favqulodda vaziyatdir. Yong’inning kelib chiqishi uchun 3 omilning bir vaqtni o’zida bir joyda bo’lishning o’zi kifoya. Ya'ni:
-yonuvchi modda (nefit, atseton, qog’oz va bohqalar);
-havo harorati (issiqlik);
-uchqun-alanga (gugurt, uchqun, elektr simining qisqa tutashuvi).
Yong’inning kelib chiqish omillari.
Yong’in yonuvchi modda+oksidlovchi+energiya impulse.
Yong’in va portlashlarning asosiy sabablari va turlari:
-yong’in xavfsizligi qoidalariga amal qilmaslik;
-fuqarolaming loqaydligi, e'tiborsizligi;
-elektr simlarining nosozligi;
-gaz, ko’mir, o’tin bilan isitiladigan vositalar;
-bolalaming o’t bilan oynashlari;
-qasddan o’t qoyislilar;
-boshqa sabablar.
Eng asosiysi shundaki, fuqarolarimizning o’zlari yong’in sababchisi bo’lib qolishadi.
Yong’inning tez keng tus otish sabablari:
1. Yong’inning sodir bo’lganligi omillari;
2. Yong’in sodir bo’lgan joylarda, yon-atrofning qizib ketishi;
3. Yong’inda yonayotgan jismlardan chiqayotgan tutun va zaharli moddalar;
4. Yong’in sodir bo’lgan joylarda va tevarak-atroflarda havo haroratining o’zgarishi.
Bu yong’inning birlamchi keng tus olish omillari bo’Isa, ikkilamchisi quyidagilardan iborat:
1. Yong’in sodir bo’lganda bino devorining qulab tushishi.
2. Portiashning sodir bo’lishi.
3. Yong’in sodir bo’lgan joylarda turli kimyoviy va zaharli moddalaming atrof- muhitga tarqalishi.
4. Yong’inni suv bilan o’chirilganda turli kimyoviy moddalar qorishmasi natijasida portlashlar yuz berishi.
Ma'iumotlarga qaraganda yong’inda nobud bo’lganlarning 60-80%i nafas olish yo’llarining zaharlanishi yoki toza havoning yetishmasligi oqibabda halok bo’lar ekanlar.
Yong’in kengligi jihatidan 3 turga bo’linadi:
-kichik hajmda;
-o’rta hajmda;
-katta hajmda;
Yong’inning keng tarqab ketishining asosiy sabablari va uning chegaralan: -inshootiaming loyihasini ishlab chiqishda yo’l qoyilgan xato va kamchiliklar; -inshootlar qurilishida qurilish me'yorlari va qoidalari hamda davlat standartlariga rioya qilmaslik;
-yong’in nazorati, gazdan foydalanishni nazorat qilish xodimlari tomonidan ko’rsatilgan yong’inni oldini olish tadbirlarining bajarilmasligi;
-fuqarolaming yong’in sodir etilganda o’z vazifalarini bilmasliklari va vahimaga tushishlari;
-bolalaming yong’in chiqishiga olib keluvchi o’yinlariga beparvolik;
-yong’inga qarshi kurashda qo’llaniladigan qutqaruv vositalarinig kamligi;
Yong’in sodir bo’ladigan joylar ikki turga bo’linadi.
Davlat tashkilotlari;
Fuqarolaming yashash joylari.
Yong’inlar xalq xo’jaligiga katta moddiy zarar keltiradilar. Yong’in bir necha minut yoki soat ichida juda katta miqdordagi xalq boyliklarini yondirib, kulga aylantiradi. Yong’in vaqtida ajralib chiqadigan tutun, karbonat angidnd va boshqa zararli hid va gazlar ko’p miqdorda atmosferaga ko’tarilib, nafas olish uchun zarur bo’lgan havoning tarkibini buzadi. Bundan tashqari, yong’indan ko’riladigan zaraming eng yomoni shuki, unda ko’plab kishilar jarohatlanadi va hatto o’lishi ham mumkin. Bulaming hammasi, yong’inga qarshi kurash tadbirlarini, bu vaqtda paydo bo’ladigan ishlami xavfsiz bajarish usullari mehnat muhofazasi bilan birgalikda o’rganishga majbur qiladi.
