Mühazirə Optik telekommunikasiya sistemlərinin qurulma prinsipləri Hal-hazırda ots-ləri idarəetmə, informasiyanın ötürülməsi sahəsində, hərəkət edən nəqliyyat növlərində quraşdırılan vasitələrdə və s kimi sahələrdə tətbiq olunur

Download 155,12 Kb.
bet	1/2
Sana	13.06.2024
Hajmi	155,12 Kb.
	#263436
Turi	Mühazirə

1 2

Bog'liq
Mühazirə 2

Mühazirə 2. Optik telekommunikasiya sistemlərinin qurulma prinsipləri
Hal-hazırda OTS-ləri idarəetmə, informasiyanın ötürülməsi sahəsində, hərəkət edən nəqliyyat növlərində quraşdırılan vasitələrdə və s. kimi sahələrdə tətbiq olunur. Bununla yanaşı rabitənin uzaqlığına görə OTS-ləri beynəlxalq, magistral, yerli, şəhər telekommunikasiya şəbəkələrundə (ŞTŞ) rabitənin təşkili, müəssisədaxili rabitənin təşkili və s. kimi sahələrdə də geniş tətbiq olunur. Qeyd olunan sahələrdə rabitə təşkil edilən zaman OLRX-lərinin aktiv və passiv komponenetləri ilə yanaşı verici və qəbuledici sistemlərdə işıq diodları (İD), yarımkeçirici lazerlər (YKL), fotodiodlar (FD), lavin fotodiodları (LFD) və s. kimi elementlərdən istifadə edilir.
Müasir OTS-lərinin qrup prinsipi və kanalların tezlik və zaman əlamətinə görə bölünməsi əsasında qurulması çoxkanallı telekommunikasiya sistemlərinin (ÇTKS) ümumi qurulma prinsiplərinə uyğun şəkildə həyata keçirilir. Belə ki, informasiyanın ötürülməsi üçün həmin sistemlərdə olduğu kimi OTS-lərində də rabitə kanalları tezlik və zaman əlamətinə görə bölünürlər. Bu üsullarla formalaşdırılan elektrik siqnalı optik daşıyıcı ilə modulyasiya olunur. İD-larından verici mənbə kimi istifadə etməklə rabitə təşkil etmək üçün ötürülən OS-ın modulyasiya prosesi həyata keçirilir. OS-ın modulyasiyası onun parametrlərinin idarəedici siqnalın uyğun parametrinin dəyişmə qanunundan asılı olaraq dəyişməsi prosesidir. Bu parametrlərə OS-ın amplitudası və ya fazası, onun polyarizasiya olunması, yayılma istiqamətinin və tezliyin dəyişməsi, modların paylanması və s. kimi parametrlər aiddir. Bu zaman yalnız modulyasiyaedici kimi istifadə olunan elektrik siqnalıdır. OTS-ləri vasitəsi ilə çoxkanallı rabitənin təşkili zamanı təşkil olunan kanalların tezliyə və zamana görə bölünmə prinsiplərindən istifadə olunur. Hər iki halda tezlik və ya zaman əlamətinə görə bölünən elektrik siqnalları optik daşıyıcı siqnalı vasitəsilə modulyasiya edilir və sonra ORK-nın OL-ləri üzrə ötürülür.
OTS-lərində modulyasiyanın iki növündən - daxili və xarici modulyasiyadan istifadə olunur:

daxili modulyasiya zamanı elektrik siqnalı lazerin şüalandırma prosesinə təsir edir və siqnalın lazımi forma və intensivliyini təmin edir;
xarici modulyasiya zamanı xüsusi modulyasiyaedici qurğudan istifadə olunur ki, bunun da köməyi ilə ötürülən siqnalın artıq formalaşdırılmış lazer şüalarına təsiri təmin edilir.

YKL-lərə malik sistemlər üçün bir qayda olaraq daxili modulyasiya üsulundan istifadə olunur. Modulyasiya prosesində istifadə olunan İD optik şüa siqnalının intensivliyinə təsir göstərməlidir. Modulyasiya olunmuş intensivliyi almaq üçün YKL-dən, İD-dan istifadə edilir. FD və ya LFD-nun fotocərəyanı işıq selinin (intensivliyinin) gücü ilə mütənasib olarsa, onda optik daşıyıcının intensivliyinin modulyasiya prosesindən istifadə edilir. Bu o deməkdir ki, OS-ın gücü modulyasiya olunmuş elektrik siqnalının amplitudası ilə təyin olunur. İntensivliyə görə modulyasiyanın istifadə olunmasının digər səbəbi YKL-in çoxmodlu şüalandırmaya malik olmasıdır ki, bu da generasiya olunan rəqslərin spektrinin eninin 100 MHs-ə qədər çatdırmağa imkan verir. Modulyator qurğusundan istifadə etməklə modulyasiya olunmamış mənbənin şüalanma parametrlərini xarici modulyasiya üsulu ilə dəyişmək mümkündür. Bu zaman təkcə modulyasiya olunmuş intensivliyi almaqdan başqa, yeni perspektivli modulyasiya növü də almaq mümkündür.
Əksər hallarda OTS-ləri rəqəm veriliş sistemlərinin bazasında qurulur. Ötürülən siqnalları kodlamaq üçün müxtəlif üsullardan istifadə edilir ki, bunlardan biri də impuls-kod modulyasiyasıdır (İKM). Bu zaman regeneratorda bərpa olunan siqnalın amplitudasının xətti xarakteristikaya malik olmasına qoyulan tələbat xeyli azalmış olur. OTS-nin struktur sxemi şəkil 1.1-də verilmişdir.

