• Buxgalteriya hisobi maqsadlarida chet el valyutasidagi ayrim operatsiyalarni so‘mga hisoblab o‘tkazish sanalari
  • Microsoft Word 03 Kishlok xujaligida buxalteriya xisobi va solikka tortish \




    Download 4,92 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet137/371
    Sana21.11.2023
    Hajmi4,92 Mb.
    #102937
    1   ...   133   134   135   136   137   138   139   140   ...   371
    Bog'liq
    Buxgalteriya

    Chet el valyutasidagi operatsiyalarni amalga oshirish sanasi- xo‘jalik yurituvchi sub’ektda 
    qonun hujjatlari yoki shartnomaga muvofiq buxgalteriya hisobiga chet el valyutasidagi operatsiyalar 
    natijasi bo‘lib hisoblanadigan aktivlar va majburiyatlarni qabul qilish huquqi yuzaga kelgan kundir. 
    Chet el valyutasidagi ayrim operatsiyalarning buxgalteriya hisobida so‘mga qayta hisob-kitob qilinish 
    sanalari jadvalda keltirilgan. 
    Buxgalteriya hisobi maqsadlarida chet el valyutasidagi ayrim operatsiyalarni so‘mga hisoblab 
    o‘tkazish sanalari 
    Chet el valyutasidagi operatsiyalar 
    Uning sodir etilish sanasi bo‘lib quyidagi sana
    hisoblanadi 
    Valyuta 
    schetlari 
    bo‘yicha 
    bank 
    operatsiyalari 
    pul mablag‘larining valyuta hisob raqamidan hisobdan 
    chiqarilish sanasi 
    Chet el valyutasidagi daromadlar 
    chet el valyutasidagi daromadlarning tan olinish sanasi 
    Chet el valyutasidagi xarajatlar 
    chet el valyutasidagi xarajatlarning tan olinish sanasi 
    Tovar moddiy zahiralarning, o‘zga 
    to‘ldirish sanasi 
    Mol-mulk importi 
    bojhona yuk deklaratsiyasini 


