|
Modul muhandislik psixologiyasining metodolik va nazariy asoslari. Mavzu Muhandislik psixologiyasining predmeti va vazifalari.(2s.)
|
| bet | 32/93 | | Sana | 27.05.2024 | | Hajmi | 0,56 Mb. | | #255101 |
Bog'liq Muhandislik psixologiyasi So'rov metodi: anketa. suhbat.
So'rov - bu qo'yilgan savollarga javoblar shaklida olingan ma'lumotlarni to'plashni o'z ichiga olgan psixologik tadqiqot metodi. So'rov metodlari quyidagi hollarda qo'llaniladi:
hisobga olinishi kerak bo'lgan omilni tashqaridan nazorat qilish qiyin bo'lganda;
o'rganilayotgan omil operatorlar tomonidan oson aniqlanganda, lekin uni kuzatish yoki eksperimentda sinchkovlik bilan ko'rib chiqish uzoq yoki murakkab o'rganishni talab qiladi;
boshqa metodlar etarli darajada to'liq ma'lumot bermasa.
So'rov metodlaridan foydalanganda savollarning tabiati, ularning mazmuni va yo'nalishi katta ahamiyatga ega. Shu munosabat bilan barcha so'rov metodlariga umumiy talablar qo'yiladi:
har bir savol mantiqiy to'ldirilishi kerak;
Kamroq tarqalgan xorijiy so'zlar, maxsus atamalar va qo'sh ma'noli so'zlardan qochish kerak;
Juda uzoq savollar bermang;
har bir savol imkon qadar aniq bo'lishi kerak;
respondentlar e'tiborga olishlari kerak bo'lgan barcha mumkin bo'lgan javob variantlarini ko'rsatishingiz yoki hech birini bermasligingiz kerak;
Rasm. 6.1. So'rov usullarining tasnifi.
respondentga faqat shunday javob variantlarini taklif qilish kerak, ularning har biri bir xil darajada maqbul bo'lishi mumkin;
savolga javob beruvchining salbiy munosabatini keltirib chiqarishi mumkin bo'lgan so'zlarni kiritishdan ehtiyot bo'lishingiz kerak;
Savol taklif qilmasligi kerak.
Bundan tashqari, quyidagilarni e'tiborga olish kerak. Etakchi savollarning mavjudligi ko'pincha javoblarning xarakterini oldindan belgilab beradi va ularni ishonchsiz qiladi.
Anketalarni tuzishdan oldin tadqiqotchi bir muncha vaqt ishchilarni kuzatishi yoki asosiy mehnat operatsiyalarini o'zi o'zlashtirishi kerak. Anketalar tadqiqotning maqsad va vazifalariga qarab tuzilishi kerak. Agar so'rovnoma kasb tanlash maqsadida tuzilgan bo'lsa, savollar operatorda professional muhim fazilatlarni aniqlashga qaratilgan. Sotsiometrik so'rov davomida (pastga qarang) ishlab chiqarish jamoasidagi shaxslararo munosabatlarning mohiyatini aniqlash uchun savollar beriladi.
So'rov ma'lumotlari statistik usullar yordamida qayta ishlanadi. Qayta ishlash natijalari tavsif shaklida taqdim etiladi va o'z kuzatuvlari ma'lumotlari va respondentlarning sub'ektiv fikrlari o'rtasida farqlanadi. Bundan tashqari, tavsiflangan material jadvallar va grafiklar ko'rinishidagi ma'lumotlar bilan qo'llab-quvvatlanishi kerak. So'rovning samaradorligi ko'p jihatdan sub'ektlarning ta'lim darajasi va kasbiy tajribasiga bog'liq. Shuning uchun, zarur hollarda, so'rov o'tkazish uchun zarur kasbiy malakaga ega bo'lgan maxsus ekspertlar jalb qilinadi. Ishonchli ma'lumot olishning asosiy sharti - respondentning u taqdim etgan ma'lumotlardan o'ziga yoki uning hamkasblariga zarar yetkazilmasligiga va tahlilning maqsadi mehnat me'yorlarini yoki ish sur'atini oshirish emasligiga ishonchi.
