|
Namangan Institute of Engineering and Technology
Pdf ko'rish
|
| bet | 662/693 | | Sana | 13.05.2024 | | Hajmi | 15,56 Mb. | | #228860 |
Bog'liq ТўпламNamangan Institute of Engineering and Technology
nammti.uz
10.25.2023
Pg.609
"Issiqxona" gazlari, qattiq moddalar, shu jumladan og’ir va radioaktiv moddalar chiqindilari
bilan birga havo ifloslanishining davom etishi; tog’-kon sanoati, rangli metallurgiyaning issiqlik
energetika ob’ektlari va qoldiqlari kul chiqindilarining eroziyalanishi va qattiq chiqindilarining
ko’chirilishi tufayli; shuningdek, chiqindixonalardan yer osti suvlarini filtrlash va qo
ʻ
shni
chegaradosh davlatlardan radioaktiv metallarni “transchegaraviy” o
ʻ
tkazish jarayonida ularga
ifloslantiruvchi moddalarning kirib kelishi natijasida suv manbalari va suv omborlariga bo’lgan
talabni oshirmoqda. Uran qazib olish va qayta ishlash korxonalaridan radioaktiv chiqindilarni olib
tashlash va samarali yo
ʻ
q qilinishini ta
ʼ
minlash; shuningdek, tarkibida uran va boshqa radioaktiv
moddalar bo’lgan boshqa polimetall rudalar bu ham bir rivojlanish bo’lsa bir tomondan muammo
sanaladi.
Orol dengizining ekologik halokati, har yili 100,0 ming tonnadan ortiq sho’rlangan chang
va boshqa zararli moddalarning tuproqqa joylashishi bilan birga olib borilishi oqibatida mamlakat
aholisi salomatligining yomonlashuvi xavfining oshishi, suv oqimlari va suv havzalari va ularning
yetishtirilgan qishloq xo’jaligi mahsulotlarini iste’mol qilishda inson organizmiga kirib borishi, suv
iste’moli oqibatida turli kasalliklarni tarqatmoqda.
2050 yilgacha bo’lgan davrda mamlakat iqtisodiyotining barcha sohalarini energiya bilan
ta’minlash uchun yetarli hajmda yoqilg’i bilan ta’minlash talabi va uni to’la qoplash zarurati
tug’iladi.
GESlar joylashgan O
ʻ
zbekiston hududidagi suv omborlarining o
ʻ
ziga xos xususiyati ularning
murakkab maqsadi, ya
ʼ
ni birinchi navbatda sug
ʻ
orma dehqonchilik ehtiyojlarini hisobga olish;
energetika sanoati - elektr energiyasi ishlab chiqarish va iqtisodiyotning boshqa tarmoqlari va
aholi uchun - sanitariya maqsadlarida suv ta’minoti
[4]. Shu munosabat bilan O’zbekiston suv
havzalarida joylashgan GESlar faoliyatidagi jiddiy kamchilik. GES energiya ishlab chiqarishning
vaqtinchalik o’zgaruvchanligi bo’lib, daryo havzalarida suv omborini to’ldiruvchi tabiiy va
antropogen oqim jarayonlarining vaqtinchalik o’zgaruvchanligi bilan bog’liq.
O’rta va kichik GESlar uchun mavsumiy, oylik va hatto o’n kunlik o’zgaruvchanlik,
qurg’oqchil hududlarda, qurg’oqchilik davrida sezilarli bo’ladi [5,6]. Ushbu kamchiliklarni bartaraf
etish va suv omborlaridan yil davomida suv chiqarish xususiyatlarini uyg’unlashtirish usullaridan
biri [4] - turli xil ish rejimlariga ega kaskad tipidagi suv omborlarini yaratish maqsadga muvofiq:
yuqori, eng sig’imi katta - energiya bilan, pastki - sug’orish bilan ishlaydigan rejimlarini ishlab
chiqish maqsadga muofiq hisoblanadi.
Ushbu muammoni bartaraf etishning yana bir mumkin bo’lgan yechimi suv omborlari va
ular bilan gidroelektr stansiyalarni boshqa turdagi stansiyalar - shamol energetikasi, quyosh
|
| |
