|
Yevropa tiklanish va Tarraqiyot Banki (European Bank for Reconstruction and Development)
|
| bet | 4/8 | | Sana | 23.11.2023 | | Hajmi | 427,06 Kb. | | #103813 | | Turi | Referat |
Bog'liq J eMDRf4VSAe-hdUKL9c0RTiU6AXZg51 2. Tug\'ilganlar soni-JamiYevropa tiklanish va Tarraqiyot Banki (European Bank for Reconstruction and Development) - Markaziy va Sharqiy Yevropa mamlakatlari, shuningdek, MDH ga aʼzo mamlakatlarni iqtisodiy va ijtimoiy rivojlantirishga yordam koʻrsatuvchi xalqaro bank. 1990-yilda 42 aʼzo mamlakat hukumatlari tomonidan 10 mlrd. ekyu mablagʻ bilan tashkil etilgan. 1991-yildan faoliyat olib boradi. Shtab-kvartirasi Londonda. Yevropa Tiklanish va Taraqqiyot Banki bozor iqtisodiyotiga oʻtish davrida boʻlgan mamlakatlarda amalga oshirilayotgan islohotlar (davlat mulki va korxonalarini xususiylashtirish hamda monopoliyadan chiqarish; tadbirkorlikni rivojlantirish; islab chiqarish, xizmat koʻrsatish va moliya sektorlariga investitsiyalarni jalb etish; kapital bozorini shakllantirish va boshqa)ga moliyaviy yordam koʻrsatadi va ularning jahon iqtisodiy hamjamiyatiga tezroq qoʻshilishiga koʻmaklashadi. Bank kichik va oʻrta biznesni qoʻllab-quvvatlash va tadbirkorlar sinfini shakllantirish masalalariga katta eʼtibor beradi, transport, energetika, islab chiqarish sohalaridagi yirik infratuzilma loyihalarini moliyalashda ishtirok etadi. Bank resurslarining kamida 60 % xususiylashtirilayotgan davlat korxonalari yoki xususiy sektor korxonalariga, 40 % infratuzilma yoki boshqa loyihalarga yoʻnaltiriladi. 1997-yilda bank tomonidan Yevropa Ittifoqi bilan hamkorlikda moliyaviy taʼminlagan loyihalar qiymati 240 mln. ekyuni tashkil etdi. Oʻzbekiston 1992-yil boshida Yevropa Tiklanish va Taraqqiyot Bankiga aʼzo boʻldi va shu yili Toshkent shahrida uning vakolatxonasi ochildi. 1993-yildan Oʻzbekistonda loyihalarni amalga oshirishda ishtirok eta boshladi. 1994-yil 10-yanvarda Yevropa Tiklanish va Taraqqiyot Bankining Direktorlar kengashi Oʻzbekiston Respublikasiga loyihalarni moliyalash masalalari boʻyicha salbiy garov shartlarini bekor qildi. Londonda joylashgan YTTB dastlab xususiy sektorga, asosan banklar, sanoat tarmoqlari va biznes vakillariga sarmoya kiritish va ularning siyosatini muvofiqlashtirish orqali Markaziy va Sharqiy Yevropa mamlakatlarida markazlashtirilgan rejali iqtisodiyotdan bozor iqtisodiyotiga oʻtishiga eʼtibor qaratishni maqsad qilgan edi . Bank Sovuq urushning tugashi natijasida, mavjud xalqaro tizim, oʻsha paytdagi tarixiy va siyosiy kontekst bilan bogʻliq alohida muammolar tufayli yaratilgan . Qolaversa, u tomonidan sarmoya kiritilayotgan mamlakatlar "koʻp partiyaviy demokratiya va siyosiy plyuralizm" yoʻlida harakat qilishlarini kafolatlashlari kerak edi , bu esa YTTBni boshqa moliyaviy institutlardan ajratib turadigan xususiyat hisoblanadi . Dastlab 1989-yilda Fransiya prezidenti Mitteran kabi Yevropa siyosiy arboblari tomonidan ilgari surilgan ushbu moliya muassasini Yevropa davlatlari ishtirokida yaratish gʻoyasi Berlin devori qulashidan ancha oldin paydo boʻlgan edi. Bu taklifni qabul qilish mamlakatga qarab yumshatilgan, masalan, inglizlar tomonidan dushmanlik sifatida qabul qilingan, fransuzlar esa loyihaning asosiy tarafdorlari boʻlgan va jarayonga taʼsir qilgan . 1990-yil yanvar oyida YTTBning maqsadlari, uning davlat va xususiy sektorga nisbatan kredit siyosati boʻyicha muzokaralar boshlandi va oʻsha paytdagi barcha Yevropa Ittifoqi davlatlari, shuningdek, boshqa Yevropa davlatlari, Yevropadan tashqari davlatlar hamda Yevropa Ittifoqi vakillari va Yevropa investitsiya banki ishtirok etdi. Sovet Ittifoqi bu jarayonda oʻz delegatsiyasi bilan ishtirok etdi va shu tariqa muzokaralarda AQSh bilan bir qatorda ishtirok etdi. Keyinchalik, institutning siyosiy va iqtisodiy maqsadlari boʻyicha kelishmovchiliklar tufayli Sovet Ittifoqining aʼzo boʻlishi xavfi tugʻildi. Qisqa muzokaralar sifatida koʻrib chiqilgan shartnoma (Sharqiy Yevropadagi vaziyat va Yevropa boʻylab xususiylashtirish toʻlqini bilan bogʻliq sabablarga koʻra) uning yaratilishiga olib kelgan 1990-yil 29-mayda 40 ta davlat va ikkita Yevropa tashkiloti kabi ishtirokchilar tomonidan imzolangan va 1991-yil mart oyiga kelib, bank ochilgandan soʻng oʻzining birinchi taʼsirini koʻrsatdi. YTTBning tashkil etilishi uning birinchi faoliyatidan keyingi yillarda turli loyihalarni moliyalashtirishga olib keldi, masalan, 1992-yilda YTTB 2,1 milliard EKYu miqdorida yigirmata loyihani moliyalashtirgan . Tashkilotning boshqaruvi Londonda joylashgan qarorgohi hamda boshqa joylarda joylashgan ofislari oʻrtasida boʻlingan Yevropa Tiklanish va Taraqqiyot Banki uch bosqichli tuzilmadan iborat boʻlib, birinchi bosqich prezident va jamoasi, ikkinchi bosqich boshqaruv kengashi va uchinchi bosqich direktorlar kengashidan iborat. Vaqt oʻtishi bilan moliya muassasasi ichidagi raqobat bilan bogʻliq xavotirlar tufayli bank tuzilishi oʻzgardi. Haqiqatda, 90-yillarning boshida ikki xil bank boʻlinmasi faoliyat yuritardi (bir tomonda xususiy sektor bilan bogʻliq boʻlgan savdo banki, boshqa tomondan, asosan, davlat sektori bilan ishlaydigan taraqqiyot banki). Binobarin, ikkita boʻlinma, bittaga birlashtirildi va bu tuzilma boshqasiga almashtirildi, oʻrniga yettita siyosat va mintaqaviy boʻlinmalarga boʻlindi.
|
| |
