|
Niyazova n. A, Ximmataliyev
|
| bet | 20/78 | | Sana | 16.02.2024 | | Hajmi | 2,91 Mb. | | #157845 |
Bog'liq DZwWQ1RQ5RjXoFIzijQp7faOQzd17hCLJY0v7gEQ Xizmat dasturlari.
Operatsion tizimga qo'shimcha ravishda, xizmat ko'rsatuvchi dasturlarning ko'pligi tizim dasturiy ta'minotiga ham murojat qilinishi kerak. Masalan, bu disklarga texnik xizmat ko'rsatish dasturlari (nusxalash, formatlash, "dezinfektsiya" va boshqalar), fayllarni disklarga siqish (arxivchilar), kompyuter viruslariga qarshi kurash va boshqalar.
Dasturlash tizimlari.
Tizimli va amaliy dasturlardan tashqari, dasturlarning uchinchi turi mavjud. U dasturlash tizimlari (SP) deb nomlanadi. Dasturlash tizimi-dasturchi uchun vosita.
Dasturchilar dasturlash tizimlari bilan ishlashadi. Har bir qo'shma korxona ma'lum dasturlash tiliga qaratilgan. Bu erda juda ko'p turli xil tillar mavjud, masalan, Paskal, BASIC, FORTRAN, C ("C"), Assembler, LISP va boshqalar. Ushbu tillarda dasturchi dasturlarni yozadi va dasturlash tizimlari yordamida ularni kompyuterga joylashtiradi, disk raskadrovka qiladi, testlarni bajaradi.
Dasturchilar har xil dasturlarni yaratadilar: tizim, dastur va yangi dasturlash tizimlari.
Amaliy dasturiy ta’minot.
Аmаliy dаsturiy tа’minоt (Aplication program paskage)-bu аniq bir prеdmеt sоhаsi bo‘yichа mа’lum bir mаsаlаlаr sinfini yеchishgа mo‘ljаllаngаn dаsturlаr mаjmuаsidir. Shaxsiy kompyuterlarning ko'pgina foydalanuvchilari tomonidan keng qo'llaniladigan dasturlarni, masalan, matn muharrirlari, jadvallar, grafik tizimlar, o'yinlar va o'yin-kulgilarni birlashtiradi.
Matnni qayta ishlash dasturlari. Bularga matn muharrirlari, so'z protsessorlari kiradi. Matn muharrirlari (NotePad-Microsoft ning rivojlanishi) quyida ko'rsatilgandek asosiy tahrirlash funksiyalarini bajarishga qodir: yozish, tuzatish, saqlash, parchalar bilan ishlash. Word protsessorlari (Word-Microsoft tomonidan ishlab chiqilgan), qo'shimcha ravishda turli xil dizayn variantlariga ega va ba'zilari qog'ozda emas, balki kompyuterda (elektron hujjatlar) ko'rish uchun mo'ljallangan hujjatlarni yaratishga imkon beradi. Maxsus dasturlar darajasida matnga ishlov berish dasturlari ixtisoslashtirilgan matn muharrirlari (MultiEdit-American
Cybernetic, TgX tomonidan ishlab chiqilgan) va bosma nashrlarni joylashtirishni avtomatlashtiradigan nashriyot tizimlari bilan ta'minlangan. Xususiyat rivojlangan nashriyot tizimlari matn parametrlari va grafik ob'ektlar bilan o'zaro ta'sirini boshqarish, ammo matn kiritish va tahrirlashni avtomatlashtirish uchun zaif imkoniyatlarga ega. Ularni matn protsessorlarida va grafik muharrirlarida oldindan ishlov berilgan hujjatlarga qo'llash tavsiya etiladi.
Elektron jadvallar. Elektron jadvallarning asosiy maqsadi jadval ko'rinishida berilgan turli xil ma'lumotlarni qayta ishlash, masalan, rejalashtirish, moliyaviy, buxgalteriya hujjatlari, kichik muhandislik hisob-kitoblari (Excel-Microsoft tomonidan ishlab chiqilgan, Lotus 1-2-3-Lotus tomonidan ishlab chiqilgan). Matn protsessorlari bilan taqqoslaganda (jadvallarni saqlash mumkin, kichik hisoblar va tartiblash) elektron jadvallarning asosiy ustunligi shundaki, ba'zi hujayralarning tarkibi boshqalar tarkibidagi o'zgarishlarga muvofiq avtomatik ravishda o'zgarishi mumkin. Boshqacha qilib aytganda, hujayralar funksional jihatdan bog'liq bo'lishi mumkin. Bundan tashqari, stol protsessorlari kichik ma'lumotlar bazalarini saqlash va turli xil jadvallar va grafikalar ko'rinishidagi ma'lumotlarni vizual ravishda ko'rish imkoniyatiga ega, ya'ni. jadvallarga xizmat ko'rsatish vositalari, jadvallarni hisoblash vositalari vizual hisobotlarni yaratish qobiliyati bilan qo'llab- quvvatlanadi.
