|
Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedogogika universiteti tabiiy fanlar fakulteti
|
| Sana | 29.05.2023 | | Hajmi | 67.26 Kb. | | #66506 |
Bog'liq 2-MT Klaster 1 javobli test, Kompyuterni testlash TABIIY FANLAR FAKULTETI BIOLOGIYA YO’NALISHI 104-guruh talabasi PATTEYEVA AYAJAN SAULEBEK QIZI Mavzu: Hujayra membranali organoidlari KLASTER Toshkent-2023
HUJAYRA
Sitolemma
Sitoplazma
Yadro
Kariolemma
Yadrocha
Xromotin
Yadro shirasi
Organoidlar
Giaplazma
Kiritma
Organoidlar
Membranali organoidlar
Membranasiz organoidlar
Mitoxondriya
Endoplazmatik to’r
Golji kompleksi
Lizosoma
Peroksisoma
Ribosama
Mikro naychalar
Hujayra markazi
Fibrillyar tuzilmalari
GOLJI APPARATI
1898 yilda Kamillo Golji kumush tuzi bilan bо„yash usulini ishlatib, nerv hujayralarida tо’rsimon tuzilmani kо’rdi Bu tuzilmani u ichki tо’rsimon apparat nomi bilan atadi.
Golji kompleksi asosan hujayra ichidagi membranalardan iborat bо’lib, sitoplazmatik vakuolalar sistemasini differensiallashgan qismidir. Golji kompleksining tuzilishi о’zgaruvchan. Birinchi marta yadro atrofida yotuvchi murakkab tо’r sifatida ta’riflangan bu tuzilma ba’zan yadro atrofida yotuvchi tasma yoki yadro ustida yotuvchi qalpoqcha holida kо„rinadi. Hamma hollarda ham Golji kompleksi tо’rsimon tuzilmadir. Golji kompleksining bunday joylashishi va tuzilishi organoidning birdan-bir va tipik belgisi deb hisoblanadi. Keyingi yillarda Golji kompleksini yuqorida qayd qilingan joylashishidan tashqari, doira, о„roqsimon va tayoqchasimon (diktiosomalar yoki Golji tanachalari) shaklida joylashishi aniqlangan.
Golji kompleksi uch xil qismdan tashkil topganligini kо’rsatadi. 1.Yassi sisternalar sistemasi – silliq membranalar (lamella) bilan chegaralangan. Yassi sisternalar kо„pincha 5–8 ta bо’lib, bir-biriga yaqin yotadi.2. Mayda mikropufakchalar – sisternalar oxirida joylashadi. Mikropufakchalarning diametri 30–50 nm dan katta emas. 3. Yirik vakuolalar. Bular ham sisternalar va mikropufakchalar singari membranalar bilan о’ralgan. Vakuolalar kattaligi 0,2–0,8 mkm va kо’pincha ular yassi sisterna bog’lamlarining о’rta qismida yotadi
MITOXONDRIYA
Mitoxondriya nomi (yunon. mitos – ip, chondros – dona) birinchi marta 1898 yilda Benda tomonidan berilgan bо„lsada, Flemming (1882) va Altman (1890) boshqa nom bilan bu organoidni undan ilgariroq ta’riflab bergan edilar
Mitoxondriya shakli о’zgaruvchan bо’lib, kо’pincha, ipcha yoki donacha holida kо„rinadi. Ma’lum funksional holatlarda uning formasi о’zgarishi mumkin. Masalan, uzun mitoxondriya bir tarafdan shishib yoki bir tarafidan botib tennis raketkasi shaklini olishi mumkin. Ba‟zan mitoxondriyaning markaziy zonasi tiniqlashib, pufakcha tusiga kiradi.
Mitoxondriya kattaligi о’zgaruvchan. Kо’pincha hujayralarda bu organoidlarning eni nisbatan о’zgarmas (0,5 mkm ga yaqin). Uzunligi esa о’zgarib turadi (eng uzuni 7 mkm). Lekin hujayraning funksional holatiga qarab juda ingichka (0,2 mkm) va yо’g’on (2 mkm) tayoqchasimon xillarini uchratish mumkin
ENDOPLAZMATIK TO’R
Endoplazmatik tо’r yoki retikulum elektron mikroskop ostida 50-yillarda ochilgan organoid bо’lib, uning tuzilishini о’rganish elektron mikroskopik texnikaning taraqqiyoti bilan birga rivojlandi. Endoplazmatik tо’r membranasida ribosomalar bо’lishiga qarab donador va donasiz endoplazmatik tо’r farq qilinadi. Donador endoplazmatik tо’r membranasining tashqi qismida ribosomalar bо’ladi.
Endoplazmatik tо’r hujayra ichi kanalchalar sistemasidan, vakuolalar va sisternalardan tashkil topgan bо’lib, devori elementar biologik membrana bilan о’ralgan. Kanalchalar, sisternalar va vakuolalar о’zaro birlashib, murakkab tо’r sistemasini hosil qiladi. Endoplazmatik tо’r bо’shligi gomogen kam elektron zichlikdagi modda tutadi. Endoplazmatik tо’r yetilgan eritrotsitlardan tashqari hamma hayvon hujayralarida topilgan.
Endoplazmatik tо’r membranasining qalinligi 4 dan 7,5 nm gacha bо’ladi. Sisternaning ichki bо’shliqlarining ham о’lchamlari farq qilinadi. 70 nm dan (kanalcha)–500 nm gacha (sisterna).
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR . Афанасьев Й.И., Юрина Н.А., Котовский Е.Ф. и др.; Под ред. Й.И. Афанасьева, Н.А.Юриной., Гистология: Учебник – 5-е изд., перераб. и доп. - М.: Медицина, 2002 г. 2. Александровская А.Т. Цитология, Гистология и Эмбриология. Учебник. М. 1993. 3. Зуфаров К.А. Гистология. Т. «Ибн-Сино» 1991й. 4. Ibragimov Sh.I., Shodiyev N.Sh., Daminov A., Sitologiya, Gistologiya va Embriologiy. Mehnat. –Toshkent, 1998 y. 5. Қодиров Э.Қ. Гистология Т., «Ўқитувчи» 1994 й. 6. П.Х.Холиқов, Н.Ш.Шарофиддинхўжаев ва бошқалар, Биология, тиббиёт ОЎЮ талабалари учун дарслик, Т., «Ибн-Сино» 1996 й. 7. To„ychiyev C., Toshmanov N., Gistologiya, Embriologiya, Sitologiya. Yangi asr avlodi. – Toshkent, 2005 y. 8. Bobrysheva I.V.Kashchenko S.A., Histology Cytology Embryology, State establishment, «Lugansk state medical university» , “Knowledge”, 2011 y. 9. Stephen R. Bolsover, Jeremy S. Hyams, Elizabeth A. Shephard, Hugh A. White, Claudia G. Wiedemann Cell Biology, A Short Course, Second edition, Printed in the United States of America- 2014 y. 10. Gorky M., Cytology and general embryology, Donetsk National
|
| |
