|
Maktabgacha yosh guruhlarda rasm chizishga o’rgatish orqali ijodiy fikrlash va tasavvurlarni rivojlantirish
|
| bet | 7/8 | | Sana | 29.05.2024 | | Hajmi | 116,99 Kb. | | #257150 |
Bog'liq Kamola kurss2.2.Maktabgacha yosh guruhlarda rasm chizishga o’rgatish orqali ijodiy fikrlash va tasavvurlarni rivojlantirish
Maktabgacha yoshdagi bolalarni chizishga o'rgatish jarayonida hayvoniy mavzular juda katta o'rin egallaydi. Shu munosabat bilan, an'anaviy, noan'anaviy rasm chizish texnikasi va usullaridan foydalanish haqida savol tug'iladi, buning yordamida bolaning ijodiga doimiy qiziqishini saqlab qolish va atrofdagi dunyoga muhabbat va hurmatni rivojlantirish mumkin. Ko'plab noan'anaviy chizish texnikasi mavjud va ularning o'ziga xosligi shundaki, ular bolalarga tezda kerakli natijaga erishishga imkon beradi.
Misol uchun, qaysi bolani barmoqlari bilan chizish, o'z kafti bilan chizish, qog'ozga dog'lar qo'yish va kulgili rasm chizish qiziqtirmaydi. Bola o'z ishida tezda natijalarga erishishni yaxshi ko'radi va buni yutadi. Noan'anaviy materiallar va usullardan foydalangan holda vizual faoliyat bolaning rivojlanishiga yordam beradi: Qo'llarning nozik motorli ko'nikmalari va teginish hissi; Qog'oz varag'ida fazoviy yo'nalish, ko'z va vizual idrok;
Diqqat va qat'iyatlilik; Nozik ko'nikma va qobiliyatlar, kuzatuvchanlik, estetik idrok, hissiy sezgirlik; Bundan tashqari, ushbu faoliyat jarayonida maktabgacha tarbiyachi nazorat va o'zini o'zi nazorat qilish ko'nikmalarini rivojlantiradi. Hayvonlarni chizish bola uchun juda qiyin ishdir. Shu munosabat bilan sinfda maktabgacha yoshdagi bolaning diqqatini faollashtirish, uni qo'shimcha rag'batlantirish yordamida faollikka undash muhim ahamiyatga ega. Bunday imtiyozlar quyidagilar bo'lishi mumkin: bolalarning asosiy faoliyati bo'lgan o'yin; kutilmagan lahza - ertak yoki multfilmning sevimli qahramoni tashrif buyurishga keladi va bolani sayohatga taklif qiladi; yordam so'rash, chunki bolalar hech qachon zaiflarga yordam berishdan bosh tortmaydilar, ular uchun muhimligini his qilish muhimdir; musiqiy hamrohlik va boshqalar. Bundan tashqari, bolalarga harakat usullarini jonli, hissiy jihatdan tushuntirish va tasvir texnikasini ko'rsatish maqsadga muvofiqdir.
Maktabgacha yoshdagi bolalarning yosh xususiyatlarini hisobga olgan holda, turli yosh bosqichlarida turli ko'nikmalarni egallash, hayvonlarni chizish uchun maxsus texnika va usullardan foydalanish tavsiya etiladi. Shunday qilib, kichik maktabgacha yoshdagi bolalar uchun hayvonlarni chizishda barmoqlar va kaftlar bilan chizish, kartoshka markalari bo'lgan izlardan foydalanish maqsadga muvofiqdir.
O'rta maktabgacha yoshdagi bolalarni murakkabroq usullar bilan tanishtirish mumkin: qattiq yarim quruq cho'tka bilan poking, ko'pikli kauchuk bilan chop etish; to'xtatuvchini bosib chiqarish; mumli qalamlar akvarel; sham akvarel; barg izlari; palma rasmlari; paxta chig'anoqlari bilan chizish; sehrli arqonlar. Kattaroq maktabgacha yoshdagi bolalar yanada murakkab usullar va usullarni o'zlashtirishlari mumkin: qum bilan bo'yash; sovun pufakchalari bilan rasm chizish g'ijimlangan qog'oz bilan chizish; naycha bilan tozalash; ekranda chop etish; mavzu monotipi; muntazam tozalash; plastilinografiya. Ushbu texnikalarning har biri kichik o'yin. Ulardan foydalanish bolalarga o'zlarini erkinroq, jasurroq, to'g'ridan-to'g'ri his qilishlariga imkon beradi, tasavvurni rivojlantiradi, o'zini ifoda etish uchun to'liq erkinlik beradi. Keling, ushbu texnikalarning har birini batafsil ko'rib chiqaylik. Barmoqlarni bo'yash darslarida bolalar kaftlari bilan turli harakatlarni takrorlaydilar (taplash, urish, bo'yash), barmoqlar (qo'llash, yopishtirish), bu harakatlarni o'qituvchi ma'qullash so'zlari bilan birga olib boradi.
