Muhammad al-xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnalogiyalari unversiteti Samarqand filiali kompyuter injiniring fakulteti ats 23-06 guruh talabasi napasov doniyorning akademik yozuv fanidan tayyorlagan prezentatsiyasi

Muhammad al-xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnalogiyalari unversiteti Samarqand filiali kompyuter injiniring fakulteti ats_23-06 guruh talabasi napasov doniyorning akademik yozuv fanidan tayyorlagan prezentatsiyasi

reja:

• 1.Zanjir aloqasi
• 2. parallel ulanishdan foydalanish
• 3. turli xil aloqa usullarining kombinatsiyasi
• 4. leksik vositalar

Zanjir aloqasi:

• Zanjir aloqasi:
• Bu matnda eng keng tarqalgan gap birikmasidir. Bu muallif o'z fikrlarini tartib bilan ifodalaganida sodir bo'ladi va har bir yangi jumla avvalgisini davom ettiradi yoki rivojlantiradi. Boshqacha qilib aytganda, bu turdagi ulanish ketma-ket yoki chiziqli deb ataladi.
• Parallel ulanishdan foydalanganda, gaplar bir-biriga bevosita bog'liq emas, lekin odatda ba'zi markaziy tezislar atrofida quriladi. Ularning har biri mazmunan mustaqil ko'rinadi, lekin ayni paytda umumiy ro'yxat, taqqoslash yoki qarama-qarshilikning bir qismidir. Misol uchun
• Parallel ulanishdan foydalanganda, gaplar bir-biriga bevosita bog'liq emas, lekin odatda ba'zi markaziy tezislar atrofida quriladi. Ularning har biri mazmunan mustaqil ko'rinadi, lekin ayni paytda umumiy ro'yxat, taqqoslash yoki qarama-qarshilikning bir qismidir. Misol uchun
• Kech keldi. Shahar sezilmas darajada bo'shab qoldi. Odamlarning ovozi va mashinalarning signallari jim edi. Ko‘cha chiroqlari va do‘kon oynalari yorishdi.

Bunday bog'lanish juda sodda ishlaydi: ba'zi ma'lumotlar bir gapdan olinadi va keyingi gapda rivojlanadi. Misol uchun:

Yorqin yoz quyoshi bulutlar ortidan ko'rindi. U o'zining nurlari bilan nam ko'chalarni va uylarni yoritib turardi.

Matn albatta kompozitsiyaga ega bo‘lishi kerak, uch qismdan iborat reja asosida – bosh qism, o‘rta qism (fikrni ochish) va xotima qismlaridan tuzilgan bo‘lishi kerak.

• Bosh qism o‘quvchi, eshituvchini bevosita matnning asosiy mazmunini qabul qilishga tayyorlaydi. Unda hikoya mavzusi shakllanadi. O‘rta qismda bu mavzu rivojlanib boradi. Xotima qismi mazzuni ochib berishga yakun yasaydi.

Maktablardagi insholarda boshlanish va xotima funksiyasini, odatda, zaruriy bo‘lgan kirish va xulosa qismlari bajaradi. Maktablardagi insholarning asosiy xatoliklaridan biri yo boshlanish va xotimaning yo‘qligi yoki kompozitsiyaning bu elementlari bilan matnning asosiy mazmunidagi bog’liqlikning yo‘qligi. Fikrni ochib berish ma’lum bir mantiqiy sxema asosida quriladi. Unga tezis (muallif o‘quvchiga yеtkazmoqchi bo‘lgan asosiy g’oya) va dalillar (muallif tezisini tasdiqlovchi isbotlar, misollar, illyustratsiyalar) kiradi.

Jumlalararo aloqaning turli vositalari mavjud.

shahrimizda,u yеrda,bu yеrda va b

makonli aloqa

matnda yagona vaqt makoni mavjudligi). Vaqtdagi birgalik grammatik va leksik ifodalanadi: 1961yilda, avval-keyin; ertalab–kechqurun va b.. vaqtning grammatik birligiga alohida e’tibor bering. Vaqtni almashtirish doim o‘rinli bo‘lishi kerak.

vaqtli aloqa

matndagi alohida qismlar insonlar ismi, predmetlarning nomi bilan birlashadi

predmetli aloqa

Aloqaning mantiqiy vositalariga quyidagilar kiradi:

1)fikrlar, voqealar, dalillarni bayon qilishda ketma-ketlik

2)sabab-oqibat va shart-oqibat aloqalariga rioya qilish (so‘zlarni qo‘llash: shuning uchun, natijada, demak, shu bilan bog’liq, shu bilan birga va b.),

3)fikr bildirish tartibini tashkil qiluvchi kirish so‘zlarni qo‘llash (masalan, birinchidan, ikkinchidan, bir tomondan, boshqa tomondan, bundan tashqari,umuman olganda),

4)yakunlovchi so‘zlarni qo‘llash (nihoyat, shunday qilib, oxirida, yakun yasaymiz).

xulosa

Foydalanilgan adabiyotlar

• https://prezi.com/p/y6lg3hixge7k/matn-hosil-qiluvchi-vositalar
• https://abiturtest.uz/mavzular/badiiy-matn-va-uning-qismlarini-boglovchi-vositalar
• https://e-library.namdu.uz/NamDU%20professor-o'qituvchilar%2001/Х.Усманова/Tarqatma%20material%20Х.Усманова%20.pdf
• https://fayllar.org/3-mavzu-matn-va-uning-turlari.html