|
-BOB. GEOMETRIK MATERIALNI O‘RGANISHDA YOSH MAKTAB O‘QUVCHILARIDA MATEMATIK QOBILIYATLARNI RIVOJLANTIRISH YO‘LLARI
|
| bet | 6/13 | | Sana | 02.10.2024 | | Hajmi | 1,98 Mb. | | #273232 |
Bog'liq Boshlang\'ich sinflarda geometrik materialni o\'rgatish metodikasi2-BOB. GEOMETRIK MATERIALNI O‘RGANISHDA YOSH MAKTAB O‘QUVCHILARIDA MATEMATIK QOBILIYATLARNI RIVOJLANTIRISH YO‘LLARI
2.1 Boshlang`ich sinflarda matematika kursida geometrik materialni o`rganishning o`ziga xos xususiyatlari.
O'quvchilar birinchi sinfda mashg'ulotning boshidanoq nuqta bilan tanishadilar. O'qituvchi topshiriqlar yordamida: “To’g’ri chiziq o'rtasiga nuqta qo'ying. Chap tomonining o'rtasiga nuqta qo'ying va hokazo ”- sizni t.chda harakat qilishni o'rgatadi. Bundan tashqari, bu bilim raqamlarni yozishda qo'llaniladi. Raqamlarning yozilishini tushuntirayotganda o`qituvchi katakchalarga nuqta qo`yib yozishni qayerdan boshlash va qayerda to`xtash kerakligini talaffuz qiladi, shundan so`ng o`quvchilar ularni chiziq bilan birlashtirib, o`qituvchi ko`rsatgan misol bo`yicha turli naqshlar chizadilar. To'g'ri chiziq bilan tanishgandan so'ng, bolalar to'g'ri chiziqqa nuqta qo'yishni, to'g'ri chiziqqa nisbatan berilgan bir, ikki, uchta nuqta orqali to'g'ri chiziq chizishni o'rganadilar. Ko'pburchakning komponentlari bilan tanishishda o'quvchilar ko'pburchakning uchlari nuqta ekanligi haqidagi bilimlarni tushunadilar. Uchinchi sinfda bolalar ushbu nuqtalarni lotin harflarida belgilashadi. O'qituvchi chizmadagi nuqtalarni farqlash va farqlash uchun ularni katta lotin harflari bilan belgilash odat bo'lganligini tushuntiradi, masalan, nuqta yaqinida yozilgan D, N, V, A va hokazo. 1-sinf o`quvchilarida to`g`ri chiziq haqidagi tasavvurlarni shakllantirish turli mashqlarni yechish jarayonida yo`lga qo`yiladi. Bunda to'g'ri chiziq va egri chiziq solishtiriladi. Kichik yoshdagi o‘quvchilar tekislikning istalgan holatida chizilgan to‘g‘ri chiziqni taniy bilish, uni egri chiziqdan farqlashni, chizg‘ich yordamida to‘g‘ri chiziq chizishni o‘rganishlari kerak. Mashqlarni bajarish jarayonida bolalar to'g'ri chiziqning ba'zi xususiyatlari bilan tanishadilar, masalan, nuqtalar orqali chiziqlar o'tkazishda mashq qilish orqali bolalar o'z kuzatishlarini umumlashtiradilar: bir nuqta orqali siz xohlagancha to'g'ri va egri chiziqlar chizishingiz mumkin; ikkita nuqta orqali siz faqat bitta to'g'ri chiziq va xohlaganingizcha egri chizishingiz mumkin.
