Mustaqil ishi mavzu: Genlarning komplementar, epiztaz, polimer ta’siri. Strukturaviy va modifikatsion genlar. Bajaruvchi: G. Kamolova Qabul qiluvchi: toshkent-2024 Mavzu: Genlarning komplementar, epiztaz, polimer ta’siri

Download 265,67 Kb.
bet	4/5
Sana	25.01.2024
Hajmi	265,67 Kb.
	#145367

1 2 3 4 5

Bog'liq
genetika

Genlarning modifikator ta’siri.

5. Genlarning pleyotrop taʼsiri — bir genning bir necha belgilarni nazorat qilishi yoki ko'p tomonlama ta'siridir. Genlarning pleyotrop ta'siri birlamchi va ikkilamchi boʻladi. Birlamchi pleyotropiyada gen ta'sirida bir necha belgilar bir vaqtning oʻzida yuzaga chiqadi. Masalan;neytral aminokislata tashuvchi (B0AT1) gen mutatsiyasi ichakda triptofan aminokislotasining soʻrilishi buzilishi, buyrak kanalchalarida uning qayta soʻrilishini buzilishiga, ichak va buyrak epitelial hujayralari membranalarining oʻzgarushlariga sabab boʻladi.
Genlarning modifikator ta’siri.
Hozirgi vaqitda organizm belgi va xususiyatlarining rivojlanishiga ta’sir etadigan asosiy genlar bilan bir qatorda biror belgining shakllanishiga hech qanday ta’sir etmay, balki asosiy genning ta’sirini kuchayturuvchi yoki susayturuvchi genlar borligi aniqlagan. Organizmdagi belgilarning rivojlanishida ishtirok etmay, balki boshqa asosiy genlarning ta’sirini о‘zgaruvchi noallil genlar modifikatorlar deb ataladi. Asosiy genning ta’sirini kuchayturuvchi genlar modifikatorlar (ingibitor, intensifikator), ularning ta’sirini zayiflashtiruvchi noallil genlar esa sekinlashtiruvchi (supressor) genlar deyiladi. Masalan, ola-bula sichqonning tusi ularda shunday tus beradigan asosiy gen borligiga emas, balki modifikator genlarning kо‘proq bо‘lishiga bog‘liq ekan.
Demak, genlarning о‘zaro va pleyotrop ta’siri shuni kо‘rsatadiki, genotip genlarning mexanik tо‘plami sifatida emas, balki muayyan sharoitda о‘zaro ta’sir kо‘rsatuvchi murakkab tizim ekan. Irsiyat sharoitida strukturaviy va funktsional birlik gen hisoblanadi. Ular oqsillarni sintezi uchun genetik ma'lumotni o'z ichiga olgan DNKdan iborat. Inson genlarining kattaligi har xil bo'lib, oz sonidan ko'p sonli juftlikgacha. Inson genomining loyihasiga ko'ra, odamda mavjud bo'lgan taxminiy genlar soni 20-25 ming genni tashkil qiladi. Har bir insonda genning ikki nusxasi mavjud. Ushbu ikki nusxa ota-onadan meros bo'lib qolgan (har bir ota-ona bittadan). Genlarning ikki turi mavjud. Strukturaviy genlar va boshqaruvchi genlar.
Strukturaviy genlar nuqtai nazaridan, bu har qanday RNK (siRNK va miRNKdan tashqari) va regulyator oqsil bo'lmagan oqsillarni kodlaydigan gen turi. Regulyativ genlar - bu strukturaviy genlarning ekspressionini boshqarishni o'z ichiga olgan genlar to'plami.
Bu

Download 265,67 Kb.

1 2 3 4 5

Download 265,67 Kb.