Energiyaning saqlanish va aylanish qonuni — tabiatning eng muhim asosiy qonuniyatlaridan biri; unga koʻra, har qanday berk tizimda energiya yoʻqdan bor boʻlmaydi va yoʻqolib ketmaydi, faqat bir turdan ikkinchi turga aylanib turadi. Berk tizimda faqat konservativ (oʻzgarmas) kuchlar mavjud boʻlsa, tizimning toʻliq mexanik energiyasi oʻzgarmas qiymatga ega boʻlib qoladi, yaʼni kinetik energiya potensial energiyaga aylanib turadi va aksincha. Agar berk tizimda konservativ kuchlardan tashqari nokonservativ (oʻzgaruvchan) kuchlar (mas, ishqalanish kuchlari) ham boʻlsa, tizimning toʻliq mexanik energiyasi vaqt oʻtishi bilan kamayib boradi.
Natijada nomexanik energiyalar: issiqlik yoki kimyoviy, elektromagnit maydon energiyalari va boshqalar vaqt oʻtishi bilan ortib boradi. Ammo energiyaning barcha turlari yigʻindisi vaqt oʻtishi bilan oʻzgarmaydi. Tizimda sodir boʻlayotgan jarayonlarning tabiatiga qarab, Energiyaning saqlanish va aylanish qonuni va a. q. turlicha ifodalanadi va matematik shaklda yoziladi. Klassik fizikada moddaning saqlanish qonuni tinch holatdagi massaning saqlanishini ifodalaydi. Holbuki, tinch holatdagi massa saqlanmasligi mumkin, chunonchi, shunday holda annigilyatsiya hodisasida roʻy beradi. (4) formuladan tinch holatda turgan jismga turli usullar bilan berilgan LE energiya jism massasining At ga ortishiga sabab boʻlishini koʻrsatadi.
Barcha moddiy hodisalar uchun, ularning tabiati va xarakteridan, katta kichikligi, masshtabidan qatʼi nazar, E.s va a. q. eng asosiy qonunlardandir. Fan sohasidagi yangi gʻoyalar va faktlarda baʼzan E.s va a.q.ni inkor etuvchi ayrim fikrlar uchrab turgan. Chunonchi, radioaktivlik yoki yemirilish hodisalari E.s va a.q.ga qarshi kechadi degan fikrlar ham boʻlgan, ammo yuqoridagi radiaktivlik yoki yarim yemirilish materiyaning saqlanish qonuniga bo'ysunadi (o'sha materiya ham aslida energiya, faqat boshqa ko'rinishi).
Lekin masalani tegishli ravishda nazariy va eksperimental tahlil qilish natijasida Energiyaning saqlanish va aylanish qonuni va a.q. haqiqatan toʻgʻri va universal qonun ekanligi aniqlandi. Elementar zarralar, galaktikalar va metagalaktikalar dunyosida roʻy beruvchi hodisalarni oʻrganishda Energiyaning saqlanish va aylanish qonuni va a.q. bilan bogʻliq ziddiyatlar va muammolar hozirgi zamon fizikasida har tomonlama tekshirilmoqda.
E.s va a.q.dan tashqari impulsning saqlanish qonuni, impuls momentining saqlanish qonuni va elektr zaryadning saqlanish qonuni, h. k. kattaliklarning saqlanish qonunlari bor. Ularning har biri qandaydir simmetriya xususiyati bilan bogʻlangan. Jumladan, Energiyaning saqlanish va aylanish qonuni va a.q. vaqt simmetriyasi, vaqtning bir jinsliligi xususiyati bilan bogʻlangan (qarang Simmetriya).
Хулоса
Elektromagnit maydon energiyasining saqlanish qonuni, fizika va muhandislik sohasida ko'p qo'llaniladigan qonunlardan biridir. Bu qonun asosiy maqsadi, energiyani elektromagnit maydonlarda saqlash, uni qayta ishlash va uning amalga oshirishidir. Bu qonun ilmiy va amaliy sohadagi ko'plab tajribalar asosida tushuntirilgan, va uning joriy qo'llanishi elektr energiya iste'molini oqitish, har xil texnologiyalarni rivojlantirish, va energiya oqibatlarini minimalizatsiya qilishda o'zaro bog'liqlik bilan oshib ketmoqda.
Elektromagnit maydon energiyasining saqlanish qonuni quyidagi muhim nuqtalarni o'z ichiga oladi:
Elektromagnit maydonning potensial energiyasi: Elektromagnit maydon energiyasi, bir magnit va elektr maydonning birgalikda ishlashi natijasida yuzaga keladi. Bu energiya, maydonning o'lchamiga va kuchiga bog'liq, shuningdek maydonning yorqinligiga ham bog'liq bo'lishi mumkin.
Energiyani saqlash va uni qayta ishlash: Elektromagnit maydon energiyasini saqlash uchun xususiy apparatlar va uskunalar ishlab chiqiladi. Bu apparatlar, energiya saqlash va uni so'nggi paytlarda qayta ishlash imkoniyatini beradi. Misol uchun, elektr generatorlar elektr energiyasini saqlash va uning so'nggi paytlarda foydalanishini ta'minlaydi.
Texnologik o'zgarishlar: Elektromagnit maydon energiyasining saqlanish qonuni, texnologik o'zgarishlarga ko'ra ham o'zgarishi mumkin. Yangi materiallar va uskunalar o'rganilganda va ishlab chiqilganda, energiya saqlanishi va qayta ishlashida yuqori darajada effektivlik olish mumkin.
Energiya efektivligi: Bu qonun asosiy maqsadi, energiya iste'moli va uni israf qilishni kamaytirishdir. Energia saqlanish va uni qayta ishlashning yaxshi tashkil etilishi energiya efektivligini oshiradi va energiya resurslarini taqsimlashni yaxshilaydi.
Amaliyotdagi o'zgarishlar: Elektromagnit maydon energiyasining saqlanish qonuni, energiya sohasidagi amaliyotdagi o'zgarishlarni ham ta'sir qiladi. Masalan, transport, energiya tarqatish va ikki ta'sir olishuvlar uchun yangi texnologiyalar o'rniga ishlab chiqilishi mumkin.
Адабиётлар рўйхати
1. Ibraimov R.R. Mobil aloqa tizimlari. Kasb-hunar kollejlari uchun o’quv qo’llanma. – T.: «Davr nashriyoti», 2012. – 224 b.
2. А.Абдукадиров, Д.Давронбеков. Мобил алоқа тизимларининг 4G авлоди.
Ўқув қўлланма. – Тошкент, ТАТУ – 2015. – 328 б.
3. Kaipbergenov B.T., Fayzullaev B.A., Turumbetov B.K., Sadatdiynov K.Ye.
Mobil baylani’s sistemalari’. Woqi’w qollanba. No’kis, 2015. – 231 bet.
4. Вымпелком. Обзор системы GSM. Корпоративный тренинг, 2004. — 92 с.
Электрон таълим ресурслари
1. www.ziyonet. uz
2. www.infocom.uz
|