Talabalar to'g'ri chiziq kesimi bilan ham amaliy tarzda tanishadilar: ular to'g'ri chiziqqa 2 nuqtani o'rnatadilar va o'qituvchi to'g'ri chiziqning birinchi nuqtadan ikkinchi nuqtagacha bo'lgan bu qismi to'g'ri chiziq kesimi deb ataladi, deb tushuntiradi. yoki qisqacha - segment va nuqtalar - segmentning uchlari. Keyinchalik, segment to'g'ri chiziq bilan taqqoslanadi va segment cheklangan va to'g'ri chiziq hech narsa bilan cheklanmagan degan xulosaga kelinmoqda, biz varaqda to'g'ri chiziqning faqat qismlarini tasvirlaymiz. Kichik yoshdagi o‘quvchilarga segmentlar qanday o‘lchanishini tushuntirishdan oldin teng va teng bo‘lmagan segmentlar tushunchasi tushuntiriladi. Ushbu munosabatlarni aniqlash usuli tushuntiriladi - qoplama. Keyingi bosqichda sm, dm, m bilan tanishgandan so‘ng o‘quvchilar segmentlarni o‘lchash va chizish, segmentlarni bir necha birliklarga oshirish va kamaytirish masalalarini yechish uchun ko‘plab mashqlarni bajaradilar. Ko'pburchakning komponentlarini ajratib, o'quvchilar ko'pburchakning tomonlari chiziq bo'laklari ekanligini aniqlaydilar. Talabalar harflar bilan segmentlarni belgilash bilan tanishgandan so'ng, boshqa segmentlarning qismlari bo'lgan segmentlarni aniqlash ko'nikmalarini mustahkamlashga qaratilgan yozma mashqlar beriladi. Masalan, ular chizmadagi barcha segmentlarni yozishni, A nuqtasida boshi bo'lgan segmentlarni yozishni, o'lchagich bilan o'lchashni va teng segmentlarni yozishni taklif qilishadi.
Segment. Vaqt o‘tishi bilan kichik yoshdagi o‘quvchilar segment bir nechta ko‘pburchaklarning umumiy tomoni bo‘lishi mumkinligini tushunadilar va shu asosda ko‘pburchaklar ichida segmentlar qurish mashqlarini bajaradilar, shunda yangi shakllar olinadi. Masalan, beshburchak ichiga bitta segmentni chizib oling, shunda kesilganda uchburchak va to'rtburchak olinadi. Pentagon Bunday mashqlar o'quvchilarning tasavvurini va fazoviy tasavvurlarini rivojlantiradi, shuningdek, geometrik tushunchalarni mustahkamlaydi. Ko‘pburchak, burchak va aylana tushunchalari o‘quvchilarda boshlang‘ich maktabdagi ta’lim jarayonida bosqichma-bosqich shakllanadi.
Dastlab, birinchi o'ntalikni o'rganishda didaktik material sifatida geometrik figuralardan foydalaniladi. Unga asoslanib, bolalar hisoblash, masalalar yechish, hisoblash, bezak yasash, taqqoslash va hokazolarni o'rganadilar. Yo'l davomida individual raqamlar haqidagi g'oyalar aniqlashtiriladi, ularning nomlari esga olinadi: doira, uchburchak, kvadrat. Birinchi sinfda ko‘pburchak tushunchasi, ikkinchi sinfda o‘quvchilar to‘g‘ri burchak bilan, to‘rtinchi sinfda burchak turlari, 3-sinfda aylana va aylana tushunchalari bilan tanishadilar.
Ko'pburchak - bu yopiq siniq chiziq bo'lgan geometrik figura. Ko'pburchak bilan uchrashganda, ko'pburchaklar elementlari ajratiladi: tomonlar, burchaklar, cho'qqilar. Uchinchi sinfda har xil turdagi uchburchaklarni (teng qirrali va shkala, teng yonli) ko'rib chiqing. Uchburchaklar turlari Bundan tashqari, to'rtburchaklar, beshburchaklar va boshqalar xuddi shu rejada ko'rib chiqiladi, bu ishni birinchi o'nlikdagi mos keladigan raqamlarni o'rganish bilan bog'laydi. Ko'pburchaklar elementlarini ajratib ko'rsatish, o'quvchilar elementlar soni va rasm nomi o'rtasidagi bog'liqlikni sezadilar. To'g'ri burchak bilan tanishishni amaliy ish bilan boshlash yaxshiroqdir. O'quvchilar tasodifiy rangli qog'oz varaqlarini olishadi, ularning e'tiborini qog'oz varaqlari shakli va o'lchami bo'yicha har xilligiga qaratadi. So‘ngra o‘qituvchi rahbarligida choyshablarni avval yarmiga, so‘ng yana egilib buklaydilar. O'qituvchi buklangan varaqni ochishni taklif qiladi. Bolalar qog'oz varag'ining katlama chiziqlari uni to'rtta burchakka bo'lganligini ko'rishadi, ularning bitta cho'qqisi - bitta nuqta bor. Bolalar to'rtta burchakning barchasi bir-biriga teng ekanligiga deyarli ishonch hosil qilishadi, chunki qog'oz varag'ini katlama chiziqlari bo'ylab katlaganda, burchaklar bir-biriga to'g'ri keladi. O'qituvchi bu burchaklar to'g'ri burchaklar deb ataladi, deb xabar beradi. Shu bilan birga, varaqlarning turli shakllari va ularning o'lchamlariga qaramay, teng burchaklar olinishi ta'kidlanadi. Bu amaliy tarzda o'rnatiladi: turli o'quvchilardan olingan to'g'ri burchakli modellarni qo'shish orqali.
