NAZORAT TOPSHIRIQLAR MASALALARI*
75.Elektronga moyillik nima? Qanday birliklarda ifodalanadi ? Metalmaslarning oksidlovchilik xossalari davr va gruppalarda tartib nomerini ortib borishi bilan qanday o‘zgarib boradi ? Javobingizni tegishli element atomlarining tuzilishiga asoslanib tushuntiring.
Javob:
Elektronga moyillik - element atomlarining oʻziga elektronlarni biriktirib (tortib) olish xususiyati. Elektronga moyillik metallmaslikning miqdoriy xarakteristikasi boʻlib hisoblanadi.
Neytral atomga bitta elektron birikkanda ajralib chiqadigan energiya elektronga moyillik deyiladi:
E0+e-=E-+Eenergiya
Atomning elektronga moyilligi qancha katta boʻlsa u elektronni shuncha oson biriktirib oladi va metallmaslik xossasi shuncha kuchli ifodalangan boʻladi.
Davrlarda chapdan oʻngga oʻtgan sari atomlarning elektronga moyilligi ortadi, shuning uchun ularning metallmaslik xossalari dayriy ravishda kuchayib boradi.
Guruhlarda esa aksincha yuqoridan pastga tushgan sari elektronga moyillik shuningdek metallmaslik xossalari ham kamayadi.
Kvantomexanik hisoblashlar boʻyicha atomga ikki yoki undan ortiq elektronlarning birikishi mumkin emas. Shuning uchun bir atomli koʻp zaryadli (O-2, S-2, N-3 lar kabi) anionlar erkin holda mavjud boʻla olmaydi.
Metallik va metallmaslikning umumiy xarakteristikasi bu elektromanfiylikdir.
Elektromanfiylik tushunchasi ilk bor fanga 1932 yilda amerikalik kimyogar L.Poling(1901-1994) tomonidan kiritilgan.
76.Elektromanfiylik nima? r- elementlarning elktromanfiyligi ularnining tartib nomerlari ortib borishi bilan davriy sistemaning davr va gruppalarida qanday o‘zgarib boradi? Nima uchun?
Javob:
Elektromanfiylik (EM) - atomlarning oʻziga elektronlarni tortib olish xususiyati.Elektromanfiylik qancha katta boʻlsa, metallmaslik xossasi shuncha kuchli, metallik xossasi esa shuncha kuchsiz ifodalangan boʻladi.
Elektromanfiylik atom orbitallarining gibridlanish turiga va atomlarning valent holatiga bogʻliq boʻladi. Masalan; gibrid orbitalda s-orbitalning hissasi ortib borishi bilan uglerod atomining elektromanfiyligi ham ortib boradi. sp3 gibridlangan uglerod atomining elektromanfiyligi 2,5; sp2 gibridlangan uglerod atomining elektromanfiyligi 2,8 sp gibridlanganiniki esa 3,1ga teng.
77.Davriy sistemaning beshinchi davr elementlarida qaysi biri EO2 formulaga muvofiq keladigan oksid hosil qiladi; Bunday element eng yuqori oksidlanish darajasini namoyon qiladi. SHu elementlardan qaysi biri vodorod bilan gaz holidagi modda hosil qiladi ? Bu elementlarning orto- va metakislotalar formulalarini tuzing va grafik shaklida yozing.
Javob:
78.Davriy sistema qonuniyatiga asoslanib quyidagi savollarga javob bering: berilgan ikki gidroksidning qaysi biri kuchli asos: Sr(OH)2 va Ba(ON)2: Sr(OH)2 yoki Cd(ON)2: Sa(ON)2 yoki Fe(OH)2 ?
Javob: Bazi asoslarning kuchli bo’lishi Me-OH bog'lanishlarining kuchiga bog'liq, u qanchalik zaif bo'lsa, asoslar kuchliroq bo'ladi.
Ba (OH)2 Mg (OH)2 dan kuchliroq asosdir , chunki Ba va Ca IIA guruhida joylashganligi sababli va seriya raqami ortib borayotgan elementlar guruhlarida atomlar (va ionlar) radiusi ortadi, natijada , kuch Me-OH aloqalarini kamaytiradi. Ca (OH)2 Fe (OH)2 ga qaraganda kuchli asosdir , chunki Ca va Fe 4-qatorda bir xil davrda joylashgan va elementning tartib raqami ortgan davrlarda elektron yaqinlik energiyasi ortadi, bu atom hajmining pasayishiga olib keladi, natijada temir atomining radiusi kaltsiy atomining radiusidan ancha kichik bo'ladi, shuning uchun Ca-OH aloqalari Fe-ga qaraganda kamroq kuchli bo'ladi.
Stronsiy va kadmiy II guruhda joylashgan, ammo kadmiy yon kichik guruhga kiradi va to'liq bo'lmagan d-pastki darajaga ega va buning natijasida stronsiyga qaraganda elektron yaqinlik energiyasi kattaroqdir. Shuning uchun Sr-OH aloqalari Cd-OH bog'lariga qaraganda kamroq kuchli, ya'ni Sr (OH)2 Cd (OH)2 dan kuchliroq asosdir .
79. Elementning yuqori oksidlanish darajasini namoyon qilishi uning gidroksidining xosasiga qanday ta'sir qiladi: SHunga asoslanib savolga javob bering : Ber ikki gidroksid qaysi biri kuchli asos: CuOH yoki Cu(OH)2, TIOH yoki TI(OH)3, Fe(OH) 2 yoki Fe(OH)3 ?
Javob:
80.Davriy sistemaning uchinchi davrida joylashgan elementlarining eng yuqori oksidlanish darajasini namoyon qiluvchi oksid va gidrooksidlarini formulalarini tuzing. Natriydan xlorga tomon elementlarning ximiyaviy xossalari qanday o‘zgarib boradi ?
|