    Xodimlardan 
    hisobdor 
    summalar 
    tasdiqlash bo‘yicha chet el valyutasidagi
    qarzning aks ettirilishi 
    bo‘nak hisobotini topshirish sanasi 
    Chet 
    el 
    valyutasidagi 
    qarzlarning 
    so‘ndirilishi 
    chet el valyutasidagi qarzning so‘ndirilish sanasi 
    Ustav kapitaliga qo‘yilmalar bo‘yicha 
    ta’sischilar qarzining hosil bo‘lishi 
    yuridik shaxs maqomini olish sanasi 
    Ustav kapitalini shakllantirish 
    ta’sischilar qo‘yilmalarining ustav kapitaliga kirim 
    qilinish sanasi
    Xizmatlar importi 
    Bajarilgan ishlar dalolatnomasini va xo‘jalik 
    operatsiyasining sodir etilishi faktini tastiqlovchi 
    boshqa boshlang‘ich hujjatlarni tuzish 
    Valyutani tartibga solish to‘g‘risida”gi qonunning 14-moddasiga muvofiq O‘zbekiston 
    hududida yuridik shahslar tomonidan chet el valyutasini sotib olish va sotish vakolatli banklar orqali, 
    jismoniy shaxslar tomonidan bo‘lsa-vakolatli banklar, ularning filiallari va valyuta almashtirish 
    punktlari orqali amalga oshiriladi. Chet el valyutasini sotib olish va sotish Markaziy bankning sotib 
    olish yoki sotish kunida amal qilgan kursi bo‘yicha aks ettiriladi. Bunda yuzaga keladigan kurs farqi 
    moliyaviy faoliyatdan olingan daromadlar (qilingan xarajatlar) sifatida xo‘jalik yurituvchi 
    sub’ektning moliyaviy natijalariga kiritiladi. 
    9540-“Valyuta kursidan olingan daromadlar” schetning krediti –Markaziy bank kursi 
    bo‘yicha xarid qilingan chet el valyutasining so‘mdagi ekvivalent qiymati bilan xarid kunida valyuta 
    bozorida amal qilgan bitim xarid qilingan chet el valyutasining so‘mdagi ekvivalent qiymati 
    o‘rtasidagi tafovut summasiga. 
    Fuqarolik kodeksining 245-moddasiga muvofiq pul majburiyatida uning chet el valyutasidagi 
    mahlum bir summaga yoki shartli pul birliklari (ekyu, “qarz olish maxsus huquqlari” va boshqalar) 
    so‘mda to‘lanishi lozimligi nazarda tutilgan bo‘lishi mumkin. Bunday hollarda so‘mlar bilan 
    to‘lanishi lozim bo‘lgan summa tegishli valyutaning yoki shartli pul birliklarining to‘lov kunidagi 
    rasmiy kursi bo‘yicha belgilanadi basharti uni belgilashning boshqacha kursi yoki boshqa sanasi 
    qonun hujjatlarida yoki taraflarning kelishuvda belgidab qo‘yilgan bo‘lmasa. 
    O‘zbekiston Respublikasi xududida majburiyatlar bo‘yicha hisob-kitoblarni amalga oshirish 
    chog‘ida chet el valyutasidan, shuningdek chet el valyutasidagi to‘lov hujjatlaridan foydalanishga 
    qonun hujjatlarida belgilangan hollar, tartib va shartlar asosida yo‘l ko‘yiladi. 
    Mahsulot (ishlar, xizmatlar)ga doir narxlar (tariflar) ni chet el valyutasiga ekvivalentda 
    belgilaydigan, to‘lovni esa milliy valyutada- so‘mda oladigan xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar Markaziy 
    bank kursining mahsulot (ishlar hizmatlar)ning sotilishi sanasidan boshlab to‘lovning kelib tushishi 
    sanasigacha bo‘lgan davr ichida o‘zgarishi munosabati bilan yuzaga keluvchi musbat kurs farqini 
    9540- “Valyuta kursidagi farqlardan olingan daromadlar” schetida, manfiy kurs farqini esa – 9620- 
    “Valyuta kursidagi farqlardan ko‘rilgan zararlar” schetida yuritadilar. 
    Korxonalar buxgalteriya balansi valyuta moddalariningqayta baholash oqibatida hosil 
    bo‘luvchi kurs farqlarini hisobga olish. Xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar hisobot oyining so‘ngi kuniga 
    bo‘lgan va Markaziy bank kursi bo‘yicha xo‘jalik operatsiyalarini amalga oshirish sanasiga 
    balansining valyuta moddalarini qayta baholashni har oyda amalga oshiradilar. Qayta baholash va 
    kurs farqini aniqlash maqsadida balansning valyuta moddalariga quyidagilar kiradi: 
    − kassadagi, bankdagi depozit va ssudalar schetlaridagi, shu jumladan, akkreditivlardagi valyuta 
    mablag‘lari; 
    − chet el valyutasidagi pul hujatlari; 
    − chet el valyutasida ifodalangan qisqa muddatli va uzoq muddatli qimmatli qog‘ozlar; 
    − chet el valyutasida ifodalangan debitorlik va kreditorlik qarzlari, kreditlar va qarzlar. 
    − Quyidagilar qayta baholanmaydi: 
    − xo‘jalik yurituvchi sub’ektning chet el valyutasiga xarid qilingan asosiy vositalar, nomoddiy 
    aktivlari, o‘rnatiladigan uskunasi, kapital qo‘yilmalari, tovar-moddiy zahiralari; 


