|
-rasm. Simvolli hisoblashlarni bajarish
|
| bet | 7/11 | | Sana | 03.06.2024 | | Hajmi | 474,12 Kb. | | #259574 |
Bog'liq PanjiyevADP 11-var 4.9-rasm. Simvolli hisoblashlarni bajarish.
Simvolli hisoblashlarni bajarishda ikkita asosiy vosita mavjud:
Symbolics (Simvolli hisoblash) menyusi;
Matematika panelidan Symbolic paneli.
Bu vositalar ancha murakkab simvolli hisoblashlarda qo’llaniniladi. Hozir esa oddiy simvolli hisoblashni bajarishning eng sodda usuli, ya’ni tez-tez ishlatilib turiladigan usullardan biri - simvolli tenglik belgisi () usulini ko’rib chiqamiz. Quyida bu usuldan foydalanishning ketma- ketlik tartibi berilgan:
Matematika panelidan Calculus Toolbar (Hisoblash paneli) tugmasi bosiladi.
Ochilgan panel oynasidan Calculus (Hisoblash) ni tanlab, aniqmas integralni sichqonchada chiqillatiladi (misol tariqasida aniqmas integral qaralayapdi).
Kiritish joylari to’ldiriladi, ya’ni funksiya nomi va o’zgaruvchi nomi kiritiladi.
Simvolli belgi tengligi () belgisi kiritiladi.
Simvolli hisoblash vositalari Jadval 1
Vosita
|
SHablon
|
Ta’rifi
|
float
| |
Siljuvchi nuqtani hisoblash
|
complex
| |
Kompleks son formasiga o’tkazish
|
expand
| |
Bir necha o’zgaruvchili yig’indi, ko’paytma va
darajani ochish
|
solve
| |
Tenglama va tenglamalar tizimini echish
|
simplify
| |
Ifodalarni iхchamlash
|
substitute
| |
Ifodalarni hisoblash
|
collect
| |
Oddiy yig’indida tasvirlangan palinom ko’rinishdagi
ifodani iхchamlash
|
series
| |
Darajali qatorda ifodani yoyish
|
assume
| |
Aniq qiymat bilan yuborilgan o’zgaruvchini
hisoblash
|
parfrac
| |
Oddiy kasrga ifodalarni yoyish
|
coeffs
| |
Polinom koifisienti vektorini aniqlash
|
factor
| |
Ifodalarni ko’paytuvchilarga yoyish
|
fourier
| |
Fure to’g’ri almashtirishi
|
laplace
| |
Laplas to’g’ri almashtirishi
|
ztrans
| |
To’g’ri z-almashtirish
|
invfourier
| |
Fure teskari almashtirishi
|
invlaplace
| |
Laplas teskari almashtirishi
|
invztrans
| |
Teskari z-almashtirish
|
MT
| |
Matritsani transponirlash
|
M-1
| |
Matritsaga murojaat
|
|M|
|
||
|
Matritsa determinantini hisoblash
|
Modifiers
|
|
Modifier panelini chiqarish
|
Limitlarni hisoblash
Mathcadda limitlarni hisoblashning uchta operatori bor.
Matematika panelidan Calculus Toolbar (Hisoblash paneli) tugmasi basilsa, Colculus (Hisoblash) paneli ochiladi. U erning pastki qismida limitlarni hisoblash operatorlarini kiritish uchun uchta tugmacha mavjud. Ularning birini bosish kerak.
lim so’zining o’ng tomonidagi kiritish joyiga ifoda kiritiladi.
lim so’zining ostki qismiga o’zgaruvchi nomi va uning intiladigan qiymati x
aniqmas integral, differensiallash va boshqa shu kabi masalalarni echishda uning echimini analitik ko’rinishda tasvirlaydi. Bunday oddiy simvolli hisoblashlar 5.9-rasmda keltirilgan.
4.10-rasm. Limitlarni hisoblash.
Tenglamalarni sonli va simvolli echish
Mathcad har qanday tenglamani, hamda ko’pgina differensial va integral tenglamalarni echish imkoniyatini beradi. Misol uchun kvadrat tenlamanining oldin simvolli echimini topishni keyin esa sonli echimini topishni qarab chiqamiz.
Simvolli echish. Tenglamaning simvolli echimini topish uchun quyidagi
proцedurani bajarish kerak:
Echiladigan tenglamani kiritish va tenglama echimi bo’lgan o’zgaruvchini kursorning ko’k burchagida ajratish.
Bosh menyudan SymbolicsVariableSolve (Simvolli ifodaO’zgaruvchi Echish) buyrug’ini tanlash. Tenglamani echish .
Sonli echish. Algebraik tenglamalarni echish uchun Mathcadda bir necha funksiyalar mavjud. Ulardan Root funksiyasini ko’rib chiqamiz. Bu funksiyaga murojaat quyidagicha:
Root(f(x),x).
Root funksiyasi iteratsiya usuli sekuщiх bilan echadi va sabab boshlang’ich qiymat oldindan talab etilmaydi. 4.11-rasmda tenglamani sonli echish va uning ekstremumini topish keltirilgan.
Tenglamani echish uchun odlin uning grafigi quriladi va keyin uning sonli echimi izlanadi. Funksiyaga murojaat qilishdan oldin echimga yaqin qiymat beriladi va keyin Root funksiya kiritilib, x0= beriladi.
|
| |
