UDP (User Datagram Protocol) unchalik mustahkam bo’lmagan aloqa
uchun ishlatiladigan protocol (onlayn video, o’yin, chat va boshqalar).
Mantiqiy bog’lanishlar o’rnatilmasdan, ma’lumotlar uzatilishini qo’llab-
quvvatlaydi. Bu yuboruvchi va qabul qiluvchi kompyuterlar o’rtasida oldindan
bog’lanish o’rnatilmasdan ma’lumotlarni yuborishni anglatadi. O’xshashlik
keltirish uchun, qandaydir manzili noma’lum pochta yuborishni ko’rish mumkin,
xabarning yetib borish kafolati yo’q bo’lganda, agar shunday manzil mavjud
bo’lsa, qaydnoma yo’llari ma’lumotlar manziliga ishlov beradi va manzilgacha eng
yaxshi yo’lni aniqlaydi. Ular yirik ma’lumotlarni bo’laklarga bo’lib uzatib, so’ngra
manzilda ularni yana qayta birlashtiradi. UDP TCP dan tez ishlaydi.
ICMPprotokoli
ICMP — Internet Control Message Protokol — Internet tarmoqlarini
kontrol qilish protokoli (ping, tracert …).
ICMP
asosan ma’lumotlar uzatish paytida yuzaga kelgan xatolar va boshqa
istisno holatlar to’g’risida xabarlarni yuborish uchun ishlatiladi, masalan, so’ralgan
xizmat mavjud emas yoki xost yoki yo’riqnoma javob bermaydi. Shuningdek,
ba’zi xizmat funktsiyalari ICMP-ga yuklangan.
TCP bilan UDP protokollari ma’lumot uzatish uchun ishlatilsa, ICMP
protokoli paketlarni jo’natilishini, marshrut aniqlanishini, tarmoqni ishlashini
nazorat qiladigan protokol. Bir so’z bilan aytganda «Slujebny’ protokol».
89
TCP va UDP
TCP/IP stekprotokollari
TCP / IP modeli
•
Fakticheskiy (de facto) TCP / IP to’plamiga asoslangan amaldagi
standart;
•
TCP / IP modeli TCP / IP stekasi ishlashi uchun turli xil
texnologiyalarga asoslangan tarmoqlarni qanday yaratishni tasvirlaydi.
OSI modeli etalon model bo’lib, bu faqat nazariy jihatdan mavjud. Hozirgi
kunda bu model asosida TCP/IP stek protokollariga asoslangan holda tarmoq
ishlaydi. TCP/IP ishlab chiqilishining yagona sababi OSI modelini soddalashtirish
va qulay foydalanish hisoblanadi.
Mobil tarmoqlarning tarixi, ilk mobil telefonlar yaratilganidan beri o'tadi.
Lekin, ilk mobil telefonlar ko'p katta va og'ir edi va faqat ovozli aloqa uchun
ishlatilgan edi. Vaqt o'tib, mobil tarmoqlarning o'lchamlari kichiklashib,
xususiyatlari yaxshilanib boradi. Bugungi kunda mobil tarmoqlar, 4G va 5G
texnologiyalari bilan ta'minlangan, yuqori tezlikdagi ma'lumotlar o'tkazish, keng
qamrovli maydon va ko'proq yaxshilanib bo'lgan qurilmalar. Mobil tarmoqlarning
kelajagi, aqlli shaharlar, smart-homelar, virtual va augmented reality, va sun'iy
intellekt, kabi yangi texnologiyalar paydo bo'lishi bilan aniqlanadi. Bu
texnologiyalar, mobil tarmoqlarning yana yaxshilanishi va foydalanishining
kengayishi uchun yo'l ochadi. Mobil tarmoqlarning qarashlari orasida, ma'lumotlar
90
xavfsizligi, spektr boshqarilishi, regulyatsiya va raqobat kabi muammolarni
ko'rsatish mumkin. Bu muammolarni hal qilish uchun, mobil tarmoqlarning
yaxshilanishi va boshqarilishi uchun maqsadli strategiyalar bajarilishi zarur.
Xususan, ma'lumotlar xavfsizligi masalalari uchun muhim qadamlar atilishi va
mobil tarmoqlarning foydalanish uchun zarur spektr boshqarilishi qonunlarini
amalga oshirish zarur. Mobil tarmoqlarning rivojlanishi va foydalanishi, insonlarga
aloqa va ma'lumot almashishga oson kirishni ta'minlaydi.
