|
Məcburi elektromaqnit rəqslərinin diferensial tənliyi
|
| bet | 6/36 | | Sana | 14.12.2023 | | Hajmi | 12,54 Mb. | | #118604 | | Turi | Mühazirə |
Bog'liq M hazir I harmonik r qsl r v onlar n xarakteristikalar . Yayl Məcburi elektromaqnit rəqslərinin diferensial tənliyi.
Bu halda məcburedici qüvvə rolunu kontura tətbiq edilən xarici e.h.q. və ya gərginlik oynayır U= Um cosωt. Odur ki, konturdakı rəqslərin tənliyi aşağıdakı kimi olacaqdır.
Kondensatorun yükü ulə gərginlik arasındakı fazalar fərqini α – ilə işarə etsək diferensial tənliyin həlli üçün
alırıq.
Burada
Buradan da
Qərarlaşmış rəqslərdə cərəyan şiddəti üçün yaza bilərik:
Burada
Cərəyan şiddəti üçün
Burada - cərəyan şiddəti ilə tətbiq olunan gərginlik arasında fazalar fərqidir
Beləliklə, xarici periodik dəyişən qüvvənin və ya xarici periodik dəyişən e.h.q.-nin (və ya gərginliyin) təsiri ilə yaranan rəqslər məcburi mexaniki və ya məcburi elektromaqnit rəqsləri adlanır. Məcburi rəqslərin tezliyi xarici məcburedici faktorun tezliyi ilə üst-üstə düşür.
Mühazirə III
Dəyişən elektrik cərəyanı. Vektor diaqramı. Dəyişən cərəyan dövrəsində aktiv, tutum, induktiv müqavimət olan hal. Dəyişən cərəyan dövrəsinin tam müqaviməti.
Əgər cərəyanın həm qiyməti, həm də istiqaməti dəyişirsə belə cərəyana dəyişən cərəyan deyilir. Ümumi halda müxtəlif növ impuls, kvaziperiodik, periodik cərəyanlar dəyişən cərəyanlara aid edilir. Ən sadə halda dəyişən cərəyan zamana görə periodik qanunla dəyişir.
Rezistor, induktivlik və tutum olan dövrədəki qərarlaşmış məcburi elektromaqnit rəqslərinə həmin dövrədə axan dəyişən cərəyan kimi baxmaq olar. Elektrik siqnalının dövrədə yayılma müddəti , burada - elektrik dövrəsinin uzunluğu, c- işıq sürətidir) cərəyan şiddətinin ani qiymətinin dəyişmə müddətindən kiçik olarsa cərəyanın qiyməti dövrənin istənilən yerində eyni hesab oluna bilər. Başqa sözlə cərəyanı bu halda kvazistasionar hesab etmək olar. Kvazistasionar cərəyanların ani qiymətləri üçün Om qanunu və Kirxhof qaydaları ödənilir.
Dəyişən cərəyan hasil edən qurğulara dəyişən cərəyan generatorları deyilir. Bu generatorlarda mexaniki hərəkətin enerjisi elektrik cərəyanının enerjisinə çevrilir və iş prinsipi elektromaqnit induksiya hadisəsinə əsaslanır. Dəyişən cərəyan generatorlarında e.h.q. 1) sabit maqnit sahəsində sarğacın fırladılması və ya 2) sarğacı tərpənməz saxlayıb maqnit sahəsini fırlatmaqla əldə edilir.
Dövrə hissəsinin uclarına dəyişən gərginlik
u = U0 cosωt
verildikdə və ayrı–ayrılıqda dövrədə rezistor, induktiv sarğac və kondensator olan hallarada baş verən prosesləri araşdıraq. Dəyişən cərəyan və gərginlik arasındakı münasibəti daha əyani təsəvvür etmək üçün eyni istiqamətli harmonik rəqslərin toplanması bəhsindən bizə tanış olan vektor diaqramı metodu daha əlverişlidir . Cərəyan oxu adlandırılan ixtiyari seçilmiş ox üzərində başlanğıc O nöqtəsi götürək və
Şəkil 1
başlanğıcı bu nöqtədə yerləşən, modulu cərəyanın amplituduna bərabər olan və nöqtə ətrafında bucaq sürəti ilə fırlanan vektor təsəvvür edək. Onda bu vektorun cərəyan oxu üzrə proyeksiyası dəyişən cərəyanın ani qiymətinə bərabər olar (Şəkil 1)
|
| |