Ular buxgalteriya hisobi, moliya va savdo bozorlarini tahlil qilishda, ilmiy va iqtisodiy tajribalar natijalarini qayta ishlash vositalarida keng qo'llaniladi. Jadval tuzilmalari katta miqdordagi raqamli va matnli ma'lumotlarning muntazam ravishda takrorlanadigan hisob-kitoblarini avtomatlashtiradi.
Ma'lumotlar bazasini boshqarish tizimlari. Ushbu sinf dasturlari sizga katta hajmdagi tuzilgan ma'lumotlar-ma'lumotlar bazalari bilan ishlashga imkon beradi (qoida tariqasida, bu jadval tuzilmalari). Ma'lumotlar bazasini boshqarish funksiyalari quyidagilarni o'z ichiga oladi: ma'lumotlarning tavsifi, ma'lumotlarga kirish, qidirish, ma'lum belgilarga muvofiq ma'lumotlarni tanlash. Ko'pgina zamonaviy ma'lumotlar bazalari sizga o'rnatilgan tillarda kichik ma'lumotlarni qayta ishlash dasturlarini yaratishga imkon beradi.
Ular to'plangan va qayta ishlangan ma'lumotlar asosida hisobot yaratishga imkon beradigan dizayn xususiyatlariga ega. Ko'pgina DBMS, shuningdek, so'z protsessorlari umumiy dasturlarda ham, maxsus dasturiy ta'minotda ham o'z vakillariga ega. Dasturiy ta'minotning umumiy darajasida bu ish stoli bu maxsus darajada katta ma'lumotlar bazasi bo'lib, ular axborot tizimlarining asosini tashkil qiladi va kompyuter tarmoqlarida ishlashga imkon beradi.
Grafik tizimlar. Bu grafik tasvirlar bilan ishlashga mo'ljallangan dasturlar. Bularga rastrli va vektorli grafikalarning muharrirlari, uch o'lchovli grafikalarni qayta ishlash dasturlari (ST-tahrirlovchilar) kiradi.
Rastr muharrirlar rasmlarni namoyish qilish uchun nuqtalardan foydalanadilar, ya'ni, o'ziga xos rang va yorqinlikka ega bo'lgan fikrlar to'plami. Fotosuratlar va narsalarni rang o'tishlari bilan qayta ishlash qulay.
Vektorli tasvirning asosini chiziq tashkil etadi. Vektor muharrirlari chizmalar va qo'lda rasmlar bilan ishlash uchun qulaydir. Fazoviy grafik kompozitsiyalarni yaratish uchun uch o'lchamli grafik muharrirlardan foydalaniladi, ular uch o'lchovli ob'ektlarning bir-biri bilan va uch o'lchovli ob'ektlarning yorug'lik manbai bilan o'zaro ta'sirini kuzatish imkonini beradi.
Birlashtirilgan dasturiy ta'minot. Alohida dasturlar qo'llanilayotgan muammolarni hal qilish uchun kuchli vosita bo'lib, foydalanuvchini to'liq qondira olmaydi. Masalan, ma'lumotlar bazasi tomonidan taqdim etilgan ma'lumotlar na’munalari elektron jadvallar yordamida oson ishlov berilishi mumkin, natijalar vizual jadvallar shaklida tuzilgan, hisobotga joylashtirilgan, matn protsessorida tuzilgan matnli hujjatlar uchun bir nechta dasturlarning birgalikda ishlashi qayta ishlangan fayllarning formatlarini birlashtirishni talab qiladi. Bunday dasturiy paketlar o'rnatilgan dasturiy vositalar deb ataladi. Ushbu sinfning eng keng tarqalgan mahsuloti-bu MS Word matn protsessoriga, MS Excel elektron protsessoriga va MS Accessga qo'shimcha ravishda qo'shiladigan MS Office to'plami (Microsoft tomonidan ishlab chiqilgan).
MS Power Point taqdimotni ishlab chiqish tizimi, MS Outlook elektron tashkilotchisi kabi ofis dasturlari vositalari.
Amaliy matematik (statistik) muammolarni hal qilish uchun dasturiy vositalar matematik hisoblarni bajarishga imkon beradi: tenglamalar va tenglamalar tizimlarini echish va hk.
Tarjimonlar, o'yinlar, ko'ngil ochish. Bu keng sharhlarni talab qilmaydigan mashhur dasturlar sinfidir. Tarjimonlar odatda rezident bo'lib ishlaydi, ya'ni, chet tilidagi istalgan matnda tarjima qilingan parchani siz tanlashingiz va biron bir joyga uni tashlashingiz mumkin.
O'yinlar juda keng tarqalgan bo'lib, ularning ko'p turlari yaratildi. Ular orasida quyidagi tipik senariylarni ajratib ko'rsatish mumkin: faol (mahoratli) o'yinlar, qimor o'yinlari, mantiqiy o'yinlar, ta'limiy o'yinlar.
Ko'ngil ochish-slaydlarni ko'rishga, audiofayllarni, videofayllarni tinglashga imkon beradigan dasturlar.
|
| |
