|
Metallurgiya va kimyoviy texnologiyalar
|
| bet | 1/7 | | Sana | 07.04.2024 | | Hajmi | 1.93 Mb. | | #190876 |
Bog'liq 3. Modda miqdori birligi mol Bayroq, 17 02 2023 oxirgi Jo\'rayeva Dildora tikuvchi bolalar kiyimini tikish, DOC Document
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
ISLOM KARIMOV NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT TEXNIKA UNIVERSITETI OLMALIQ FILIALI
“METALLURGIYA VA KIMYOVIY TEXNOLOGIYALAR” FAKULTETI
“METALLURGIYA” KAFEDRASI
“UMUMIY VA NOORGANIK KIMYO” FANIDAN
MUSTAQIL ISH
Mavzu: Modda miqdori va allotropiya xodisasi
Bajardi: 1Bs-22 met Almatova D.
Qabul qildi: Dot.Mirzaxmedov R.M
Olmaliq-2023
Modda miqdori va allotropiya xodisasi
Reja
1. Atom massasi
2. Molekulyar massa
3. Modda miqdori birligi – mol
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar
Atom massasi (nisbiy atom massasi) – atom massasining atom massa birligida ifodalangan qiymati.
Atom massasi, atom og‘irligi – atom massalarining atom massasi birli-klarida ifodalangan nisbiy qiymati. Atom massasi ifodasini ingliz kimyogari J.Dalton 19-asr boshida fanga kiritgan. 1961 yilda qabul qilingan nisbiy atom massalari birliklari shkalasiga asosan atom massasi birligi (atm.m.b.) uglerod izotopi atomi 12S massasining 1/12 qismiga teng. Xalqaro belgisi – U. Elementar zarralar, atom yadrolari, atomlar, molekulalar massasi birligi sifatida qo‘llaniladi. Atom massasi kimyoviy elementlarning eng muhim ko‘rsatkichidir. Kimyoviy elementlar atomlarining tuzilishi va xossalarining o‘zgarish qonuniyatlari Atom massasi bilan o‘zaro bog‘liq. Bir kimyoviy element izotoplarining Atom massasi qiymati turlicha bo‘ladi. Izotoplar aralashma-sidan tashkil topgan elementlarning Atom massasi sifatida aralashma tarkibidagi izotoplarning protsent miqdorlarini hisobga olgan holda shu izotoplar Atom massasining o‘rtacha qiymati qabul qilinadi. Ushbu qiymatlar elementlar davriy sistemasida (massa soni keltirilgan transuran elementlar bundan mustasno) keltirilgan. Atom massasi turli fizik va kimyo-viy usullar bilan aniqlanadi; ulardan eng aniqrog‘i – massa spektroskopiyadir. Bu usulda element ionlari nisbiy zaryadlarning qiymatlari, boshqacha aytganda, zaryad kattaligining ion massasiga nis-batan aniqlanadi. Buning uchun ionlarning elektr yoki magnit maydonida to‘g‘ri chiziqli harakatdan chetga chiqishi tek-shiriladi. Fizik usullardan yana biri yadro reaksiyasiga asoslangan. Bunda yadroda bo‘ladigan o‘zgarishlar natija-sida bir atom yadrosining ikkinchi atom yadrosiga aylanishi tufayli ajralib chiqadigan energiyadan foydalaniladi. Kimyoviy usullardan biri – elementning bir necha kimyoviy birikmalari mo-lekulyar massasini va bu birikmalarning kimyoviy tarkibini aniqlashga asoslangan. Atom massasini taqriban aniqlash usullari ham bor. Mas, ulardan biri Dyulong va Pti qoidasiga asoslangan; bu qoidaga ko‘ra, element Atom massasining o‘sha elementning solishtirma issiqlik sig‘imi (S)ga ko‘paytmasi o‘zgarmas miqdor bo‘lib, u taxminan 6,3 ga teng: AS~6,3.
ATOM MASSASI, atom ogʻirligi — atom massalarining atom massasi birliklarida ifodalangan nisbiy qiymati. Atom massasi ifodasini ingliz ki-myogari J. Dalton 19-a. boshida fanga kiritgan. 1961-y. da qabul qilingan nisbiy atom massalari birliklari shkalasiga asosan atom massasi birligi (atm. m. b.) uglerod izotopi atomi 12S massasining 1/12 qismiga teng. Xalqaro belgisi — U. Elementar zarralar, atom yadrolari, atomlar, molekulalar massasi birligi sifatida qoʻllaniladi. Atom massasi kimyoviy elementlarning eng muhim koʻrsatkichidir. Kimyoviy elementlar atomlarining tuzilishi va xossalarining oʻzgarish qonuniyatlari Atom massasi bilan oʻzaro bogʻliq. Bir kimyoviy element izotoplarining Atom massasi qiymati turlicha boʻladi. Izotoplar aralashmasidan tashkil topgan elementlarning Atom massasi sifatida aralashma tarkibidagi izotoplarning protsent miqdorlarini hisobga olgan holda shu izotoplar Atom massasining oʻrtacha qiymati qabul qilinadi. Ushbu qiymatlar elementlar davriy sistemasida (massa soni keltirilgan transuran elementlar bundan mustasno) keltirilgan. Atom massasi turli fizik va kimyoviy usullar bilan aniqlanadi; ulardan eng aniqrogʻi — mass-spektroskopiyadir. Bu usulda element ionlari nisbiy zaryadlarning qiymatlari, boshqacha aytganda, zaryad kattaligining ion massasiga nisbatan aniqlanadi. Buning uchun ionlarning elektr yoki magnit maydonida toʻgʻri chiziqli harakatdan chetga chiqishi tekshiriladi. Fizik usullardan yana biri yadro reaksiyasiga asoslangan. Bunda yadroda boʻladigan oʻzgarishlar natijasida bir atom yadrosining ikkinchi atom yadrosiga aylanishi tufayli ajralib chiqadigan energiyadan foydalaniladi. Kimyoviy usullardan biri — elementning bir necha kimyoviy birikmalari molekulyar massasini va bu birikmalarning kimyoviy tarkibini aniqlashga asoslangan. Atom massasini taqriban aniqlash usullari ham bor. Mas, ulardan biri Dyulong va Pti qoidasiga asoslangan; bu qoidaga koʻra, element Atom massasining oʻsha elementning solishtirma issiqlik sigʻimi (S) ga koʻpaytmasi oʻzgarmas miqdor boʻlib, u taxm. 6,3 ga teng: AS~6,3.
Atomlarning massalari nihoyatda kichik bo`ladi. Masalan
mн - 1,67 102 -24 m 0 = 26,6 102 -24 mc = 19,93 102 -24 kеladi.
Turli hisoblashlarda bunday sonlardan foydalanish juda noqulay. Shuning uchun 1961 yildan atomlar massasining birligi qilib (UB) uglеrod birligi qabul qilingan. Bu birlik S-atomi massasining 1/12 qismiga tеng
Atomning uglеrod birligida ifodalangan massasi atom massa dеyiladi.
Masalan: tеmir atomining massasi 5645 tеng bu dеgani Fe ning atomi S - atomi massasining 1/12 qismidan 56 marta og`irligini ko`rsatadi.
|
| |
