Ўрта
махсус,
касб-ҳунар
таълими
давлат
таълим
стандартларининг вазифалари:
ЎМКҲТсифатигавакадрлартайѐрлашга,
кўрсатиладигантаълимхизматларитурлариганисбатанқўйиладиганмақбултала
бларнибелгилаш;
ЎМКҲТгаваунингпироварднатижаларига,
таълимолувчиларнингбилимивакасбмалакасидаражасинивақти-
вақтибиланбаҳолаштартибига,
шунингдектаълимфаолиятисифатиустиданназоратқилишганисбатанқўйилади
гантегишлиталабларнибелгиловчимеъѐрийнегизнияратиш;
халқнингбойақл-
заковатмеросиваумуминсонийқадриятларасосидатаълимолувчиларнимаънави
й-ахлоқийтарбиялашнингсамаралишакллариваусулларинижорийэтиш;
ЎМКҲТўқув-тарбияватаълимжараѐнига,
педагогикваахбороттехнологияларибилантаъминлашга,
таълимдаражасининазоратқилишга,
таълиммуассасаларидатаълимолувчиларвауларнибитирувчиларнингмалакаси
ганисбатанмеъѐрларваталабларнибелгилаш;
кадрларнимақсадливасифатлитайѐрлашучунтаълим,
фанваишлабчиқаришнингсамаралиинтеграциясинитаъминлаш.
ЎМКҲТ ни стандартлаштириш тамойиллари:
таълимнинг узлуксизлиги ва узвийлиги;
мамлакатнинг ижтимоий ва иқтисодий ривожланиши фан-техника
ва технологияларнинг истиқболли ривожланиши, жамият талаблари
ва уларнинг замонавий ҳолатини ҳисобга олиш;
таълим, фан ва ишлаб чиқаришнинг мужассамлиги;
матнлар баѐнининг аниқлигини ва ягона қийматлилигини
фан ва техника ҳамда технологиянинг замонавий ютуқларига
республикадаги ва чет эллардаги илғор тажрибаларга мос келиши;
ЎМКҲТ мақсад ва вазифаларининг амалга оширилиши.
Ўрта махсус, касб-ҳунар таълими сифатини назорат қилиш
ЎМКҲТ сифатини назорат қилиш қуйидаги усулларда олиб борилади:
Ички назорат - ЎМКҲТ муассасаси томонидан амалга оширилади;
ўқитиш сифатининг ички назорати таълимни бошқариш бўйича
ваколатли давлат органи тасдиқлаган «Академик лицейлар ва касб-ҳунар
коллежлари ўқувчиларининг билим савияси, кўникма ва малакаларини
назорат қилишнинг рейтинг тизими тўғрисида» ги Низом асосида рейтинг-
назорат шаклида ўтказилади.
Назоратнинг
рейтинг
тизими
қуйидаги
назорат
тадбирлари
ўтказилишини кўзда тутади:
жорий назорат – оғзаки сўров, коллоквиумлар, семинарлар, ѐзма
ишлар, лаборатория ишлари, техникавий диктант, курс лойиҳалари, уй
вазифаси ва ҳоказо, яъни ўқитувчи ўз амалиѐтида қўллайдиган барча
сўров турларини ўз ичига олади.
оралиқ назорат – фаннинг маълум бир қисми, бўлими якунлангандан
сўнг ўтказилади. Оралиқ назоратнинг ўтказилиш тартиби, шакли
таълим муассасасининг илмий-педагогик кенгаши томонидан
белгиланади.
якуний назорат – семестр тамом бўлганда ва ўқув дастурининг тегишли
бўлими тугаллангандан кейин амалга оширилади. Якуний назоратнинг
ўтказилиш тартиби, шакли таълим муассасасининг илмий-педагогик
кенгаши томонидан белгиланади.
ташқи назорат - Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси
Давлат Тест Маркази таркибидаги Кадрлар тайѐрлаш сифатини назорат
қилиш, педагог кадрлар ва таълим муассасалари аттестацияси
бошқармаси томонидан тайѐрланган «Таълим муассасалари ва
педагогик кадрларнинг давлат аттестацияси ва аккредитацияси
ҳақидаги Низом» ва амалдаги меъѐрий ҳужжатлар асосида амалга
оширилади;
Давлат-жамоат назорати – таълимни бошқарувчи ваколатли давлат
органи ва у билан келишилган ҳолда жамоат ташкилотлари ва
кадрларга талабгорлар томонидан амалга оширилади;
Якуний давлат аттестацияси – давлат имтиҳонлари ва малакавий
битирув диплом иши (лойиҳа)ни ҳимоя қилиш билан якунланади.
ЎМКҲТ тайѐрлов йўналишлари касблар ва ихтисосликлар тармоқ
стандартларини ишлаб чиқиш
Касб-ҳунар таълими стандартлари тузилиши ва мазмуни унинг
хусисиятидан яъни, жамиятдаги сиѐсий, иқтисодий, ижтимоий ва шахс
талабларининг чамбарчас боғлиқлигидан келиб чиқади. Касб-ҳунар таълими
стандарти таълимий, ижтимоий, иқтисодий сиѐсатнинг интеграцияси ва
меҳнат бозори сиѐсатига бориб тақалади. Стандартларни ишлаб чиқишда
ҳунар маданияти соҳасида юз йиллар мобайнида йиғилиб келаѐтган энг яхши
миллий анъаналар сақланиб қолади ва улар шогирдлик шаклида ўтиб
келаѐтганлиги ҳамда турли турдаги тайѐрлов йўналишлари, касблар ва
ихтисосликлар бўйича касб-ҳунар коллежлари ташкил этилиши муҳим
аҳамиятга
эга.