"Barmoqografiya" texnikasi bilan tanishish kaftlar bilan chizish asoslarini o'zlashtirgandan so'ng boshlanadi: bu qiyinroq va ko'proq maqsadli harakatlarni talab qiladi. Qiziquvchanlik, quvonch va zavq bilan bolalar kaftlariga va qog'oz varag'iga bo'yoq izlarini suradilar. Bir nechta mashg'ulot o'yinlaridan so'ng, qog'ozda vosita ritmi paydo bo'ladi, chunki bolalar harakatlarni kaftlari va barmoqlari bilan ko'p marta takrorlaydilar. Bu ritm bolalarni o'ziga jalb qiladi, bo'yoq bilan harakatlar uchun qo'shimcha stimulga aylanadi va ularga qiziqishni oshiradi. O'quv jarayonida siz bolalarga hayvonlarning tasvirlarini chizishni tugatishni taklif qilishingiz mumkin (barmoqni bo'yoqqa botirish, ko'zlarni, burunni, og'izni, dumni chizish, jingalak chiziqlar, gorizontal, yoyli chiziqlardan foydalangan holda).
Kaft bilan rasm chizishda bolalar avval qog'ozga qo'l izini qoldiradilar, so'ngra tarbiyachining ko'rsatmasi bo'yicha hayvon tasvirini chizadilar. Birinchi bosqichda o'qituvchining o'zi o'z misolida tasvir printsipini ko'rsatib, rasm chizishni tugatishi mumkin. O'rta guruhda bolalar o'zlarining xotiralari va tasavvurlaridan foydalangan holda, mustaqil ravishda kaftlaridan hayvonni tasvirlashlari mumkin. Shunday qilib, sizning kaftingizdan siz qush, mushuk, xo'roz, fil buzoqlarini olishingiz mumkin. Hayvonlarni chizish maktabgacha ta'lim muassasasi Kartoshka bilan rasm chizish bolalarni g'ayrioddiyligi bilan o'ziga jalb qiladi. Hayvonlarni tasvirlash uchun keng tarqalgan material ishlatiladi. Buning uchun bola muhrni siyoh yostig'iga bosadi va qog'ozda taassurot qoldiradi. Boshqa rangga ega bo'lish uchun qutilar ham, belgi ham o'zgaradi.
Signet - bu bola uchun rasm chizishning eng qiziqarli usullaridan biri. Uning kelib chiqishi qadimiy hunarmandchilikda matolarni to'piq bilan bezash, gingerbread taxtalardan foydalanish va hokazo. Chop etishdan oldin asboblarni o'zlari qilish kerak - muhrlar. Birinchidan, o'qituvchi bolaga nashr qilishda yordam berishi kerak. Buning uchun kartoshkani oling, uni yarmiga bo'ling va silliq kesilgan joyga muhr naqshini qo'llang - sharikli qalam bilan ma'lum bir hayvon, so'ngra kontur bo'ylab shaklni ehtiyotkorlik bilan kesib oling, shunda u tutqichdan yuqoriga ko'tariladi. balandligi 1 - 1,5 sm.Dastasi qo'l uchun qulay, kengroq bo'lishi kerak. Chop etish turlaridan biri tampon yoki bosma. Ushbu hayajonli faoliyat uchun siz doka yoki ko'pikli kauchuk, ko'pik, g'ijimlangan qog'ozdan tampon qilishingiz kerak. Shtamp qog'ozi palitra sifatida xizmat qiladi. Bolalar bo'yoqlarni olib, qog'ozga yumshoq teginish bilan yumshoq, engil, havodor, shaffof yoki tikanli narsalarni chizishadi. Ushbu uslub hayvonlarni bo'yash uchun eng mos keladi, chunki u ob'ektning mo'ynali yuzasining tuzilishini uzatadi. O'rta guruhda qattiq cho'tka bilan poke qilish usuli ham tez-tez qo'llaniladi. Tavsiya etilgan chizish usuli bolalardan muhim badiiy yukni ko'taradigan nozik chiziqlarni mohirona tasvirlashni talab qilmaydi. To'g'ri shakl va ingichka to'g'ri chiziqlar emas, balki turli xil kombinatsiyalarda geometrik shakllarni bilish va chizish kifoya. Pok bilan bo'yash jarayonida bu noaniqliklar chizmani idrok etishga ta'sir qilmaydi va chizilgan narsalar haqiqiy narsalarga yaqinroq bo'lib chiqadi. Bo'yash uchun qalin gouache va qattiq cho'tka kerak. Kichik maktabgacha yoshdagi bolalar uchun poke bilan chizish usuli quyidagicha: o'qituvchi bolalar uchun qog'oz varag'iga oldindan oddiy qalam bilan hayvonning konturini chizadi. Bolalar birinchi navbatda bu hayvonning konturini barmoqlari bilan ko'rib chiqadilar va uning qismlarini ovoz chiqarib nomlashadi: bosh, quloq, ko'z, quyruq. Chizishni boshlagandan so'ng, ular cho'tka bilan kontur chizig'i bo'ylab chapdan o'ngga tebranishlari kerak, bunda ular orasida bo'shliq qolmaydi; keyin, o'zboshimchalik bilan pokes bilan, kontur ichidagi sirt bo'yalgan. Bolalar chizmaning qolgan kerakli detallarini yupqa cho'tkaning uchi bilan chizishadi.
