1-расм. Ўтиш оралиғининг давомийлигини аниқлаш схемаси.
2-расм. А.Навоий, Қўқон ва Нодира кўчалари кесишмаси чорраҳасида транспорт
интенсивлиги картограммаси [9]. (Наманган шахрида)
АВТОМОБИЛ ВА ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИК МАШИНАЛАРИ
МЕХАНИКА ВА ТЕХНОЛОГИЯ ИЛМИЙ ЖУРНАЛИ, МАХСУС СОН 2023, № 1 (4)
71
Йўнал
иш
(фаза)
Чорраҳани лойиҳалашда ёки чорраҳа ҳудудига яқинлашишга имкон берадиган
ҳолларда қуйидаги тавсиялардан фойдаланиш тавсия этилади:
чорраҳага яқинлашишларнинг ҳар бирида ҳаракатланиш бўлаклари сони ҳар
қандай бўлакда ҳаракатланиш интенсивлиги соатига 450 та транспорт воситасидан
ошмаслиги шарти билан белгиланиши керак;
чорраҳанинг функсионал ҳудудини кузатиш мақсадга мувофиқ, бу унинг сиғимини
сақланишини таъминлайди.
Чорраҳанинг функтсионал ҳудуди деганда қатнов қисмига кириш чекланган (яъни,
қатнов қисмига кириш ва ундан чиқиш) ва қатнов қисмида тўхтаб туриш ҳам тақиқланган
зона тушунилади
1-жадвал
А.Навоий, Қўқон ва Нодира кўчаларидаги транспорт оқимлари натижалари
Йўналиш чизиғи
Оқим жадаллиги,
авт/соат
Оқимни мартшрут
бўйлаб тақсимланиши
Жами, авт/соат
1
617
65 %
955
2
338
35 %
3
295
22 %
1315
4
678
52 %
5
342
26 %
6
1713
65 %
2321
7
608
35 %
8
1601
74 %
2023
9
422
26 %
3-расм. А.Навоий, Қўқон ва Нодира кўчалари кесишмалари чорраҳасида
светафорни тартибга солишнинг мавжуд режимлари
.
Транспорт оқимини
А.Навоий, Қўқон ва Нодира кўчалари
кесишмасидаги
чорраҳада ҳисоблашда 4 та камера ёрдамида амалга оширилди. олинган натижаларга
АВТОМОБИЛ ВА ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИК МАШИНАЛАРИ
МЕХАНИКА ВА ТЕХНОЛОГИЯ ИЛМИЙ ЖУРНАЛИ, МАХСУС СОН 2023, № 1 (4)
72
асосан, ҳар бир маршрут бўйлаб ҳаракатланаётган транспорт воситалари сони ҳисобланди
Шунингдек, чорраҳадаги светафорни тартибга солувчи ишоралари (режимлари) тахлил
қилинди [10-18].
Светафорнинг
бошқариш
режимларини
оптималлаштириш
орқали
ўтказувчанлигини ошириш учун, йўл ва автомобилларнинг техник параметрларига қараб
кўплаб омиллар таъсир қилади. Шунинг учун, ўтказиш қобиляти тўғрисида ишончли
маълумотларни олиш учун турли хил йўл шароитларида оқимдаги автомобилларнинг
ўзаро таъсири тавсифловчи кўрсаткичларни ҳисобга олиш керак бўлади [9-11].
- Чизиқ кенглиги,
- Кўчада тўхташ жойи мавжудлиги
- Бўйлама қиялиги
- Жамоат транспорти бекатларининг мавжудлиги
- Худуд тури
- Чапга ва ўнгга бурилиш йўналишлари
- Пиёдалар ҳаракатининг мавжудлиги
- Бошқариладиган фазалар сони
- Тартибга солиш циклининг давомийлиги
Автоматлаштирилган бошқарув билан кесишишнинг ўтказувчанлигини ошириш
учун бошқариш режимларини оптималлаштиришда тўхташ чизиғи кесимида қатнов
қисмининг ҳаракатланиш чизиғининг ўтказувчанлиги қуйидагилар билан аниқланади:
- чорраҳада ҳаракатланаётган барча автомашиналар светафор олдида кечикиши
мумкин, бу эса қатнов қисми имкониятларидан тўлиқ фойдаланган ҳолда катта
зичликдаги транспорт оқимлари мавжуд бўлганда амалда содир бўлади.
- светофорнинг сигнали ёқилгандан сўнг чорраҳа олдида автомашиналар навбати
ҳосил бўлганлиги сабабли чорраҳа бўйлаб ҳаракатлана бошлаган транспорт
воситаларининг тезлиги ва улар орасидаги вақт оралиғи қандай бўлишидан қатъий назар
бир хил бўлади.
Юқоридаги шартлар мавжуд бўлганда, тўхташ чизиғи қисмида қатнов қисмининг
бир бўлагининг ўтказиш қабул қилинган методика бўйича ҳисобланган алгоритми
Чорраҳасида светофорни тартибга солиш режимларининг таъсирини баҳолаш учун
А.Навоий, Қўқон ва Нодира кўчалари кесишмаси чорраҳасида йўл ҳаракати параметрлари
бўйича биз светофорни ўрнатишнинг сигнал режасини ўзгартириш орқали транспорт
ҳолатини симулятция қиламиз. Шу билан бирга, иккинчи босқич ўзгаришсиз қолади (30
с), чунки бу вақт пиёдалар пиёдалар ўтиш жойидан ўтишлари учун зарурдир. Биринчи
босқичнинг вақти 30 с дан 55 с гача (дастлабки вақт 30 с) 5 секундлик босқичларда
ўзгаради.
Симулятция натижалари - турли хил светофорларни бошқариш режимлари учун
кўриб чиқилаётган участкаларнинг ўтказувчанлиги хар хил бўлашини кўришимиз мумкин
[11-22].
Симулизатсия натижаларига кўра, ўрганилаётган чорраҳада амалга оширилиши
мумкин бўлган асосий ечимларни кўриб чиқамиз.
1. Светафорнинг сигнал режимини такомиллаштириш;
2. Чорраҳада чапга бурилишни тақиқлаш;
3. Кўча бўйлаб йўлни кенгайтириш;
4. А.Навоий кўчаси туташган жойда айланма йўл ташкил этиш;
5. Умумий тўхташ чўнтаги ҳосил қилиш;
Чорраҳада светафорни тартибга солишни сигнал ражимини ўзгартириш ишлаб
чиқилган моделда ҳаракат параметрлари ўлчанади.
АВТОМОБИЛ ВА ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИК МАШИНАЛАРИ
МЕХАНИКА ВА ТЕХНОЛОГИЯ ИЛМИЙ ЖУРНАЛИ, МАХСУС СОН 2023, № 1 (4)
73
|
