Risklarni zararsizlantirishning ichki omillari




Download 253,87 Kb.
Pdf ko'rish
bet2/3
Sana27.05.2024
Hajmi253,87 Kb.
#254986
1   2   3
1.Risklarni zararsizlantirishning ichki omillari 
Risklarni zararsizlantirishning ichki omillariga quyidagilarni kiritish mumkin: 
mijozning kreditga layoqatligini baholash (profilaktika amallari, risklarni oldini 
olish; qarzning xajmiga va potensial tavakkalchilik darajasiga qarab qarz qarorini 
olish vakolatini chegaralash;loyixani birgalikda moliyalashtirish, qisman 
qarzdorning o’z mablag’lari hisobiga moliyalash; korxona boshqaruvi va 
menejmentida muammoli kreditlar bilan ishlashning mavjudligi; shartnomada 
kelishilgan majburiyatlarning ximoyalanganligi (axborot taminoti, taminot, 
jarimalar, foizlar to’lovi); ichki bo’g’inlar ish faoliyatining yo’lga qo’yilganligi 
(iqtisodiy tahlil bo’limi, xavfsizlik bo’limi va h.k.); xuquqiy javobgarlikni qo’llash 
xolatlari va h.k. 
Kredit riskining (minimal oqibatlari, zararlar) kamaytirishga qaratilgan 
xarakatlarga: kredit portfelini diversifikatsiyalash; alternativ pul oqimlarini 
shakllantirish; bitta mijozga beriladigan kreditlarning aniq miqdorini cheklash; 
diskontlangan ssudalarni berish; qarz majburiyatlarin uchinchi shaxsga chegirmalar 
bilan sotishni kiritish mumkin. 
Korxonalarning kreditga layoqatligini o’stirishning amaliy chora tadbirlari, 
ularning moliyaviy holatida ro’y berayotgan o’zgarishlar va natijalardan kelib chiqib 
belgilanadi. YA’ni, to’lovga qobil korxonalarda belgilanadigan chora tadbirlar, 
to’lovga noqobil, moliyaviy nobarqaror korxonalarda belgilanadigan chora tadbirlar 
keskin farq qiladi. Ulardan biri moliyaviy barqarorlikni saqlab qolishga harakat qilsa, 
ikkinchisi muammoni hal etish va yashab qolish harakatiga tushadi. 
To’lovga noqobiillik yoki kreditga layoqatlikni 
o’stirishni 
muhim 
tadbirlariga quyidagilar kiradi. 
Korxonalar aktivlari va passivlarini joylashtirishni qayta ko’rib chiqish. 
Uning mazmunini qanday tushunish mumkin? 
Korxonalarda 
likvid 
mablag’larining 
aylanuvchanligini 
tezlashtirish 
maqsadida ortiqcha aylanma aktivlarni hisobdan chiqarish, asosiy va nomoddiy 
aktivlarni ishlab chiqarish zaruriyatidan ortig’ini aylanma mablag’lar qatoriga olish 
(ularni sotish, bo’zish, hisobdan chiqarish va boshqa yo’llar bilan), debitorlik va 


