71-Korxonalarda xarajatlar va ularning tarkibi. Sof foyda (zarar)ni aniqlash.
Korxonalar o‘z faoliyati jarayonida turli xil xarajatlarni ko‘rsatishlari mumkin. Bu xarajatlarning tarkibi quyidagicha bo‘ladi:
1. Umumiy Xarajatlar: Bu xarajatlar korxonaning barcha faoliyatlariga oid bo‘lib, moliyaviy holatni tahlil qilish uchun katta ahamiyatga ega bo‘ladi. Ular quyidagi turlardan iborat bo‘ladi:
- Ishlar xarajatlari (ishchilarning maoshlari, zararlilar, boshqa ijtimoiy xizmatlar uchun to‘lovlar).
- Materiallar va uskunalar xarajatlari (korxona qo‘shimcha materiallar va uskunalar sotib olish uchun sarflangan mablag‘lar).
- Tijorat xarajatlari (sotib olingan mahsulotlar va xizmatlar uchun to‘lovlar).
- Transport va yo‘l-havolalar xarajatlari (transport xizmatlarining xarajatlari, yo‘l-havolalar to‘lovlari).
- Reklama va marketing xarajatlari.
- Boshqa faoliyatlar uchun xarajatlar.
2. Foyda (Zarar) Aniqlash: Sof foyda (zarar)ni aniqlash uchun, korxonaning daromadi va xarajatlari o‘rtasidagi farqni hisobga olish zarur bo‘ladi. Agar daromadlar xarajatlardan katta bo‘lsa, bu foyda deb hisoblanadi. Aks holda, korxona zararda deb hisoblanadi.
3. Sof Foyda (Zarar) Hisoblanishi: Sof foyda (zarar) hisoblanishi uchun quyidagi formuladan foyda (zarar) hisoblanadi:
\[ Foyda (Zarar) = Daromadlar - Xarajatlar \]
Agar foyda (daromadlar), xarajatlardan katta bo‘lsa, bu korxonaning foydali faoliyati anglatiladi. Aks holda, foyda (zarar) uchun manfiy qiymat chiqadi va korxona zararda deb hisoblanadi.
Bu formuladan foyda (zarar) hisoblanishi moliyaviy tahlil va korxonaning moliyaviy holatini tushunish uchun muhimdir.
72-Moliyaviy natijalarni shakllantirish. Yopiluvchi o‘tkazmalar mazmuni
Moliyaviy natijalarni shakllantirish uchun yopiluvchi o‘tkazmalar mazmuni quyidagicha bo‘ladi:
1. Daromadlar va Xarajatlar: Korxonalarning daromad va xarajatlarini to‘plangan moliyaviy ma’lumotlar yordamida shakllantirish. Bu ma’lumotlar soliq hisobotlari, hisob-kitob ma’lumotlari, xarajatlar to‘g‘risidagi faktura va boshqa ma’lumotlar orqali topiladi.
2. Aktivlar va Passivlar: Korxonaning aktivlarini (moliyaviy resurslar, daromadlar, egiliklar) va passivlarini (kreditlar, to‘lov majburiyatlari, qarzlilar, moliyaviy majburiyatlar) shakllantirish. Bu ma’lumotlar korxonaning moliyaviy holatini va moliyaviy rivojlanish yo‘lida muhim ahamiyatga ega.
3. Moliyaviy Hisobotlar va Taqdimotlar: Moliyaviy natijalarni shakllantirishning bir qismi moliyaviy hisobotlar va taqdimotlar yordamida amalga oshiriladi. Bu hisobotlar korxonaning moliyaviy faoliyatini, soliq o‘zgarishlarini, aktivlar va passivlar tarkibini, daromadlar va xarajatlarni namoyon etadi.
4. Hisob-kitob Jarayonlari: Moliyaviy natijalarni shakllantirishda hisob-kitob jarayonlari muhim ahamiyatga ega bo‘ladi. Korxonaning daromadlari, xarajatlari, soliqlar, aktivlar va passivlar hisob-kitob yordamida shakllantiriladi va moliyaviy holatning to‘g‘ri va to‘liq tasvirlanishiga imkoniyat yaratadi.
5. Audit va Tahlil: Moliyaviy natijalarni shakllantirishda audit va tahlil jarayonlari katta rol o‘ynaydi. Audit moliyaviy ma’lumotlar to‘g‘risidagi sifatli tekshirishni, to‘g‘ri va qoniqtirishni ta’minlaydi. Tahlil esa moliyaviy ma’lumotlarni tahlil qilish, korxonaning katta moliyaviy rivojlanish yo‘lidagi istiqbolini aniqlashga yordam beradi.
Yopiluvchi o‘tkazmalar mazmunida bu jarayonlardan foydalaniladi va korxonaning moliyaviy natijalarini shakllantirishda ko‘mak beradi. Bu jarayonlar korxonaning moliyaviy holatini to‘liq va to‘g‘ri tasvirlashda muhim ahamiyatga ega.
| 