• 6 MAVZU. KASSA MUOMALALARI HISOBI 6.1. Pul mablag‘lari hisobining vazifalari.
  • 6.2. Kassa muomalalarini hisobga olish.
  • -rasm. Korxonaning tarkibiy bo‘linmalari bo‘yicha tashkil etish




    Download 4,92 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet129/371
    Sana21.11.2023
    Hajmi4,92 Mb.
    #102937
    1   ...   125   126   127   128   129   130   131   132   ...   371
    Bog'liq
    Buxgalteriya

    5.8-rasm. Korxonaning tarkibiy bo‘linmalari bo‘yicha tashkil etish 
    Buxgalteriya korxona va uning alohida bo‘linmalari faoliyati to‘g‘risidagi axborotlarni 
    korxona (bo‘linma) rahbariyatiga va korxona boshqaruviga, menejyerlarga va boshqa axborot 
    foydalanuvchilarga muntazam ravishda taqdim etadi.
    6 MAVZU. KASSA MUOMALALARI HISOBI 
    6.1. Pul mablag‘lari hisobining vazifalari. 
    Korxonalar o‘zining bo‘sh pul mablag‘larini bankdagi hisob-kitob schyotida, valyuta schyoti, 
    maxsus schyotlar va boshqa schyotlarda saqlaydilar. Vaqtinchalik bo‘sh pul mablag‘larini bankdagi 
    schyotlarda saqlash ulkan xo‘jalik ahamiyatiga ega, chunki bu mablag‘lar vaqtinchalik moliyaviy 
    qiyinchilikni boshidan kechirayotgan korxonalarga kredit berish uchun ishlatiladi. Shu bilan birga 
    vaqtinchalik bo‘sh turgan pul mablag‘larini bankda saqlash ularning saqlanishi va naqd pulsiz hisob-
    kitoblarni tez amalga oshirishni kafolatlaydi. Bundan tashqari korxonalar o‘z pul mablag‘larini 
    bankda saqlaganliklari uchun belgilangan miqdorda qo‘shimcha daromad ham oladilar. 
    Pul mablag‘lari, pul hujjatlari va moliviy qo‘yilmalar hisobi korxona kassasidagi pul 
    mablag‘larini va pul hujjatlarini kundalik nazorat qilish, bankdagi schyotlarda saqlanayotgan pul 
    mablag‘lari va olingan kreditlardan maqsadli foydalanishni muntazam nazorat qilishni tahminlashi 
    lozim. 
    Moliyaviy qo‘yilmalarga fond qiymatliklari va boshqa qimmatli qog‘ozlar (jamg‘arma 
    sertifikatlar va boshqalar), respublika hududida tashkil qilingan boshqa korxonalarning ustav 
    kapitaliga qo‘shilgan hissalar, xorijiy korxonalar kapitalida ishtirok etish hamda boshqa korxonalarga 
    berilgan pul va boshqa qarzlar kiradi. Fond qiymatliklarga boshqa korxonalarning aktsiya va 
    obligatsiyalari, davlat qarzlari kabilar kiradi. 
    6.2. Kassa muomalalarini hisobga olish. 
    Qishloq xo‘jalik korxonalarida kassa muomalalari O‘zbekiston Respublikasi Markaziy Banki 
    1998 yil 24 yanvardagi 376-sonli qarori bilan tasdiqlangan «Yuridik shaxslar tomonidan kassa 
    muomalalarini amalga oshirish qoidalari»ga muvofiq amalga oshirilmoqda. Chet el valyutasida 
    muomala qilish ruxsat etilgan korxonalar esa O‘zbekiston Respublikasi Markaziy Banki tomonidan 
    1998 yil 23 iyundagi 35-son bilan tasdiqlangan «O‘zbekiston Respublikasi hududida chet el 
    valyutasidagi kassa muomalalarini yuritish tartibi»ga asoslanadilar. 
    Kassaga naqd pullarni qabul qilish va kassadan pul berishga oid barcha muomalalarni maxsus 
    tayinlangan shaxs – kassir amalga oshiradi. Kassir – moddiy javobgar shaxs hisoblanadi. U qabul 
    qilingan pul mablag‘larining but saqlanishi uchun modiiy javobgardir. 
    Ishga qabul qilinishida kassir bilan mahmuriyat o‘rtasida to‘lamoddiy javobgarlik to‘g‘risida 
    shartnoma tuzilib, unda pul summalari va kassadagi boshqa boyliklar uchun moddiy javobgarlikni 
    o‘z ustiga oladi. Agar kassirning ehtiyotsizligi, sovuqqonligi yoki beparvoligi natijasida xo‘jalikka 
    zarar yetadigan bo‘lsa, u holda kassir bu zararni qoplashga majbur. 