kreditorlik majburiyatlarini so’ndirish (yo’l qo’yilgan tartiblarda), qisqa va uzoq 
muddatli moliyaviy qo’yilmalarni maqsadli joylashtirish. 
To’lov mablag’lari va to’lov majburiyatlari orasidagi nisbatdagi manfiy 
o’zgaruvchanlik sababini moliyaviy holatdagi tanglikdan emas, balki, ishlab 
chiqarish va boshqaruvning quyi bo’g’inlaridan izlash lozim. YA’ni, mahsulot 
ishlab chiqarish va uni sotishni yaxshi yo’lga qo’yilmasligi, ishlab chiqarish 
harajatlarini oshib ketishi, narx belgilash siyosatining to’g’ri yuritilmasligi va 
boshqalar. 
To’lovga noqobillik sharoitida mablag’lar etishmovchiligini hal etish 
yuzasidan avvalo, ichki imkoniyatlarni aniqlab olish va ularni ishga solish lozim. 
Noqobillik sharoitida boshqa bir sub’ektdan qarz so’rash va uning ishonchini 
oqlashni iqtisodiy imkoniyati bo’lmaydi. 
Korxonalar noishlab chiqarish bo’g’inlari, uning balansida turuvchi 
faoliyatning boshqa ob’ektlarini harajatlarini kamaytirish, to’xtatish yoki o’z o’zini 
mablag’ bilan ta’minlashga o’tkazish lozim. 
Korxonalarni pul mablag’lari va pul ekvivalentlarining aylanishida qat’iy 
rejalarni belgilash va unga doimiy amal etish lozim. SHuningdek, pul mablag’larini 
qarz majburiyatlariga ishlatishini aniq rejasini to’zib olish zarur. 
Mablag’lar aylanuvchanligini tezlashtirishning imkoniyatlarini oshirish 
yuzasidan hisob-kitoblarning bekor qilingan, to’xtatilgan, shuningdek zamonaviy 
shakllariga keng yo’ ochish lozim. 
Korxonalarning kreditga layoqatligini ta’minlash va uni o’stirishda albatta 
ularning investitsion aktivligiga ham ahamiyat berish lozim. Investitsion aktivlik 
bu qarz olish va uni qaytarishdan keskin farq etadi. 
Korxonalar kreditga layoqatligini ustirishning muhim chora tadbirlaridan biri 
bu bevosita hisob kitoblardagi majburiyatlarni ichki va tashqi majburiyatlarga 
tarkiblash orqali baholash amaliyotiga o’tishdir. Korxona majburiyatlari qatoridan 
ichki majburiyatlarni chegirish ushbu harajatlarni yo’q qilmaydi. Lekin to’lovga 
qobillikni oshirishda sezilarli siljishga imkon beradi. 
Kreditga layoqatlilik nima? 


Kreditga 
layoqatlilik 

qarz 
beruvchining 
qarz 
majburiyatlarini 
bajarmaganligingizni yoki yangi kredit olishga qanchalik munosib ekanligingizni 
belgilashi. Sizning kreditga layoqatliligingiz - kreditorlar sizga yangi kreditni 
tasdiqlashdan oldin qarashlari. 
Kreditga layoqatlilik bir necha omillar bilan belgilanadi, shu jumladan sizning 
to’lov tarixingiz va kredit balingiz. Ba’zi bir kredit tashkilotlari, shuningdek, 
kreditni to’lamaslik ehtimolini aniqlaganda, mavjud aktivlar va majburiyatlar sonini 
hisobga olishadi. 
Asosiy mahsulot 

Kreditga layoqatlilik - bu qarz beruvchiga qarz majburiyatlarini 
bajarmaganligingizni yoki yo’qligini qanday aytib berishi. 

Kreditga layoqatlilik bir necha omillar bilan belgilanadi, shu jumladan 
sizning to’lov tarixi va kredit balingiz. 

Kredit qobiliyatingizni oshirish yoki saqlash to’lovlarni o’z vaqtida 
amalga oshirish kabi oddiy. 
Kredit qobiliyatini tushunish 
Sizning kreditga layoqatliligingiz kreditorga siz to’ldirgan kredit yoki kredit 
karta arizasiga qanchalik mos ekanligingizni bildiradi. Kompaniya tomonidan qabul 
qilingan qaror o’tmishda kredit bilan qanday munosabatda bo’lganingizga 
asoslanadi. Buning uchun ular bir necha xil omillarni ko’rib chiqadilar: sizning 
umumiy kredit hisobotingiz, kredit balingiz va to’lovlar tarixi. 
Sizning kreditga layoqatliligingiz muhim, chunki bu sizning ushbu avtoulov 
krediti yoki yangi kredit kartangizni olishingizni aniqlaydi. Ammo bu hammasi 
emas. Siz qanchalik ko’p kreditga layoqatli bo’lsangiz, bu sizga uzoq muddatli 
istiqbolda qanchalik yaxshi bo’ladi, chunki bu odatda kredit kartasida yoki kreditda 
foiz stavkalari, to’lovlarning kamligi va shartlarning yaxshilanishini anglatadi, bu 
sizning cho’ntagingizda ko’proq pul degan ma’noni anglatadi. Bu, shuningdek, 
ishga joylashish huquqiga, sug’urta mukofotlariga, biznesni moliyalashtirishga va 
kasbiy sertifikatlar yoki litsenziyalarga ta’sir qiladi. 
Kredit qobiliyatingizni tekshirish 