To'g'ri burchak modelidan foydalanib, o'quvchilar atrofdagi ob'ektlarda to'g'ri va bilvosita burchaklarni topadilar. Kelajakda chizilgan uchburchakning to'g'ri burchagidan foydalaning. To'g'ri burchakning tasvirlarini birlashtirish uchun maxsus mashqlar kiritilgan. Burchak tushunchasi keyinchalik ko'pburchaklarni o'rganish jarayonida, masalan, to'rtburchakni ko'rib chiqishda belgilanadi. To`g`ri to`rtburchak va kvadrat haqidagi tasavvurlarni shakllantirishga qaratilgan o`quvchilar faoliyatini tashkil etish ta`riflarga asoslanadi: to`rtburchak - barcha burchaklari to`g`ri bo`lgan to`rtburchak, kvadrat - tomonlari teng bo`lgan to`rtburchak. Umumiy va o'ziga xos tushunchalardan foydalanish bolalarning har qanday kvadrat to'rtburchak ekanligini va shu bilan birga har bir to'rtburchak ham kvadrat bo'la olmasligini bosqichma-bosqich anglab etishiga yordam beradi.
O‘quvchilar to‘rtburchak va kvadratning nafaqat farqlovchi belgilarini, balki ularning umumiy xususiyatlarini ham ko‘rishlari uchun ikki yo‘nalishda ishlash maqsadga muvofiq: to‘rtburchak (kvadrat)ning muhim belgilarini ajratib olish; ular o'rtasida aloqalarni o'rnatish. To'rtburchakning (kvadratning) muhim belgilarini izolyatsiya qilish geometrik shakllarni tanib olish, ularni modellashtirish va chizish uchun maxsus topshiriqlar bilan osonlashtiriladi. Masalan, maktab o`quvchilariga to`g`ri to`rtburchak bilan tanishtirishda amaliy ish usuli suhbat usuli bilan birgalikda qo`llaniladi.
To'rtburchaklar taxtaga biriktirilgan. To'rtburchaklar Suhbat bor: Bu geometrik shakllar nima deb ataladi? (to'rtburchaklar), - nega shunday deb o'ylaysiz? (chunki bu shakllarning har birida to'rtta burchak, to'rtta uch va to'rt tomon mavjud). to'g'ri burchak modelidan foydalanib, bu to'rtburchaklar orasidan to'g'ri burchakka ega bo'lgan to'rtburchakni toping. O'qituvchi barcha burchaklari to'g'ri bo'lgan to'rtburchak to'rtburchaklar deyilishini tushuntiradi. Geometrik shakllarni tanib olish bo'yicha topshiriqlarni bajarish nafaqat figuraning muhim xususiyatlarini amalga oshirishga imkon beradi, balki vizual-majoziy umumlashtirishni shakllantirishga yordam beradi. Talabalar to'rtburchakning qarama-qarshi tomonlarining xossasini o'rgangandan so'ng, kvadratlar to'rtburchaklar to'plamidan ajratiladi - tomonlari teng to'rtburchaklar. Darsdagi ish shunday tashkil etilganki, o‘quvchilar kvadrat to‘rtburchakning alohida holati ekanligini ko‘rishadi. Ko'pburchaklar haqidagi g'oyalarni mustahkamlash, shuningdek, umuman fazoviy tasavvurlarni rivojlantirish uchun birinchi sinfdan boshlab tizimli ravishda kiritilgan geometrik mazmundagi muammolar katta ahamiyatga ega, xususan: olingan qismlar belgilangan shaklga ega bo'lishi uchun berilgan raqamlarni bo'lish uchun vazifalar; bu ko'pburchaklardan yangi figuralar tuzish bo'yicha topshiriqlar; Geometrik shakllarning barcha turlarini tanib olish masalalari. Bunday masalalarni yechish jarayonida bolalarda qismlardan tashkil topgan ko‘pburchakni idrok etish va shu bilan birga boshqa ko‘pburchakning qismlari bo‘lgan ko‘pburchaklarni ko‘rish, kuzatish, hushyorlik, geometrik shakllarni aqliy loyihalash ko‘nikmalari rivojlanadi.