Şəkil 1.1. Optik telekommunikasiya sisteminin struktur sxemi

Sistemin əsas elementləri optik xətt traktında və son qurğularda istifadə olunan optik verici modul (OVM) və optik qəbuledici moduldur (OQM). OVM-nin girişinə daxil olan elektrik siqnalı optik siqnala çevrilir, həmin formalaşdırılmış siqnalın parametrlərini xətt traktının parametrləri ilə razılaşdıraraq xətt traktına ötürür. OQM-də isə əksinə çevirmə, yəni optik siqnalı sistemin girişindəki kimi elektrik siqnalına çevirilir. Girişdəki elektrik siqnalı kod çeviricisinin (KÇ) girişinə daxil olur və burada onun OLRX üzrə ötürülən xətti siqnal ilə parametrlərinin razılaşdırma prosesi həyata keçirilir. Elektrik siqnalı çevirildikdən sonra modulyatorun köməyi ilə və ya bilavasitə optik şüa mənbəyinin (OSM) daşıyıcı siqnalı ilə modulyasiya edilir. OS-na çevrilmiş siqnal razılaşdırıcı optik qurğudan (OQ) keçərək ORK-nın OL-nə, sonra isə xətti regeneratora (XR) ötürülür, optik qurğuya və fotodetektora (FD) daxil olur. Elektrik siqnalına çevirildikdən sonra bu siqnal gücləndiriciyə (G), demodulyatora (DM) və kod çeviricisinə-dekoderə daxil olur. Xətt traktı ORK-dən, kabelin inşa uzunluqlarını birləşdirən muftalardan və sonda qoyulan ayrıcılardan, eləcə də XR-lardan ibarətdir.

Şəkil 1.1-də göstərilən sxem OS-nı bir ədəd OL-lə bir istiqamətdə ötürmək üçündür. Verilişi iki istiqamətdə təşkil etmək üçün bir cüt OL tələb olunur. Hər iki istiqamətdə OS eyni optik daşıyıcı ilə modulyasiya olunaraq ötürülür, OL-lər isə bir ORK-nın tərkibində olur. ORK-nın əsas elementi olan OL-in uzunluğu boyunca OS yayılarkən kabelin özündə, onun inşa uzunluqlarını birləşdirən muftalarda və sonda quraşdırılmış ayrıcılarda OS sönməyə məruz qalır. Buna baxmayaraq, impulsların dispersiyaya məruz qalması rabitə kanallarında maneə siqnalının səviyyəsini artırır və OQM-də kodlama nəticəsində səhv qəbulun yaranmasına şərait yaradır ki, bu da informasiyanın veriliş keyfiyyətini aşağı salır. Bunu aradan qaldırmaq və magistral rabitə xətti ilə informasiyanın uzaq məsafəyə ötürülməsini təmin etmək üçün müəyyəm məsafədən (L_R) xətt traktı üzrə XR qurğuları yerləşdirilir. Bu qurğunun köməyi ilə sönməyə uğramış OS və təhrifə uğramış impulsların forması bərpa olunur. XR qurğusu mürəkkəb struktura malikdir. Veriliş ikitərəfli istiqamətdə təşkil olunduqda, XR qurğusu optik qəbuledicidən (OQ), regeneratordan və optik vericidən (OV) ibarət olur. Regenerasiya prosesini birbaşa həyata keçirən XR qurğusudur. Bu halda regenerasiya prosesi birbaşa, yəni optik şüa siqnalı elektrik siqnalına və əksinə çevirilmə aparılmadan həyata keçirilir.
Yalnız bir OL-dən tək- və çoxkanallı dupleks rabitə sistemi təşkil edən zaman OLRX-lərində XR qurğusundan istifadə olunmaya da bilər. Belə OTS-lərindən optik daşıyıcısı müxtəlif dalğa uzunluqlu (DU) və olan rabitə kanalı təşkil edən zaman istifadə etmək olar. Bir OL-dən istifadə etməklə iki istiqamətdə (dupleks sistem) təşkil olunan rabitənin struktur sxemi şəkil 1.2-də göstərildiyi kimidir.

Şəkil 1.2. Bir OL üzrə iki istiqamətdə (dupleks) rabitənin struktur sxemi

OLRX-nin sonunda OS-ı optik paylayıcının və müstəvi şəkilli difraksiyalı optik süzgəcin köməyi ilə ayırmaq olar. Bunlar uyğun olaraq DU-ları və olan OS-ı şüalandırırlar.

Müxtəlif sıxlaşdırma üsullarından istifadə etməklə ORK-nın OL-lərinin informasiya tutumunu daha da artırmaq mümkündür. Bunlardan biri də DU-na görə multipleksirləşdirmə üsuludur. Bunun mahiyyəti ondan ibarətdir ki, müxtəlif DU-larında işləyən bir neçə şüalandırma mənbəyindən eyni zamanda OL-ə çoxlu sayda OS daxil edilir və OQ-də bu siqnallar optik süzgəcin köməyi ilə ayrılaraq yenidən ilkin vəziyyətə çevrilir. Beləliklə, multipleksirləşdirmə nəinki ORK-nın buraxma qabiliyyətini artırır, eləcə də bir OL üzrə OS-ın ikitərəfli verilişini təşkil etməyə imkan verir. İki OS-ı birləşdirilərək bir OL üzrə yayılma prosesinin sadə variantlarını xarakterizə edən sxemlər şəkil 1.3,a,b-də göstərildiyi kimidir.

Download 155,12 Kb.

1 2

Download 155,12 Kb.