Mobil tarmoqlar, uzluksiz aloqa orqali yuqori tezlikdagi internetga kirish,
telefon qilish, SMS xabarlar yuborish va boshqa xizmatlarni taqdim etishda
ishlatiladi. Ularning o'rni katta, chunki ular, yagona eng ko'p ishlatiladigan
elektron qurilmalar hisoblanadi. Mobil tarmoqlar, to'g'ridan-to'g'ri yoki
muzlatilgan, filtrlanmagan yoki shifrlangan aloqa tarmoqlari, shuningdek,
xavfsizlikni ta'minlash uchun protokollarga mos keladigan tarmoqlar bilan hamda
boshqa ta'sirchan faktorlarga qarshi qarshilik qiladigan tarmoqlar, masalan, man-
in-the-middle hamjihatliklaridan xavfsizlik ta'minlashni ta'minlash uchun ko'p
talab qilinadigan tarmoqlar. Mobil tarmoqlar, ma'lumotlar o'tkazilishida o'ziga xos
tariflarni ham taqdim etadi, bu tariflar Internet trafikini, SMS, multimedia
xabarlarini, aloqa va boshqa xizmatlarni qamrab oladi. Ularning mos keluvchi
tarifni topish uchun, ishlatuvchilar uchun qulay bo'lishi uchun qo'shimcha
xizmatlar, reklama xizmatlari va boshqa xizmatlar taqdim etishadi. Mobil
tarmoqlar, ko'pgina dunyoda ko'p operatorlar va brendlar tomonidan ishlab
chiqiladi. Ularga mos keladigan aloqa standartlari mavjud va har bir operatorning
o'ziga xos aloqa tizimi va qurilmalari mavjud. Bu tarmoqlarning ularda bir nechta
protocol turlari mavjud, shu jumladan, GSM, CDMA, 3G, 4G va 5G. Mobil
tarmoqlar yuqori tezlikli, ko'p ishlatiladigan va o'zgaruvchanlikni taqdim etadigan
texnologiyalardir. Ularning foydalaridan biri, uzluksiz aloqa orqali dunyoning har
bir nuqtasiga ulashingiz mumkin. Shuningdek, ularga qurilmalarni to'xtatish va
qo'llab-quvvatlash, ko'p ishlatiladigan tarmoqlarga qo'shimcha tariflar va
xizmatlar, shifrlash va xavfsizlik ta'minlashdir.
Mobil tarmoqlarning shakllanishi va ularga mos keladigan texnologiyalar
ko'p yildan beri o'zgarib kelmoqda. Ushbu yo'nalishdagi ilgari, 2G va 3G tarmoqlar
bo'lishi bilan boshlandi. 2G tarmoqlari boshqa hujjatlar bilan birga turib, faqat
ovozli axborot almashishiga yo'l qo'ymasdan yagona aloqa tarmoqi tufayli ishga
tushdi. 3G esa shu xususiyatlarga qo'shimcha sifatlar qo'shish bilan birga 3G mobil
tarmoq
xizmatlarini
hujjat
almashishining
yanada
rivojlanishiga
olib
91
kelgan.Keyinchalik, 4G va 5G tarmoqlari kiritildi. 4G tarmoqlar, ulkan
ma'lumotlar yuklanishiga, yuqori sifatli video va tasvirli matn yuklanishiga
imkoniyat berdi. Bu esa onlayn video va o'yinlar yuklash uchun ham ma'lum
bo'ldi. 5G esa yuqori tezlik va yanada ko'p shuhrat qozonishi bilan birga yangi,
yanada ko'p xizmatlar va imkoniyatlar qo'shishni o'z ichiga oladi. Bundan tashqari,
mobil tarmoqlar orqali yagona axborot almashish qobiliyati yolg'iz emas. Ularning
internet imkoniyatlari bilan birga, mobil ilovalar, mobil banking va xususiy tarmoq
xizmatlari, jamiyatdagi qo'shimcha uslublar, to'lov sistemalari va boshqalar kabi
ko'plab imkoniyatlar mavjud. Mobil tarmoqlarning o'rni dunyoda yanada o'sib,
ularning imkoniyatlari ham yanada ko'payadi. Shu bilan birga, ularga havfsiz va
ko'p funksiyalarga ega bo'lish imkoniyatlari ham kengayadi. Keyinchalik, mobil
tarmoqlarning hamjamiyat va bizning hayotimizdagi o'rni yanada o'sadi.
|