Yong’inning oldini olish chora tadbiriari:
-tashkilot va muassasalarda doimiy ravishda tekshiruvlar o’tkazish, yong’in chiqishi portlashlarga sabab bo’ladigan kamchiliklami zudlik bilan bartaraf etish;
-qurilish me'yorlari va qoidalari, davlat standartlariga doir maxsus ko’rsatmalami so’zsiz bajarish;
-yong’indan muhofaza qiluvchi idoralaming xodimlari bergan ko’rsatmalarni bajarish, eng asosiysi yong’inga olib keluvchi vaziyatlami maxsus kuchlar tomonidan birinchi marta bartaraf etish boyicha qilinadigan ishlami bajarish;
-muntazam tarzda davlat maxsus tekshiruv idoralari tomonidan ko’rsatilgan kamchiliklami bartaraf etish va ulargayo’l qoymaslik;
-yong’inni bartaraf etish chora-tadbirlarini bilish, qolaversa, yong’inni o’chirish uchun ldaqiqada bir piyola, 2-daqiqada bir chelak suv yetarli bo’lishini, 3 daqiqada esa bir sistema suv ham yetmay qolishi mumkinligini yodda saqlang;
-muntazam ravishda aholini yong’irmig oldini olish chora-tadbirlahni bajanshga va boshqalardan ham talab qilishga o’rgatishdan iborat;
Hozirgi paytda sanoat korxonalarida yonish xavfming kamayishi borasida birmuncha ishlar amalga oshirilgan, yong’in chiqish xavfi kamaytirilgan va butunlay xavfsiz ishlaydigan elektr uskunalari qo’llanilmoqda Sanoat korxonalari bino va inshootlari tarkibidan yonuvchi qurilish materiallarini siqib chiqarilmoqda. O’t o’chirishning mexanizatsiyalashgan va avtomatlashgan sistemalari kaigroq qo’llanilmoqda.
Yirik ob'ektlami yong’indan muhofaza qilish tadbiriari:
1 . Avtomatik signalizatsiya o’matish.
2.Gdrantlar o’matish.
З.ОЧ o’chirgichlar sonini ko’paytirish.
Texnologik jarayonlar va texnik uskunalar o’z faoliyati davomida ma'lum miqdorda atrof muxitga hamda ishchi xodimlarga o’zini salbiy ta'sirim ko’rsatishi mumkin. Bunday hollami oldini olish maqsadida ishlab chiqarishda chiqindi chiqmaydigan ham da atrof-muhitga zarar etkazmaydigan zamonaviy uskun alarm hamda texnologik yangiliklami joriy qilish kerak,
Bizga ma’lumki, yong’in va portlashlar o’zaro uzviy bog’liqligi sababli barcha tashkilotlarda sodir bo’ladigan yong’inlar natijasida portlashlar ham bo’lishi mumkin yoki aksincha portl ash natijasida yong’inlar sodir bo’lishi mumkin.
Birlamchi shikasdanish omillari quyidagilardan iborat:
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO'YHATI:
1. Karimov I.A. O’zbekiston buyuk kelajak sari. Toshkent: «O’z-bekiston».
1998. 684 b.
2. Ilyosova Z.F. Hayot faoliyati xavfsizligi asoslari. Дарслик. - Toshkent: «Mehnat», 2001. 98 b.
3. Nurxo’jaev A.K., Yunusov M.Y., Xabibullaev I.X. Favqulodda vaziyatlarva muhofazatadbirlari. Toshkent: «Universitet». 2001. 67 b.
4. Tadjiev M., Ne’matov I. va boshq Favqulodda vaziyatlarda fuqaro muhofazasi. T. 2003. 260 b.
5. Farmonov A.E., Igamberdiev A.R. va boshq. Hayot faoliyati xavfsizligi. Toshkent: «Universitet». 2006. 96 b.
6. Ramazanova R.A., Sadikova H.A. va boshq. Favqulotda vaziyatlar uchun tibbiy hamshiralartayyorlash. O’quv qo’llanma. T.: «Yangi asravlodi». 2006. 515 b.
7. Shefer LF., Shaxmurova GA. Bezopasnost i zashita cheloveka pri chrezvichaynix situatsiyax. Uchebnoe posobie po laborator-nim zanyatiyam. T.: TDPU im. Nizami. 2007. 126 s.
8. Ergasheva G.S., Akbarova G. O. Favqulodda vaziyatlarda aholi va hududlami muhofazasi asoslari. Pedagogika oliy o’quv yurtlari biologiya va inson hayotiy faoliyati muhofazasi ihtisosligi talabalari uchun metodik qo’llanma. I-П qism. T. 2009.112 b.
9. Sadikova H.A., S.M. Ermatova, Lapshin Y.M., Djumaev I.A. Grajdanskaya zashita naseleniya I terntoriy ot chrezvichaynix situatsiy. Uchebnoe posobie. T.: TDPU im. Nizami. 2009. 152 s.
10. “Birinchi yordam” Darslik Qizil yarim qy jamiyati. T: 2000.
11. Ramazonova R.A., Sadikova X.A., va boshqalar «Favqulotda vaziyatlar uchun tibbiy xamshiralar tayyorlash» 2005, Toshkent.
12. Yong’in xavfsizligi. A.D.Xudoev, M. A. Azizov va boshqalar. T.: 2006.
13. O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. T : O’zbekiston. 2003 36 b.
|
| |