Anketalar ikkita asosiy turdan foydalangan holda o'tkazilishi mumkin: erkin javob va tanlangan javob. Birinchi holda, javob istalgan shaklda yoziladi, ikkinchi holda, oldindan belgilangan javoblardan birini tanlash kerak. Birinchi turdagi so'rovnomalar respondentning tashabbusini cheklamaydi, lekin natijalarni to'ldirish va qayta ishlash uchun ko'p vaqt talab qiladi va aniq javobni kafolatlamaydi.
Ikkinchi turdagi so'rovnomalarni qayta ishlash qulayroq, ular tezroq to'ldiriladi, lekin ular eksperimentator tomonidan mo'ljallanmagan javoblar imkoniyatini cheklaydi. So'rov shaxsan ham, sirtdan ham o'tkazilishi mumkin. Respondentlar soniga qarab, u individual yoki guruhi bo'lishi mumkin. Anketalarning asosiy afzalliklari quyidagilardir: qiyosiy iqtisodiy samaradorlik, respondentlarning katta guruhlarini qamrab olish qobiliyati, turli kasblarga qo'llanilishi, natijalarni yaxshi rasmiylashtirish, kam vaqt sarfi.
Suhbat sub'ektdan uning faoliyati va xatti-harakati to'g'risida to'g'ridan-to'g'ri yoki bilvosita ma'lumot olishni o'z ichiga oladi, bunda unga xos bo'lgan ruhiy hodisalar ob'ektivlashtiriladi. Suhbat yordamida faoliyatni tashkil etish, insonning muayyan hodisalarni sub'ektiv aks ettirishi haqida qo'shimcha ma'lumotlar olinadi. Suhbatning anketa so'rovidan afzalligi shundaki, suhbat davomida siz barcha tushunarsiz texnik savollarga aniqlik kiritishingiz mumkin; suhbat, agar u to'g'ri qabul qilinmasa, savolning matnini o'zgartirishga imkon beradi. Shu bilan birga, ular faoliyatida duch keladigan qiyinchiliklarni bilish uchun nafaqat malakali mutaxassislarga, balki malakasi past bo'lgan mutaxassislarga ham murojaat qilishadi. Suhbat davomida so'roq qilishning qiyinchiliklari shundan iboratki, hatto ko'p yillar davomida ishlab chiqarishda muvaffaqiyatli ishlagan odamlar ham har doim o'z harakatlarining tabiati haqida o'zlariga hisobot bera olmaydilar. Shuning uchun, suhbatni o'tkazishdan oldin, tayyorgarlik ishlarini bajarish kerak; Buning uchun suhbatning rejasini oldindan tuzish va kerakli savollarni tayyorlash tavsiya etiladi. Bunday holda, suhbat tartibga solinadi. Bundan tashqari, suhbat tartibga solinmagan bo'lishi mumkin va suhbatdosh bilan qisqacha suhbatni o'z ichiga oladi. Suhbat davomida tadqiqotchi berilgan savollarga javoblarni yozib oladi. Bu usul tadqiqjtchidan ma'lum mahorat, xushmuomalalik va suhbatdoshga do'stona munosabatda bo'lishni talab qiladi. Usul oz sonli sub'ektlar bilan suhbat o'tkazishda foydalanish tavsiya etiladi.
So'rov usulining o'zgarishi ekspert so'rovi (lotincha ekspert so'zidan - tajribali) bo'lib, u ball tizimidan foydalangan holda tajribali mutaxassislarning so'rovini ifodalaydi. Ekspert baholarini olish uchun tajribali mutaxassislar jalb qilinadi, ularning har biriga baholanayotgan hodisa to'g'risida o'z fikrlarini aniqlashga qaratilgan bir xil, aniq shakllantirilgan savollar beriladi. Javoblar erkin shaklda yoki bir nechta variantlardan birini tanlash yoki berilgan shkala doirasida miqdoriy baholashni ko'rsatish orqali berilishi mumkin.
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
Modul muhandislik psixologiyasining metodolik va nazariy asoslari. Mavzu Muhandislik psixologiyasining predmeti va vazifalari.(2s.)
|
