|
Мустақил иш mavzu
|
| bet | 2/3 | | Sana | 13.05.2024 | | Hajmi | 170,81 Kb. | | #229243 |
Bog'liq Tursunov Zuhriddin (mustaqil ish)Ikkita maydon ulangan (elektr maydoni (ko'k) va magnit maydon (qizil) vektorlari)
Elektromagnit maydon - maishiy elektr texnikalari, radio, uyali telefon, GPS navigator qurilmalari, yuqori elektr kuchlanish tarmoqlari, transformatorlar, uyali aloqa stansiyalari, simsiz Internet tarmog‘i va boshqa manbalar asosida yuzaga keladi. Shuningdek, sun’iy yo‘ldosh orqali signal qabul qiluvchi antennalar ham elektromagnit maydon hosil qiluvchi manbalar ro‘yxati tarkibiga kiritiladi. Amalga oshirilgan tadqiqotlarda bu sistema elektromagnit maydoni organizmda immun sistemasi funksiyasi buzilishiga olib kelishi, xotira buzilishi, ko‘payish organlari funksiyasi buzilishga olib kelishi mumkinligi tasdiqlangan.
Yuqori kuchlanishli elektr tarmoqlari, uyali telefon aloqa stansiyalari antennalari, radioaloqa antennalari, maishiy turmushda ishlatiluvchi elektr qurilmalar va asbob-uskunalar hosil qiluvchi elektromagnit nurlanish odam organizmiga salbiy ta’sir ko‘rsatishi tasdiqlangan. Elektromagnit nurlanish qiymati 900 - 1800 MGsni tashkil qiluvchi uyali telefon operator stansiyasi antennalari uchun ruxsat etilgan normativ qiymatlar turli xil davlatlarda o ‘zaro farqlanadi. Masalan, bu qiymat AQSH da 100 mkV/sm2 ni tashkil qilsa, Rossiya miqyosida 10 mkV/sm2, Ukrainada esa - 2,5 mkVt/sm2 belgilangan.
Jismlarga xos bo’lgan energiya va impul’s kabi universal kattaliklar elektromagnit maydon uchun ham xosdir. Bu kattaliklar elektromagnit maydon uchun boshqacha aniqlanadi.
Agar bir-biri bilan o’zaro ta’sirlashuvchi zaryadlangan moddiy nuqtalarni qarasak, bu sistema Maksvell-Lorents tenglamalari bilan bayon qilinadi. Faraz qilamiz, massali zarra zaryadga ega bo’lsin. U holda bu zarraga sistema tomonidan hosil bo’lgan elektromagnit maydon tomonidan ta’sir qiluvchi kuch- Lorents kuchi
yoki
kabi ifodalanadi. Oxirgi ifodaning har ikkala tomonini ga ko’paytirsak
bo’ladi. Bu yerda
ga teng bo’ladi, chunki va vektorlar kollineardir.
Bu yerda
munosabatdan foydalanamiz va
ifodaga kelamiz. Oxirgi ifodaga ko’ra, zarralar sistemasidagi massali va zaryadli zarraning relyativistik kinetik energiyasining o’zgarishi shu zarralar sistemasi hosil qilgan elektromagnit maydonning shu zarra ustida bajargan ishiga teng.
Endi elektromagnit maydon energiyasi ifodasini topish uchun Maksvell tenglamalari sistemasidan foydalanamiz. Bu sistemaning 2- va 4- tenglamalarini
ko’rinishda yozib olamiz va ularning har ikkala tomonini mos ravishda va larga ko’paytiramiz. Ya’ni,
(a)
(b)
ko’rinishga kelamiz. (b) ifodadan (a) ifodani ayirsak,
ga kelamiz. Bu yerda
va
ekanligini e’tiborga olsak
(1)
ko’rinishga kelamiz. Elektromagnit maydon fazoda makroskopik hajmni egallashini e’tibotga olib, oxirgi ifodani hajm bo’yicha integrallaymiz. U holda oxirgi ifodaninig chap tomoni
berilgan hajmdagi elektromagnit maydon energiyasini ifodalaydi. Integral ostidagi
ifoda elektromagnit maydon energiyasi zichligi deyiladi.
O’ng tomondagi birinchi ifoda esa
zaryadlar sistemasining to’la quvvati deyiladi. Integral ostidagi ifodaga
esa energiya oqimi zichligi yoki Umov-Poynting vektori deyiladi. Shunday qilib (1) ifoda
(2)
ko’rinishga keladi. (2) dagi minus ( ) ishora energiyaning kamayishini bildiradi. Bu yerda almashtirishni bajardik, chunki -energiya maydon nuqtalari koordinatalaridan bog’liq emas. Shu sababli (2) ifoda quyidagicha talqin qilinadi: biror hajmdagi elektromagnit maydon energiyasining kamayishi shu hajmdan chiqayotgan energiya oqimi va maydonning shu hajmdagi zaryadlar ustidan bajargan ishi yig’indisiga teng. (2) ifodada
ga teng bo’lib, u elektromagnit maydonning vaqt birligida bajargan ishini anglatadi.
Elektromagnit maydon energiyaga egaligi Quyosh nuri ostida jismlarning qizishida, mexanik energiyaning generatordagi rotor va startor orasidagi elektromagnit maydon energiyasiga, o’z navbatida esa bu energiyaning elektr energiyaga aylanishida, elektr dvigatellarda esa elektr energiyaning mexanik energiyaga aylanishi ham yana rotor va startor orasidagi elektromagnit maydon energiyasi orqali amalga oshishida ko’rinadi.
|
| |
