Muxammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti

Yuqorida ta’kidlab o‘tkanimizdek, avval Intel 8080 protsessorining analogi hisoblangan, so‘z uzunligi 8-razryadga teng bo‘lgan K580BM80 protsessori asosida qurilgan «o‘quv kompyuteri» - УМПК-80 (rus tilida - учебный микропроцессорный комплект) elektron stendi asosida, 8- razryadli protsessorning tuzilishi va uni qanday ishlashini batafsil ko‘rib 74 chiqamiz. УМПК-80 elektron stendi bu xildagi protsessorlar va ular asosida qurilgan kompyuterlarning tuzilishini va qanday ishlashini o‘rganishni ancha osonlashtiradigan ko‘rinishda qilib ishlab chiqarilgan. Ushbu «o‘quv kompyuteri»ni o‘rganish bilan biz, hozirgi paytda - sanoat, meditsina, televidenie va boshqa ko‘pgina sohalarda, hamda kundalik turmush uchun ishlab chiqarilayotgan turli xil maishiy texnika asboblarida, qo‘llanilayotgan mikrokontrollerlar va ular asosida qurilayotgan o‘rnatilgan tizimlar qanday tuzilganligi va qanday ishlashi haqida ham tasavvurlarga ega bo‘lishimiz mumkin. Mikrokontrollerlarning ko‘pgina ko‘rsatgichlari, aynan avvalgi 8-razryadli kompyuterlarning ko‘rsatgichlariga ancha yaqindir.

Kompyuterni va uning protsessorini tashkil etuvchi qurilmalar - shinalar orqali bog‘langan bo‘ladi. Shina deganda parallel o‘tkazgichlar to‘plamlaridan iborat bo‘lgan, adreslar, ma’lumotlar va boshqarish signallarini uzatib berilishini ta’minlaydigan «qurilmalar» tushuniladi. Ko‘pincha shina deganda parallel o‘tkazgichlar to‘plami tushuniladi, aslida esa shina turli xil ma’lumotlarni uzatish uchun mo‘ljallangan qurilma 75 sifatida ishlab chiqilgandir. Uning tarkibida ma’lumotlarni uzatish jarayonida kerak bo‘ladigan – registrlar, turli xildagi kombinator elementlar va mantiqiy sxemalar mavjud bo‘ladi.

Kompyuterni va uning protsessorini tashkil etuvchi qurilmalar - shinalar orqali bog‘langan bo‘ladi. Shina deganda parallel o‘tkazgichlar to‘plamlaridan iborat bo‘lgan, adreslar, ma’lumotlar va boshqarish signallarini uzatib berilishini ta’minlaydigan «qurilmalar» tushuniladi. Ko‘pincha shina deganda parallel o‘tkazgichlar to‘plami tushuniladi, aslida esa shina turli xil ma’lumotlarni uzatish uchun mo‘ljallangan qurilma 75 sifatida ishlab chiqilgandir. Uning tarkibida ma’lumotlarni uzatish jarayonida kerak bo‘ladigan – registrlar, turli xildagi kombinator elementlar va mantiqiy sxemalar mavjud bo‘ladi.