    − xo‘jalik yurituvchi sub’ektning ustav kapitali va ta’sischilarning (ahzolarining) ulushlari bunga 
    chet el investitsiyasi ishtirokidagi korxonalar ham kiradi. 
    Agar operatsiyani amalga oshirish sanasidan boshlab mazkur operatsiya bo‘yicha uzil-kesil hisob-
    kitob qilish sanasida amal qilgan kurs bo‘yicha(1.3.4.–chizma) aks ettirilishi mumkin.
    –chizma 
    Hisobot davri 
    Hisobot davri 
    Operatsiyani amalga oshirish sanasi 
    Operatsiya bo‘yicha hisob-kitob qilish sanasi 
    Modda mazkur kurs bo‘yicha aks ettiriladi 
    Hisob-kitob hisob-kitob qilish kuniga 
    bo‘lgan kurs bo‘yicha amalga oshiriladi 
    (kurs farqi mavjud emas) 
    (kurs farqi aks ettiriladi) 
    Agar operatsiyani amalga oshirish sanasida u bo‘yicha uzul-kesil hisob-kitob qilish 
    sanasigacha bo‘lgan davr ikki va undan ortiq oy yoki hisobot davrlari o‘rtasiga to‘g‘ri kelsa, 
    balansning valyuta moddalarini har oylik qayta baholash yoki hisobot davri oxirida qayta baxolash 
    chog‘idagi kurs farqi har bir oyning (hisobot davrining) oxirida mavjud bo‘lgan kurs bo‘yicha aks 
    ettirilishi mumkin, shuningdek yuqorida ko‘rsatilganoperatsiya bo‘yicha uzil-kesil hisob-kitob qilish 
    sanasidagi kurs farqi hosil qilishi mumkin (____-chizma) 
    -chizma 
    Hisobot davri
    Keyingi hisobot davri 
    Operatsiyani
    amalga 
    oshirish
    sanasi
    Oy 
    (hisobot
    davri) oxiri 
    Operatsiya 
    bo‘yicha 
    hisob-kitob qilish sanasi 
    Modda 
    mazkur 
    kurs 
    bo‘yicha aks ettiriladi (kurs 
    farqi mavjud emas) 
    Modda davr oxiriga
    bo‘lgan kurs bo‘yicha 
    aks 
    ettiriladi
    (kurs farqi aks ettiriladi) 
    Hisob-kitob hisob-kitob 
    kuniga 
    bo‘lgan 
    kurs 
    bo‘yicha 
    amalga 
    oshiriladi
    (kurs farqi aks ettiriladi) 
    Hosil bo‘lgan kurs farqi xo‘jalik yurituvchi sub’ektning xohishiga qarab bevosita kiritish yo‘li 
    (keyingi o‘rinlarda-bevosita kiritish usuli) bilan yoki jamlash yo‘li (keyingi o‘rinlarda-jamlash usuli) 
    bilan moliyaviy natijalarga hisobdan chiqariladi. 
    Balansning valyuta moddalarini har oyda qayta baholash natijasida hosil bo‘lgan kurs farqi 
    bevosita kiritish usulidan foydalanishi chog‘ida moliya-xo‘jalik faoliyati natijalariga hisobdan 
    chiqariladi va buxgalteriya hisobi schetlarida quyidagicha aks ettiriladi: 
    — 
    musbat kurs farqi-9540-“Valyuta kursidagi farqlardan olingan daromadlar” schetining 
    krediti bo‘yicha; 
    — 
    manfiy kurs farqi-9620- “Valyuta kursidagi farqlardan ko‘rilgan zararlar” schetining 
    debeti bo‘yicha. 
    Balans valyuta moddalarining har oylik qayta baholanishi natijasida hosil bo‘lgan kurs farqi 
    yuzaga kelishi vaqtida jamlash usulidan foydalanishi chog‘ida xo‘jalik yurituvchi sub’ektning 
    moliyaviy natijalariga kiritilmaydi va buxgalteriya hisobida quyidagi hisobvaraqlarda aks ettiriladi: 
    — 
    musbat kurs farqi-6230-“Boshqa kechiktirilgan daromadlar” schetining krediti 
    bo‘yicha –ularning joriy qismi va (yoki) 7230-“Boshqa uzoq muddatli kechiktirilgan daromadlar” 
    schetining krediti bo‘yicha –ularning uzoq muddatli qismi ; 