    Kassirning unga topshirilgan ishni boshqa shaxslarga ishonib bajartirishi tahqiqlanadi. Kassir 
    ishni to‘satdan to‘xtatgan hollarda (kasalligi yoki boshqa sabablarga ko‘ra) kassadagi barcha 
    boyliklar dalolatnoma bo‘yicha boshqa shaxslarga o‘tkaziladi. Kassirning vazifasini kassa 
    hujjatlariga qo‘l qo‘yish huquqiga ega bo‘lgan buxgalteriya xodimlarining bajarishi man etiladi. 
    Xo‘jaliklarda ish haqi to‘lash vazifalarini ana shu to‘lovlar bo‘yicha hisob-kitoblar bilan bog‘liq 
    bo‘lgan shaxslarga topshirish mumkin emas.
    Xo‘jalik yurituvchi sub’ekt mahmuriyati kassadagi boyliklarning but saqlanishi uchun zarur 
    sharoitlarni yaratishi shart. Jumladan, kassa binosi holi bo‘lishi lozim, kassaga kiradigan eshik esa 
    operatsiyani bajarish vaqtida ichki tomondan yopiq turishi, begona kishilar kassaga kiritilmasligi 
    kerak; kassadagi barcha boyliklar maxsus yonmaydigan shkaflarda saqlanishi kerak; ish tugaganlan 
    so‘ng kassir shkaflarni qulflashi va ularni surg‘ichli muhri muhri bilan muhrlab qo‘yishi kerak; 
    kassada xo‘jalikka tegishli bo‘lmagan pul mablag‘larini saqlash mahn etiladi.
    Kassada kechiktirib bo‘lmaydigan sarflarga to‘lash uchun zarur pul mablag‘lari belgilangan 
    limit chegarasida saqlanadi. 
    Qishloq xo‘jalik korxonalari belgilangan limitdan oshiqcha pul mablag‘larini bankdagi 
    tegishli schyotlarga topshirishlari lozim. 
    Kassaga naqd pullar asosan bankdagi hisob-kitob schyotidan kelib tushadi. Bundan tashqari 
    kassaga hisobi beriladigan pullarning foydalanilmay qolgan qoldiqlari, mahsulot sotishdan olinadigan 
    tushumlar, turli kommunal xizmatlar uchun to‘lovlar kelib tushadi va h.k. 
    Belgilangan limitdan oshiqcha pul mablag‘lari faqat ish haqi, mukofotlar, ijtimoiy sug‘urta 
    bo‘yicha nafaqalar, stipendiyalar va nafaqa berish vaqtida uch kun mobaynida (pul olingan kun bilan 
    birga) saqlanishi mumkin (bank muassasalaridan uzoq masofada joylashgan shirkat xo‘jaliklari va 
    boshqa korxonalar esa 5 ish kunigacha). 

    Download 4,92 Mb.
    1   ...   125   126   127   128   129   130   131   132   ...   371




    Download 4,92 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    -rasm. Korxonaning tarkibiy bo‘linmalari bo‘yicha tashkil etish

    Download 4,92 Mb.
    Pdf ko'rish