120
hisob raqamidan ikkinchisiga o’tishi naqd pullik to’lovlarni kamaytirish va pul aylanmasi tuzilmasini
yaxshilash imkonini beradi.
Muomala xarajatlarini tejash.
Ushbu funksiyaning amalga oshirilishi bevosita kreditning iqtisodiy mohiyatidan kelib chiqadi.
Xo’jalik yuritish sub'ektlarining pul mablag`larini kelib tushishi va sarflanishi o’rtasidagi vaqt oralig`i
moliyaviy resurslarning ortiqliginigina emas, balki yetishmovchiligini ham aniqlab berishi mumkin.
Aynan shuning uchun, o’z moliyaviy mablag`larining yetishmovchiligini vaqtinchalik qoplab
turishga, va demak muomalaning umumiy xarajatlarini tejashga, yo’naltiriladigan ssudalar keng
tarqalgan.
Kapital mujassamlashuvini tezlashtirish.
Kapitalni mujassamlashuvi jarayoni iqtisodiyotni barqaror rivojlanishining zaruriy sharti bo’lib,
har bir xo’jalik yurituvchi sub'ektning ustuvor maqsadi hisoblanadi.
Ishlab chiqarish miqyosini yetarlicha kengaytirish va bu bilan qo’shimcha
daromad olishga
imkon beruvchi qarz mablag`lari, ushbu masalani yechishda aynan qo’l keladilar.
Kredit resurslarining bir qismini kreditor bilan hisob kitoblarni amalga oshirish uchun
yo’naltirilishiga qaramasdan, kredit resurslarini jalb qilish, faqatgina o’z mablag`lariga ishonishga
nisbatan qulayroqdir.
Ammo shuni ham ta'kidlab o’tish kerakki, iqtisodiy tushkunlik bosqichida (va ayniqsa bozor
iqtisodiyotiga o’tish sharoitida)
ushbu resurslarning qimmatligi, xo’jalik faoliyatining ko’pgina
sohalarida kapital mujassamlashuvi masalasini samarali yechish imkonini bermaydi.
Bunga qaramasdan, ko’rib chiqilayotgan funksiya, rejali iqtisodiyotda mavjud bo’lmagan yoki
rivojlanmagan iqtisodiyot sohalarini moliyaviy resurslar bilan ta'minlash darajasini tezlashtirgan holda,
mahalliy sharoitlarda ham ijobiy samarani ta'minlaydi.
Tovar aylanmasiga xizmat ko’rsatish.
Ushbu funksiyani bajarish jarayonida kredit nafaqat tovar balki pul muomalasining tezlashishiga
ham, xususan undan naqd pullarni siqib chiqargan holda, o’z ta'sirini ko’rsatadi.
Pul muomalasi sohasiga veksellar, cheklar, kredit kartochkalari va boshqa vositalarni kiritgan
holda, u naqd hisob-kitoblarni naqdsiz hisob-kitoblarga almashtirishni ta'minlaydi. Bu esa ichki va
xalqaro bozorlarda iqtisodiy munosabatlar mexanizmini soddalashtiradi va tezlashtiradi.
Ushbu masalani yechishda, tovar ayirboshlashning zamonaviy munosabatlarini zaruriy elementi
bo’lgan tijorat krediti faol rol o’ynaydi.
Ilmiy-texnik taraqqiyotning tezlashishi.
Hozirgi kunda ham ilmiy-texnik taraqqiyot har bir davlat va alohida xo’jalik yuritish sub'ekti
iqtisodiy rivojlanishining hal qiluvchi omili sanaladi.
Ilmiy-texnik taraqqiyotni tezlashtirishdagi
kreditning roli, kapital kiritish va foyda olish
o’rtasidagi vaqt oralig`i boshqa tarmoqlarga nisbatan ko’proq bo’lgan ilmiy-texnik tashkilotlar
faoliyatini moliyalashtirish jarayoni misolida ayniqsa ravshan namoyon bo’ladi.
Aynan shuning uchun ham ko’pchilik ilmiy markazlarning faoliyatini (byudjetdan
moliyalashtiriladigan ilmiy markazlardan tashqari) kredit resurslarisiz tasavvur qilib bo’lmaydi.
Ishlab chiqarishga ilmiy ishlanmalar va texnologiyalarni bevosita jalb etish shaklidagi
innovatsion jarayonlarni amalga oshirish xarajatlari korxonalar tomonidan moliyalashtiriladi, jumladan
o’rta va uzoq muddatli bank kreditlari hisobiga ham.
Umuman aytganda: kredit - vaqtinchalik foydalanishga beriladigan vositalar bo’yicha kreditor va
kredit oluvchi o’rtasida yuzaga keladigan iqtisodiy munosabatlardir.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida kredit quyidagi funksiyalarni bajaradi:
- vaqtinchalik bo’sh pul mablag`larini jamg`arish;
- pul mablag`larini, ularni keyinchalik qaytarilishi sharti bilan qayta taqsimlash;
- kredit muomalasi vositalari va kredit operatsiyalarini yaratish;
- umumiy pul aylanmasi hajmini tartibga solish.
