POLYAROQRAFIK ANALIZ ÜSULU
Polyaroqrafik analiz üsulu 1922-ci ildə Y.Heyrovski tərəfindən təklif edilmişdir. Mahiyətcə polyaroqrafiya voltamperometriyanın bir növüdür. Lakin adi elektrod əvəzinə burada damcı civə elektrodundan istifadə edilir.
Cərəyan şiddətinin gərginlikdən asılılıq əyrisi polyaroqrafik əyri adlanır. Civə elektrodunun əlverişliliyi, bərk elektroda nisbətən onun səthinin daim təzələnməsidir. Damcı elektrodunu düzəltmək üçün qalın divarlı süsə kapilyardan civə damcıları bir-bir məhlulun içinə düşərək qabın icinə yığılır. Hər damcı məhluldan keçdiyi vaxtda katod rolunu oynayır.
Damcı civə elektrodunun digər üstünlüyü onun səthinin anodun səthinə nisbətən çox kiçik olmasıdır, çünki bu halda cərəyan şiddətinin kiçik qiymətlərində (10-6A) cərəyanın sıxlığı böyük olur.
Polyaroqrafın iş prinsipi aşağıdakı kimidir. Gərginliyi tədricən artıranda, əvvəl bütün cərəyan elektrodun yüklənməsinə, yəni, ikiqat elektrik təbəqəsinin yaranmasına sərf olunur. Bu vaxt hələ sistemdə elektrokimyəvi proses getmir, gərginliyin müəyyən qiymətində cərəyan şiddəti kəskin artır ki, bu da elektrokimyəvi reduksiya (və ya oksidləşmə) prosesinin başıanmasını göstərir.
Cərəyan şiddətinin (J) və gərginliyin (E) qiymətləri əsasında volt-amper əyrisini, polyaroqrammanı qururlar. Məhlulda bir ion olsa pölyaroqramma a şəklindəki kimi, bir neçə ion olanda isə b şəklindəki kimi olur.
Polyaroqrafiyada ikinci mühüm parametr yarımdalğa potensialıdır. Yarımdalğa pötensialı (E1/2) polyaroqrafik əyrinin üzərindəki elə nöqtəyə uyğun gəlir ki, həmin nöqtədə cərəyan şiddəti özünün maksimal qiymətinin yarısına bərabər olur. E1/2 yalnız ionun təbiətindən asılı olub, onun qatılığından asılı deyil, yəni verilən ion üçün keyfiyyət xarakteristikasıdır.
Kadmiumun müxtəlif qatılıqlarda yarımdalğa potensialının
dəyişməsi qrafiki.
Yarımdalğa potensialını qrafiki üsulla və hesablama yolu ilə tapmaq olar. Hesablama üsulu polyaroqrafik dalğa üçün Heypovski və İlkoviç tənliyinə əsaslanır.
Təcrübədə alınan nəticələr koordinatlarında düz xətt verirlər. Tənlikdən göründüyü kimi olan halda olur.
Polyaroqrafik dalğanın hündürlüyü ilə qatılıq arasındakı əlaqə isə İlkoviç tənliyindən görünür:
| 