Katta guruhdagi bolalar badiiy asarlardan olingan taassurotlari asosida va ertak mazmunini tushungan holda quyidagi mavzuda rasm chiza oladilar. «Ikki ochko'z ayiqcha», «Ayyor tulki va kulrang bo'ri», «Mushuk, xo'roz va tulki» va boshqalar. Bu chizdirilgan rasmlar aniq va aniq masalada bo'lishiga ahamiyat berish kerak. Masalan, «14 yanvar - Vatan himoyachilari kuni», «8-mart - onalar bayrami», «21- mart - Navro'z bayrami». Katta guruhda o'tkaziladigan rasm mashg'ulotlari qiziqarli, savollarga javob olgan holda, asarda qatnashayotgan har bir personajga tavsif bergan holda ranglarni tanlay olish va varaqqa joylashtirish vazifalarini belgilash kerak. Bolalar tomonidan ishlanayotgan har bir rasmda predmetlarning hajmi, o'lchovlarini chamalash bilan birga, uzoq-yaqin, oldinma-ketin, ustma-ust, ketma-ket joylash mumkinligini tushuntirish kerak. Bu yoshdagi bolalar, ayniqsa, ertak multfilmlarni tomosha qilishni yaxshi ko'rganliklari sababli shu mavzudagi rasmlar chizishni yaxshi ko'radilar. N.P.Sakulinaning fikricha, bola rasm chizishni varaqning eng chetidan boshlab chizish bilan birga, predmetlarning joylashishini ko'rsatishi kerak va bo'yoqlarni tanlay olishi ham muhim ahamiyatga egadir. Bolani rasm mashg'ulotiga tayyorlash uchun unga kerakli rasm anjomlarini hozirlagan holda, bironta kuy eshittirib, akvarel bo'yoq berib, ma'lum mavzu va maqsad asosida rasm chizish ishini boshlash lozim. 5-6 yoshli bolalarning mazmunli rasmlarining mazmuni ancha boy bo'ladi. Bunda bolalar faqat predmetlarni chizishmaydi, balki predmetlarning atrofidagi sharoitni ham tasvirlaydi.
Katta guruhdagi bolalar badiiy asarlardan olingan taassurotlari asosida va ertak mazmunini tushungan holda quyidagi mavzuda rasm chiza oladilar. «Ikki ochko'z ayiqcha», «Ayyor tulki va kulrang bo'ri», «Mushuk, xo'roz va tulki» va boshqalar. Bu chizdirilgan rasmlar aniq va aniq masalada bo'lishiga ahamiyat berish kerak. Masalan, «14 yanvar - Vatan himoyachilari kuni», «8-mart - onalar bayrami», «21- mart - Navro'z bayrami». Katta guruhda o'tkaziladigan rasm mashg'ulotlari qiziqarli, savollarga javob olgan holda, asarda qatnashayotgan har bir personajga tavsif bergan holda ranglarni tanlay olish va varaqqa joylashtirish vazifalarini belgilash kerak. Bolalar tomonidan ishlanayotgan har bir rasmda predmetlarning hajmi, o'lchovlarini chamalash bilan birga, uzoq-yaqin, oldinma-ketin, ustma-ust, ketma-ket joylash mumkinligini tushuntirish kerak. Bu yoshdagi bolalar, ayniqsa, ertak multfilmlarni tomosha qilishni yaxshi ko'rganliklari sababli shu mavzudagi rasmlar chizishni yaxshi ko'radilar. N.P.Sakulinaning fikricha, bola rasm chizishni varaqning eng chetidan boshlab chizish bilan birga, predmetlarning joylashishini ko'rsatishi kerak va bo'yoqlarni tanlay olishi ham muhim ahamiyatga egadir. Bolani rasm mashg'ulotiga tayyorlash uchun unga kerakli rasm anjomlarini hozirlagan holda, bironta kuy eshittirib, akvarel bo'yoq berib, ma'lum mavzu va maqsad asosida rasm chizish ishini boshlash lozim. 5-6 yoshli bolalarning mazmunli rasmlarining mazmuni ancha boy bo'ladi. Bunda bolalar faqat predmetlarni chizishmaydi, balki predmetlarning atrofidagi sharoitni ham tasvirlaydi.