Kredit qobiliyatini o’lchaydigan uchta taniqli kredit hisobot agentliklari - 
Experian, TransUnion va Equifax. Kredit beruvchilar kredit hisobot agentliklariga 
potentsial yoki mavjud mijozlar to’g’risidagi kredit ma’lumotlariga kirish uchun 
qo’shimcha ravishda kreditni tasdiqlash uchun o’zlarining kredit skor tizimlaridan 
foydalanishlari uchun pul to’laydilar. 
Masalan, Meri 700 kredit baliga ega va kreditga layoqatliligi yuqori. Meri 
11% foiz stavkasi va 5000 dollarlik kredit limitiga ega kredit karta uchun rozilik 
oladi. Dag 600 kredit baliga ega va kredit qobiliyati past. Dag 23,9% foizli va 1000 
dollarlik kredit limitiga ega kredit karta uchun tasdiq oladi. Vaqt o’tishi bilan Dag 
Mariyga qaraganda ko’proq foiz to’laydi. 
Har bir iste’molchi kredit balini kuzatib borishi kerak, chunki bu moliya 
institutlari tomonidan talabnoma beruvchining kredit olish, imtiyozli foiz stavkalari 
va kredit limitlariga loyiqligini hal qilish omilidir. Siz har yili bir marta o’zingizning 
kredit hisobotingizning bepul nusxasini so’rashingiz mumkin yoki siz kredit karma 
yoki kredit sesame kabi bepul kredit monitoringi saytiga qo’shilishingiz mumkin 
(ikkinchisi hozirda mavjud bo’lgan eng yaxshi kredit monitoring xizmatlaridan biri), 
bu sizga davom ettirishga imkon beradi. kredit tarixingizni kuzatib borish. 
Kredit qobiliyatingizni qanday oshirish kerak 
Kreditga layoqatlilikni aniqlash uchun kredit balingizni yaxshilashning bir 
necha yo’li mavjud. Eng aniq usul - to’lovlarni o’z vaqtida to’lash. Kechiktirilgan 
to’lovlar bo’yicha dolzarbligini tekshiring yoki muddati o’tgan qarzni to’lash uchun 
to’lov rejalarini tuzing. Qarzni tezroq to’lash va kechiktirilgan to’lovlarni 
baholashni kamaytirish uchun eng kam oylik to’lovdan ko’proq pul to’lang. 
Kredit kartalaridagi qoldiqlarni kredit limitining 20% yoki undan kam 
miqdorida saqlang, garchi 10% ideal bo’lsa. Qarzdan daromadga (DTI) nisbatingizni 
tasdiqlang. Qabul qilinadigan DTI 35% ni tashkil qiladi, ammo 28% idealdir. DTI 
sizning umumiy oylik qarzingizni umumiy oylik daromadingizga bo’lish orqali 
hisoblanishi mumkin. Kreditorlar shaxsning kreditga layoqatini baholashda DTI dan 
foydalanadilar. 


Xavflarni to’liq miqdoriy tahlil qilish jarayonning barcha elementlarini, shu 
jumladan aktivlarning qiymatini, ta’sirini, tahdidlar chastotasini, himoya qilish 
samaradorligini, himoya xarajatlarini, noaniqliklarni va ehtimolliklarni hisobga 
olish va raqamli qiymatlarni belgilashni talab qiladi. 


Download 253,87 Kb.
1   2   3




Download 253,87 Kb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



Risklarni zararsizlantirishning ichki omillari

Download 253,87 Kb.
Pdf ko'rish