3-sinfda o’quvchilar to’garak va to’garaklar bilan tanishadilar. Sirkul yordamida aylanalar chizishni o'rganing, aylana elementlari va markazi va radiusli doira bilan tanishing. Bu tasodiflarning barchasi bolalar tomonidan amaliy mashg'ulotlar jarayonida o'zlashtiriladi. Doirani ko'pburchak bilan taqqoslab, o'quvchilar ko'pburchakning chegarasi yopiq siniq chiziq, aylana chegarasi esa yopiq egri chiziq - aylana ekanligini aniqlaydilar. Talabalar aylana bilan aylanani chalkashtirib yuborishning oldini olish uchun ular maxsus mashqlarni bajaradilar, masalan, aylana chizib, aylanaga rang berish, aylana yoki doira markazini, shuningdek, doira ichidagi, doira tashqarisidagi nuqtalarni belgilash. doira. Segment tushunchasi asosida 1-sinf o‘quvchilari siniq chiziq tushunchasi bilan tanishadilar. Buning uchun o'qituvchi tomonidan berilgan modelga ko'ra, ular o'quvchilarga tayoqchalar yoki qog'oz chiziqlar chizig'ini qurishni taklif qilishadi. O'qituvchi yangi qator nomini beradi. Talabalar singan chiziqlar chizadilar. Har safar bolalar siniq chiziqda nechta segment va nechta bog'lanish borligini hisoblashadi. Shuningdek, amaliy ishlar asosida ochiq va yopiq siniq chiziq tushunchasi kiritiladi. O’quvchilar tayoqlardan siniq chiziq quradilar, uning boshi va oxirini topadilar (oxirgi segmentning oxiri). O'qituvchi bunday singan chiziqning nomini - ochadi, so'ngra model bo'yicha ochiq siniq chiziqning boshi va oxirini ulashni taklif qiladi. O’quvchilarning o'zlari taxmin qilishlaricha, bunday singan chiziq yopiq chiziq deb ataladi. Bunday holda, bog'lanishlar cho'qqilardan tashqari umumiy nuqtalarga ega bo'lmasligi uchun bog'langan. Mashqlar davomida yopiq siniq chiziq va ko'pburchak o'rtasida bog'lanish o'rnatiladi, buning uchun siniq chiziq chegara hisoblanadi: uchta bo'g'indan iborat yopiq siniq chiziq uchburchakni, to'rtta to'rtburchakni va hokazo. So‘ngra ikkinchi sinfda o‘quvchilar siniq chiziqlarni o‘lchash, ya’ni siniq chiziq uzunligini topish bilan tanishadilar. Singan chiziqning uzunligini topish uchun har bir havolaning uzunligini o'lchashingiz va barchasini qo'shishingiz kerak. Turli xil havolalarni o'z ichiga olgan ochiq va yopiq siniq chiziqlar uzunligini topish uchun etarli miqdordagi mashqlarni kiritish kerak.
Ko‘pburchak perimetri tushunchasi uchinchi sinfda kiritilgan. O’qituvchi ko’pburchak tomonlari uzunliklarining yig’indisi uning perimetri deyilishini tushuntiradi. Ko'pburchak perimetri tushunchasini kiritishdan oldin to'rtburchak, kvadrat va ko'pburchak bilan tanishgandan so'ng turli mashqlar beriladi:
Ø tomonlari 3 va 6 sm bo‘lgan to‘rtburchak chizing.Uning qarama-qarshi tomonlarini ko‘rsating.
