Tomchining o ‘rtacha diametri, mm

10.4. Tuproq ostidan sug‘orish uskuna va mashinalari
Sug‘orishda suvni tejash usullaridan yana biri tuproq ostidan su- 
g‘orishdir. Bunda asosan suv, uning bugManishi va yerga ortiqcha shimi- 
lishini oldini olish hisobiga tejaladi. Shuningdek, bu usullami qoMlash 
orqali bir qancha, jumladan; texnika yordamida jo ‘yak va muvaqqat ariqlar 
qazish, yer tekislash, sug‘orishdagi qoM kuchi ishlari bajarilmaydi va ayrim 
sug'orishda ishiatiladigan texnikalardan foydalanilmaydi,
Sug!ortshning 
bunday 
usulida 
suv 
kerakli 
minerallarga 
aralashtirilib, to‘g £ridan to‘g ‘ri o‘simlik ildiziga berish hisobiga amalga 
oshiriladi.
Yerlarni tuproq ostidan sug‘orish uchun (10.26-rasm), yer sirtidan 
chuqurligi 0,5-0,6 m va eni 0,10-0,20 m И transheya qazilib, unga 
diametri 0,05-0,15 m li suv quvur 1 yotqiziladi. Suv quvurining o ‘qi 
bo1 у lab bir yo ‘nalishda har birining oralig‘i 0,6-0,9 m dan boMgan, 
diametri 1,5-2,0 mm li sug‘oruvchi teshik 2 lar mavjud. Bu teshiklardan 
suv otilib chiqib, egat 3 ga tarqaladi (10.26-rasm).
10.26-rasm. Tuproq ostidan sug'orish: 
1-suv quvuri; 2- suv teshigi; 3- egat.
Suv quvurlariga suv, to‘g ‘ridan to‘g‘ri kanal yoki nasos stansiyala- 
ridan beriladi. Bu yerda suv quvurlari muvaqqat ariqlar 
0
‘mida ishlatilib, 
ulardan, keyingi sug‘orishda foydalanish uchun ular yer ostida qoldiriladi.
Maydonlarni suv oqizmasdan yer ostidan namlatib sug‘orish ham 
mumkin. Bunda yerga ishlov beruvchi texnikalarning ish jihozlari ko‘pi 
bilan yer sirtidan 0,4 m chuqurlikda boMishini hisobga olib, undan 
chuqurroq y a ’ni 0,45-0,60 m chuqurlikda sug'orish quvurlarini o ‘rnatish 
zarur. Suv quvurlarni yer ostida ko‘p yillar davomida foydalanish uchun 
saqlanishini 
hisobga 
olib, 
ularning 
plastmassa yoki polietilen 
materialdan yasalgan turlari keng qoMlanilmoqda.
181

Yerlarni namlatib sug‘orishda esa, sug‘orish quvuri 1 parallel 
ravishda har 0,5-1,5 m masofada yer ostiga (0,40-0,6 m chuqurlikda) 
yotqizilib, sug‘orish tarm og'i 3 ga ulanadi (10.27,d-rasm). Bunda suv 
quvuridagi suv teshiklarining diametri 0,5-1,0 mm ni tashkil qiladi. 
Quvurlarni suv bilan ta ’minlash kanal yoki nasos stansiyalari orqali 
amalga oshiriladi.
Yer osti suv quvurlarining uzunligi 50-200 m oraliqda bo‘lib, 
oralaridagi masofa 0,5-1,5 m ni tashkil qiladi (10.27, b-rasm).
Yer osti suv quvurlarini kanal bilan bog‘lashda azbestsement yoki 
sopol quvur 2 lardan foydalaniladi (10.27, a-rasm}. Bunda suv 
quvurlariga beriladigan suvning bosimi 0*03-0,05 M Pa oraliqda bo‘lishi 
yoki suv ustunining balandligi (napori) 3-5 m va har bir sug‘oriladigan 
yer maydonining o'lcham i 8-10 gektarni tashkil qilishi kerak.
Ekinlarni bu usulda sug‘orish hosildorlikni 15-20% ga oshirib, 
suvni yer ustidan sug'orishga nisbatan 5-8 marta kam sarflanadi. Y a’ni 
bu usulda maydonlarni sug‘orishga sarflanadigan suvning miqdori 6 0 0 - 
1200 m3/ga oraliqda bo‘ladi.
Yer osti suv quvurlarini transheyasiz yotqizuvchi maxsus mashi­
nalar ishlab chiqilgan bo‘lib, bu mashinalar diametri 76-90 mm li plast- 
massa quvurlarini 0,5-0,6 m chuqurlikka maxsus pichoq yordamida 
o ‘rnatadi.

Download 10,96 Mb.