XULOSA:
Xulosa qilib aytganda tasviriy faoliyat maktabgacha yoshdagi bolalarni har tomonlama tarbiyalashda katta ahamiyatga egadir. Rasm chizish, loydan buyumlar yasash va applikatsiya-bu tasviriy faoliyat turlari bo„lib, ularning asosiy vazifasi-tevarak atrofni obrazli aks ettirish hisoblanadi. Tasviriy faoliyat jarayonida bolalarda irodaning sifatlari-boshlagan ishini oxiriga yetkazish, oldiga maqsad qo’yib, o’shani bajarishga tomon intilish, qiyinchiliklarni yengish, o’rtoqlariga yordamlashish kabi xususiyatlar tarbiyalanadi. Shunday qilib, tasviriy faoliyat mashg„ulotlarida bolalardagi badiiy did va ijodiy qobiliyatlar o’sadi va bu orqali maktabda o’qishga tayyorlanib boriladi. Chunki bolalar predmetlar bilan uzviy bog’lanadilar, ularning o’ziga xos sifatlari, shakli, rangi, katta kichikligi bilan tanishadilar, ularni farqini, o’xshashligini aniqlaydilar, bu esa, bolalarni sensor tarbiyalashga, ko’rgazmali, obrazli fikr yuritishga imkon beradi. Tasviriy faoliyat bolalarni axloqiy tarbiyalaydi. Bolalar ishlarida o’z hayotida, jamiyatda bulayotgan voqea-xodisalarni aks ettiradilar, ulardan mamnun bo’ladilar, xayajonlanadilar. Tasviriy faoliyat jarayonida bolalarda irodaning sifatlari-boshlagan ishini oxiriga etkazish, oldiga maqsad qo’yib, o’shani bajarishga tomon intilish, qiyinchiliklarni engish, o’rtoqlariga yordamlashish kabi xususiyatlar tarbiyalanadi. Jamoa ishini yaratish jarayonida bolalarga birbiriga yordam, kelishib ishlash kabi sifatlari ishni baholash jarayonida, ularda o’rtoqlarining ishga nisbatan real munosabatda bo„lish, to’g’ri baxolash, o’z ishidan va o’rtoqlarining ishidan xursand bo’lish kabi axloqiy sifatlar shakllanadi.
Tasviriy faoliyat maktab yoshidagi bolalarni har tomonlama tarbiyalashda kata ahamiyatga egadir. Rasm chizish, loydan buyumlar yasash va applikatsiya - bu tasviriy faoliyat turlari bo‘lib, ularning asosiy vazifasi-tevarak atrofni obrazli aks ettirish hisoblanadi. Tasviriy faoliyat jarayonida bolalarda irodaning sifatlariboshlagan ishini oxiriga etkazish, oldiga maqsad qo‘yib, o‘shani bajarishga tomon intilish, qiyinchiliklarni engish, o‘rtoqlariga yordamlashish kabi xususiyatlar tarbiyalanadi. Jamoa ishini yaratish jarayonida bolalarga bir-biriga yordam, kelishib ishlash kabi sifatlari tarbiyalanadi. Bolalar, ishni baholash jarayonida, bolalarni o‘rtoqlarining ishga nisbatan real munosabatda bo‘lish to‘g‘ri baholash, o‘z ishidan va o‘rtoqlarining ishidan xursand bulish kabi axloqiy sifatlar tarbiyalanadi. Maktabgacha ta’lim muassasasi tarbiyalanuvchilarini ma’naviy sog‘lom, estetik jixatdan etuk bo‘lishini ta’minlashda ularning go‘zallikka bo‘lgan qiziqishini oshirishda tasviriy faoliyat mashg‘ulotlarining imkoniyatlari juda kengdir. Eng asosiy maqsad zamonaviy tasviriy san’at mashg‘ulotlari orqali bolalarda kompozitsion hislarlarni shakllantirish va yuzaga chiqarishdir.
|
| |