Ø Doskada ko'rsatilgan uchburchakning har bir tomonining uzunligini toping. Uchburchakning barcha tomonlari uzunliklarining yig‘indisini toping. Keyinchalik, teng yonli ko'pburchaklar tomonlari uzunliklarining yig'indisini topishga, shuningdek, to'rtburchaklar tomonlari uzunliklari yig'indisini topishga alohida e'tibor beriladi. Ushbu raqamlarning tomonlari uzunligi yig'indisini bolalar birinchi navbatda ularning tomonlarini o'lchab, olingan raqamlarni qo'shib topadilar. Ammo bu raqamlarning xususiyatlariga darhol e'tibor qaratiladi - barcha tomonlarning tengligi yoki qarama-qarshi tomonlarning tengligi. Talabalar o'lchovlarni kamaytirish imkoniyati haqida xulosa chiqaradilar. Bu yerda o‘quvchilar geometrik bilimlardan tashqari arifmetik bilimlarni ham mustahkamlaydilar. Chizilgan rasmga asoslanib, ular buni boshqacha qilishlari mumkinligini payqashadi: qo'shni tomonlarning uzunliklari yig'indisini toping va keyin bu summani ikkiga ko'paytiring. Shaklning qo'shimcha mashqlari taklif etiladi:
To'rtburchakning tomonlari mos ravishda 24 mm va 40 mm. To'rtburchakning perimetrini toping. Doskada ko'rsatilganidek, nuqtalarni daftarga qo'ying va ularni segmentlar bilan bog'lang, shunda siz uchburchak olasiz. Uning perimetrini toping. Bunday mashqlarni bajarish jarayonida ko‘pburchak perimetri va uni topish qobiliyati haqida tushunchalar shakllantiriladi, fazoviy va geometrik tasvirlar shakllantiriladi.
Bolalar 4-sinfda geometrik shakllar maydoni bilan tanishadilar. Avvalo, maydon boshqa xossalari orasida yassi ob'ektlarning mulki sifatida ajralib turadi. Geometrik materialni o'rganish jarayonida bolalarning maydon haqida tekis geometrik figuralarning mulki sifatidagi tasavvurlari oydinlashadi. Raqamlar hududda har xil va bir xil bo'lishi mumkinligi tushunchasi aniqroq bo'ladi. Geometrik mazmunli masalalarni yechish jarayonida o`quvchilar maydonning ayrim xossalari bilan tanishadilar. Ular figuraning tekislikdagi holati o'zgarganda maydon o'zgarmasligiga ishonch hosil qiladi. bolalar butun figura va uning qismlari orasidagi munosabatni qayta-qayta kuzatadilar, bir xil berilgan qismlardan turli shakldagi figuralarni tuzishda mashq qiladilar. Hudud bilan tanishish quyidagicha bo'ladi: o'qituvchi uchburchak va aylana oladi, bir raqamni boshqasiga qo'yadi va aytadi: "Bu holda, uchburchakning maydoni aylananing maydonidan kichik yoki aylananing maydoni uchburchakning maydonidan kattaroq deb aytiladi."
Shaklning maydoni o’quvchilar ga figuraning maydonini aniqlash har doim ham oson emasligini ko'rsatish uchun o'quvchilarga maydoni jihatidan unchalik farq qilmaydigan to'rtburchak va kvadratni solishtirish taklif etiladi: masalan, kvadrat 4 dan 4 sm gacha. , va to'rtburchak 5 ga 3 sm. Kvadrat va to'rtburchakning maydonlarini solishtirish Birinchidan, bolalar ko'z bilan, keyin esa qoplama bilan aniqlashga harakat qilishadi. Biroq, bu ikkala usul ham bolalarga muammoni hal qilishga yordam bermaydi. Barcha javoblarni tinglagandan so'ng, o'qituvchi raqamlarning boshqa tomonini aylantiradi va har bir raqamda nechta bir xil kvadrat borligini hisoblashni taklif qiladi. Shunday qilib, bolalar qaysi raqam kattaroq va qaysi biri kichikroq ekanligini aniqlaydilar. Keyingi darslarda kvadratlarni hisoblash orqali raqamlarning maydonini aniqlash taklif etiladi. Kvadratchalar sonini hisoblab, bolalar bu raqamning maydoni, masalan, 8 kvadrat, 10 kvadrat va hokazo ekanligini aytishadi. Shaklning maydonini aniqlash
|
| |