Кўплаб
мамлакатларда
касб-ҳунар
таълимини
стандартлаштириш жамиятнинг ривожланишини таъминлайдиган асосий
омиллардан бири эканлиги тан олинган. Шундай экан, миллий стандартлар
дунѐвий тажрибаларга таянган ҳолда, миллий анъаналарни ҳисобга олиб,
ишлаб чиқилмоғи лозим.
«Стандартлаштириш» тушунчаси универсал бўлиб, қуйидагича
таърифланади:
Стандартлаштириш – Мавжуд ѐки бўлажак масалаларга нисбатан
умумий ва кўп марта фойдаланиладиган қоидаларни белгилаш орқали
маълум соҳада энг мақбул даражада тартиблаштиришга йўналтирилган
фаолият.
Шуни таъкидлаш жоизки, стандартлаштириш бу фаолиятнинг янги тури
эмас, балки дунѐ сингари қадимийдир. Бу тушунчани тўғри маънода
тушуниш
лозим,
модомики
табиатнинг
ўзи
мисли
кўрилмаган
стандартлаштириш намуналарини ато этади. Масалан, стандартлаштириш
нуқтаи-назаридан қараганда, кислороднинг атоми ѐки сув молекуласидан
кўра мукаммалроқ нарса йўқдир.
Тартибга солишнинг мақбул даражаси деганда муросага келтирувчи
ечимни топишга йўналтирилган меъѐрлар, қоидалар, талабларни барча
қизиққан томонлар билан келишилган ҳолда мақсадга мувофиқлигини ва уни
қабул қилишнинг имконияти борлиги тушунилади.
СТАНДАРТ –консенсус асосида ишлаб чиқилган ва фаолиятнинг ҳар
хил турларига ѐки уларнинг натижаларига тегишли бўлган умумий ва такрор
фойдаланиладиган қоидалар, умумий принциплар ѐки тавсифлари
белгиланган ва маълум соҳада энг мақбул даражали тартиблаштиришга
йўналтирилган, тан олинган идора томонидан тасдиқланган ҳужжат.
Касб-ҳунар таълими стандарти – меъѐрий ҳужжат бўлиб, тегишли
малакадаги мутахассислар тайѐрлаш сифатини, касбий ва умумтаълим
тайѐргарлик даражаларини кетма-кетликда амалга оширишнинг талаблари,
қоидалари ва тамойилларини ўрнатади.
Касб-ҳунар таълими стандарти ўзининг аниқ якуний мақсадига эга:
кишиларнинг маълум бир касбий фаолият соҳасида ўз билим, кўникма,
малака ва қобилиятларини қўллашга тайѐрликларини шакллантириш. Касб-
ҳунар таълими стандартини ишлаб чиқишнинг методологияси заминида
маълум бир касбдаги мутахассисларни тайѐрлашнинг якуний масалалар
мажмуасини шакллантириш фаолиятига тизимли ѐндашув қўйилган. Шу
муносабат билан касб-ҳунар таълими муайян касб мутахассисининг
мажмуавий якуний мақсади - унинг фаолиятини яхлит тизим сифатида
тасаввур
қилиб,
стандарт
даражасида
ўрнатиладиган
талабларни
ўзлаштириш зарурлигидан келиб чиқиши лозим.
Ўрта махсус, касб-ҳунар таълими тизимини мураккаб ташкил этилган
таълим тизимининг яхлит бир «тизимча» си деб қаралиб, малакаошириш ва
кадрларни қайта тайѐрлаш тизимчалари билан боғланган бўлиши зарур.
Ta‟limning
standartlashtirish
turlari
Kadrlar
malakasini
oshirish
Oliy ta‟limdan
keyingi ta‟lim
Maktabgacha
ta‟lim
O‟rta maxsus
KXT
Maktabdan
tashqari
ta‟lim
Umumiy o‟rta
ta‟lim
Oliy ta‟lim
Bog‟chalar
Boshlang‟ich
ta‟lim
O‟rta ta‟lim
Akademik
litsey
Kasb
xunar
kolleji
Bakalavr
Magistratura
Doktorantura
Aspirantura
Malaka
oshirish
markazlari
Qo‟shimcha
tayyorlov
markazlari
Халқаро талабларга жавоб берувчи ўрта махсус, касб-ҳунар таълими давлат
стандартларини (ДТС) ишлаб чиқиш:
Биринчидан, Ўзбекистон Республикаси ва ривожланган мамлакатларда
касб-ҳунар таълими эквивалентлигини ҳамда ўз навбатида мамлакатимизни
халқаро меҳнат бозорида тўсиқларсиз иштирок этишини таъминлайди;
Иккинчидан таълим хизматлари сифатига аниқ (қатъий) талабларни
белгилаб қўйиш натижасида кадрлар тайѐрлаш сифатини оширади ҳамда
ўқув муассасалари ишининг самарадорлигини назорат қилиш тизимини
тартибга солади.
|
