l.S .H a sa n o v - TIMI Buxoro filiali « Suv xo'jaligi v a melioratsiya ishlarini

«Biz 
darslik yaratishga m g  
ilg 'or va eng sharqfli vazifa 
sifatida qarashimiz...kerak».
LKarlmov
KIRISH
O czbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimovning 2003-yil 24- 
martdagi «Qishloq xo‘jaligida islohotlarni chuqurlashtirishning eng 
muhim yo ‘nalishlari to ‘g ‘risida» gi va 2007-yil 29-oktyabrdagi 
«Yerlarni meliorativ holatini yaxshilash tizimini tubdan takomillashti- 
rish chora-tadbirlari to ‘g ‘risida»gi Farmonlarida qishloq xo‘jaligi ishlab 
chiqarishini yanada barqaror rivojlantirish, yerlarning meliorativ hola­
tini yaxshilash, ularning unumdorligini oshirish va shu asosda qishloq 
xo‘jaligi ekinlari hosildorligini ko‘paytirish, shuningdek, melioratsiya 
ishlarini tashkil qilish va moliyalashtirish mexanizmini takomillashtirish 
uchun zarur shart-sharoitlar yaratish ko‘zda tutilgan. Shuningdek, 2009- 
yilda chop etilgan Muhtaram Prezidentimiz LA. Karimovning «Jahon 
moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O'zbekiston sharoitida uni bartaraf 
etishning 
yo ‘llari 
va choralari» 
asarlarida 
«2008-2012-yillarda 
sug‘oriladigan yerlarning meliorativ holatini yaxshilash davlat dasturida 
ko‘zda tutilgan chora-tadbirlar tizimining izchil amalga oshirilishiga, 
y a’ni ekin maydonlarining meliorativ ahvolini yaxshilash, faoliyat 
ko ‘rsatayotgan irrigatsiya-melioratsiya obyektlarining tegishli texnik 
holatini 
ta’minlash, 
ixtisoslashgan 
suv 
xo‘jaligi, 
qurilish 
va 
ekspluatatsiya tashkilotlarining moddiy-texnik bazasini mustahkamlash, 
ularni zamonaviy texnika bilan jihozlash masalalariga alohida e ’tibor 
qaratish darkor» ligi ko ‘rsatib o ‘tilgan.
Respublikamizda 1997-yil 29-avgustda qabul qilingan «Ta’lim 
to ‘g ‘risidagi» qonun va «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» ni hayotga 
tadbiq etish maqsadida Vazirlar mahkamasining bir necha qarorlari 
chiqdi. Shu qonun va dasturlarga asosan Oliy ta’limda ikki bosqichli 
bakalavriat va magistrlik ta ’lim y o ‘nalishlariga o ‘tildi. Tegishli ta’lim 
yo‘nalishlari bo‘yicha Davlat ta’lim standartlari yaratilib, ular asosida 
fan dasturlari ishlab chiqildi. Fan dasturlari asosida darsliklar 
yaratilmoqda.
3

«5450300 - Suv xo‘jaligi va melioratsiya ishlarini mexa­
nizatsiyalash» ta’lim yo‘nalishida o ‘qitiladigan «Melioratsiya mashi- 
naiari» fani shu soha bo'yicha mutaxassisiar tayyorlashda asosiy 
a'rinlarda turadi.
«Melioratsiya mashinalari» fanini o'qitish, oldin o ‘rganilgan 
«Traktor va avtomobiilar», «Yuk ko‘tarish-tushhish mashinalari», 
«Qurilish mashinalari», «Gidravlik mashinalar» va hoshqa faniami 
0
‘rganisb asosida shakilangan b o iib , melioratsiya mashinalarini 
konstruksiyalarini o‘rganish, ulami loyihaiash nazariyasi hamda tilami 
o'tuvchanlikka, turg'imiikka va q u w a t balansiga hisoblashni oTgatadi.
Ushbu darslik Davlat Ta’lim Standartlari asosida tasdiqlangan 
na’munaviy o ‘quv rejasi asosida yozilgan bo‘lib, unda melioratsiya 
mashinalarini konstruksiyasi, vazifalari, tuzilishi, ishlash jarayonlari, 
hisoblash va tanlash yo ‘Hari ko‘rsatilgan.
Darslik muallifning ushbu mutaxassislik va fan bo'yicha bir necha 
yillik olib borgan ilmiy, amaliy va nazariy m ashg‘uIotlarining natijasiga 
asoslanib, uning «Yopiq gorizontal drenaj quruvchi mashinalar» bobiga 
ilmiy ishlar natijalari va vertikal drenajlarni qurish bo‘limlari bilan 
to ‘ldirildi.
Darslikka muallifning rahbarligida bir necha yillar davomida olib 
borgan ilmiy tadqiqot ishlari, jumladan TT-19.68, ФА-А-15-Т053, ИДВ- 
2-6 sonli Davlat grantlarining natijalari asosida yangi «Yopiq gorizontal 
drenajlarni himoyalovchi mashinalar va ularni hisoblash» boblari 
kiritildi.
Darslik ikki bo‘limdan tashkil topgan bo‘lib, birinchi bo‘limida 
mashinalarning turiari, vazifalari, konstruksiyalari, texnik ko‘rsatkichlari 
va 
ishlatish jarayonlari 
keltirilgan 
bo‘lsa, 
ikkinchi 
boMimida 
melioratsiya mashinalarini hisoblash nazariyalari ko ‘rsatilgan.
Darslik, Davlat tilida ilk bor chop etilayotganligini hisobga olib, u 
kamchiliklardan xoli emas, albatta, shu sababli muallif, bildirilgan fikr 
va mulohazalarni mamnuniyat bilan qabul qiladi va oldindan o ‘z 
minnatdorchiligini bildiradi.
Muallif.
Bizning manzilgohimiz: Toshkent shahri, 1000000, Qori-Niyoziy 
ko‘chasi, 39. Toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti (TIMI).

Download 10,96 Mb.