    — 
    manfiy kurs farqi-3290-“Boshqa kechiktirilgan xarajatlar” schetining debeti bo‘yicha-
    ularning uzoq muddatli qismi va (yoki) 0990- “Boshqa uzoq muddatli kechiktirilgan xarajatlar” 
    schetining debeti bo‘yicha–ularning uzoq muddatli qismi.
    Jamlash usulidan foydalanish nitijasida jamlangan kurs farqi quyidagi tartibda moliyaviy – 
    xo‘jalik faoliyat natijalariga kiritiladi: 
    — 
    chet el valyutasidagi debitorlik va kreditorlik qarzlari bo‘yicha-ularning so‘ndirilishi 
    (yoki hisobdan chiqarilishi) ga qarab; 
    — 
    qolgan xollarda-balansning tegtshli valyuta moddalari bilan xo‘jalik operatsiyalarini 
    amalga oshirishga qarab. 
    Kurs farqidan ko‘rilgan uzoq muddatli kechiktirilgan daromadlar va xarajatlar joriy qismining 
    o‘tkazilishi buxgalteriya hisobida quyidagi tarzda aks ettiriladi: 
    Musbat kurs farqi bo‘yicha uzoq muddatli kechiktirilgan daromadlar joriy qismining 
    o‘tkazilishi chog‘ida: 
    7230-“Boshqa uzoq muddatli kechiktirilgan daromadlar” schetining debeti; 
    6230-“Boshqa kechiktirilgan daromadlar” schetining krediti; 
    manfiy kurs farqi bo‘yicha uzoq muddatli kechiktirilgan xarajatlar joriy qismining o‘tkazilishi 
    chog‘ida: 
    3290-“Boshqa kechiktirilgan xarajatlar” schetining debeti; 
    0990- “Boshqa uzoq muddatli kechiktirilgan xarajatlar” schetining krediti. 
    Jamlangan kurs farqining chet el valyutasidagi debitorlik va kreditorlik qarzlari bo‘yicha 
    moliya xo‘jalik faoliyati natijalariga kiritilishi-ularning so‘ndirilishi(yoki hisobdan chiqarilishiga) 
    qarab, qolgan hollarda balansning tegishli valyuta mlddalari bilan xo‘jalik operatsiyalarini amalga 
    oshirishga qarab buxgalteriya hisobida quyidagi tartibda aks ettiriladi: 
    a) Musbat kurs farqi: 
    6230 – “Boshqa kechiktirilgan daromadlar” schetining debeti 
    9540 – “Valyuta kursidagi farqlardan olingan daromadlar” schetining krediti 
    b) manfiy kurs farqi 
    9620 – “Valyuta kursidagi farqlardan ko‘rilgan zararlar” schetining debeti; 
    3290 – “Boshqa kechiktirilgan xarajatlar” schetining krediti 
    Kurs farqining buxgalteriya hisobini yuritishni soddalashtirish maqsadida tegishlicha 
    kechiktirilgan daromalning va xarajatlarni hisobga olish hisobvaraqlarida hisobga olingan musbat va 
    manfiy kurslar farqining hisobdan chiqarilishi amalga oshiriladigan hisobot oyi oxirida chet el 
    valyutasining bir birligiga to‘ladigan kurs farqining o‘rtacha hajmi bo‘yicha hisobdan chiqarilishiga 
    ruxsat etiladi, u ___–jalvalda keltirilgan. 
    -jadval 
    Kurs farqining o‘rtacha hajmi bo‘yicha hisobdan chiqarilishi 
    Balansning 
    valyuta 
    moddalari 
    nomi 
    AQSh 
    dollari 
    Milliy 
    valyutadagi 
    summa 
    (so‘mlarda) 
    Balansning 
    valyuta 
    moddalarini har oylik qayta 
    baholash natijalari bo‘yicha 
    to‘plangan (so‘mlarda) 
    MB kursi 
    1$ q 1020 
    so‘m
    MB kursi 
    1$ q 1020 
    so‘m
    MB kursi 
    1$ q 1020 
    so‘m
    Manfiy farq 
    6230-“Boshqa 
    kechiktirilgan
    daromadlar” 
    hisobvarag‘i 
    krediti 
    bo‘yicha
    Masbat farq 
    3290-“Boshqa 
    kechiktirilgan 
    xarajatlar” 
    hisobvarag‘i 
    bo‘yicha 
    Valyuta 
    mablag‘lari 
    250 
    255000 
    260000 
    262500 
    50000(26000
    0-255000) 
    2500(262500-
    260000) 


    Debitorlik 
    qarzi 
    750 
    765000 
    780000 
    787500 
    15000(78000
    0-765000) 
    7500(787500-
    780000) 
    Kreditorlik 
    qarzi 
    1250 
    1275000 
    1300000 
    1312500 
    25000(13000
    00-1275000) 
    12500(13125
    00-1300000) 
    Jami 
    30000 
    37500 

    Download 4,92 Mb.
    1   ...   133   134   135   136   137   138   139   140   ...   371




    Download 4,92 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    Microsoft Word 03 Kishlok xujaligida buxalteriya xisobi va solikka tortish \

    Download 4,92 Mb.
    Pdf ko'rish