NASOSLAR
2.19. Umumiy tushunchalar
Qurilmalarda va quvur ichida suyuqlik uning boshi va oxiridagi bosimlar farqi tufayli harakat qiladi. Suyuqlikning quyi sathdan yuqori sathga uzatish uchun esa, nasoslardan foydalaniladi. Bunda suyuqlikga bosimning potenstial energiyasi ta’sir ettiriladi.
Nasos - shunday gidravlik mashinaki, unda elektr yuritkichning mexanik energiyasi suyuqlikning harakatlanish (uzatish) energiyasiga aylantirib beriladi.
2.20. Nasoslar klassifikastiyasi
Harakatlanish turiga qarab hajmiy, kurakli (markazdan qochma), uyurmaviy va o`qli nasoslarga bo`linadi.
Hajmiy nasoslarning ishlash prinstipi yopiq hajm ichida siqib chiqarish usuliga asoslangan bo`lib, ilgarilama-qaytma va aylanma harakatlar tufayli suyuqlik siqib chiqariladi. Hajmiy nasoslarga porshenli, rotastion, vintli, shesternyali va plastinali gidravlik mashinalar kiradi. Markazdan qochma nasoslarda bosim markazdan qochma kuch ta’sirida, ya’ni nasos qobig`i (asosi)ga joylashgan kurakli g`ildirakning aylanish tufayli sodir bo`ladi.
Uyurmaviy nasoslarda uyurma energiyasi hisobiga uzatiladi. Bu ishchi g`ildirakning aylanishida uyurmaning tezda hosil bo`lishi va sunishi bilan amalga oshadi.
Aytib o`tilgan nasoslardan tashqari, yana oqimchali nasoslar, hamda gazliftlar va montejyu deb nomlanadigan mashinalardan ham foydalaniladi. Bu nasoslarda gaz, suv va bug`larning bosimlaridan foydalaniladi.
2.21. Nasoslarning asosiy parametrlari
Nasoslarning asosiy parametrlari bo`lib unumdorlik, napor va quvvatlari hisoblanadi.
Unumdorlik V (m3/s) – bu suyuqlikning hajmiy sarfi bo`lib, haydash quvuri orqali nasos yordamida uzatilgan suyuqlik miqdorini bildiradi.
Nasos napori N(m) – bu nasosning massa birligiga ega bo`lgan suyuqlikka bergan solishtirma energiyasidir.
Foydali quvvat Nf (Vt) –napor N va suyuqlik massaviy sarfi gV ko`paytmasiga teng miqdordagi suyuqlik potenstial energiyasiga aytiladi:
Nasos o`qidagi quvvat Ne ni aniqlash uchun foydali quvvatni nasos foydali ish koeffistientiga bo`lish kerak va u nasosning yo`qotgan energiyasini xarakterlaydi:
Nasos yo`qotgan energiyasi konstrukstiyaning mukammalligi, ishlatish samaradorligi va nasosning edirilishi hisobga olinadi:
bu erda v – uzatish f.i.k.; suyuqlikning klapan, salnik, har xil tirqishlardan oqib chiqib ketishini hisobga oladi, ya’ni v= V/Vnaz haqiqiy unumdorlikning nazariy unumdorlikka nisbatini xarakterlaydi; g –gidravlik f.i.k.; g=N/Nnaz - hajmiy naporni nazariy naporga nisbatini bildiradi; mex – mexanik f.i.k.; podshipnik, salnik va boshqa elementlarda ishqalanishga yo`qotilgan quvvat.
Nasosning foydali ish koeffistienti n porshenli nasoslar uchun 0,8...09, markazdan qochma nasos uchun 0,7...0,95 ni tashkil etadi.
Nasos qurilmasining to`liq foydali ish koeffistienti:
bu erda Nyu – yuritkich iste’mol quvvati; uz – uzatish f.i.k.; yu – yuritkich f.i.k.
Yuritkichning aniq quvvati, nasosni ishga tushirish onida (vaqtida)gi Nyu ortiqcha yuklanishini inobatga olgan ќolda aniqlanadi.
bu erda - quvvatning zahira koeffistienti, bu elektr yuritkichning quvvatiga qarab 2,0 dan 1,1 gacha olinadi.
Elektr yuritkichning quvvati qancha yuqori bo`lsa, koeffistient ning qiymati shuncha kichiklashadi.
|
