' ■■ ■ ■..■■.
Maaknu:0:l/19t/m1/22
5 Onweer en elektriciteit
Als het onweert ben je getuige van een groot elektrisch vuurwerk. Veel flitsen en harde knallen. Maar hoe ontstaat die elektriciteit eigenlijk?
Afbeelding 1-12
Maaknu:0:l/23t/m 1/24
Je hebt een aantal proeven gedaan waarbij krachten ontstonden doordat je verschillende stoffen over elkaar wreef. De kracht diebij zulke proeven
ontstaat, wordt veroorzaakt door wrijvingselektriciteit. We zeggen ook wel:statischeelektriciteit. Wrijvingselektriciteit lijkt een beetje op magnetisme. In beide gevallen zie je aantrekking en afstoting. Toch zijn wrijvingselektriciteit en magnetisme niet hetzelfde. Je hebt gezien dat een magneet geen papiersnippers aantrekt en je statische geodriehoek wel. Je zegt dan dat de geodriehoek een lading heeft. Je weet dat je dan te ma-ken hebt met statische elektriciteit. Lading kun je zien als de kracht die de snippers aantrekt.
Hoe onstaat die lading nu?
Je weet: stoffen zijn opgebouwd uit molekulen. Een molekuul is opgebouwd uit atomen. Ieder atoombestaat uit een kern en elektronen die om de kern heen bewegen. De atoomkern is posi-tief geladen en de elektronen zijn ne-gatief geladen. Het atoom als geheel is elektrisch neutraal. Dat komt doordat de lading van de kern even groot is als de lading van de elektronen samen. De positief geladen atoomkern trekt de negatief geladen elektronen aan: daardoor worden de elektronen in het atoom vastgehouden.
Afbeelding 1-13
Afbeelding 1-14
Afbeelding 1-15
Maar sommige elektronen gaan wel eens aan de wandel. Dat kan gebeu-ren bij wrijving. Er zijn twee moge-lijkheden:
-
Er verdwijnen elektronen uit de geodriehoek naar de doek. De geodriehoek wordt dan positief geladen en de doek wordt nega-tief geladen. Zie afbeelding 1-14.
-
Er verdwijnen elektronen uit de doek naar de geodriehoek. De geodriehoek wordt dan negatief geladen en de doek wordt positief geladen. Zie afbeelding 1-15.
Hetblijkt dat sommige materialenbe-
ter elektronen loslaten dan andere. Bekijk afbeelding 1-16.
Afbeelding 1-16
Hierin zie je dat plastic eerder elek-tronen opneemt dan afstaat. De geo-driehoek krijgt dus een negatieve lading. Afbeelding 1-15 geeft het juiste beeld weer
ONTHOUD:
Als een materiaal elektronen
loslaat,krijgt het een positie-
ve lading.
Als een materiaal elektronen
ontvangt,krijgt het een
negatieve lading.
Positieve ladingen en nega-
tieve ladingen trekken elkaar
aan
Hoe zit het nou met het onweer?
Soms kunnen wolken verschillende ladingen krijgen. Als ze dan in elkaars buurt komen, zie je een vonk (blik-sem) en hoor je een knal (donder).
Zo'n vonk blijkt te bestaan uit snel overspringende elektronen.
Er onstaat in de wolken een overschot of een tekort aan elektronen. Bij een overschot spreekje van een negatieve lading. Bij een tekort spreekje van een positieve lading. Het verschil in lading kan zo sterk worden, dat de elektronen de sprang maken naar de aarde of naar andere wolken. Dan zie je een grote vonk (bliksem). Er sprin-gen dus elektronen van een negatief deel naar een positief deel.
Afbeelding 1-17
Afbeelding 1-18
In veel landen lopen de telefoonlei-dingen boven de grond. De bliksem kan dan in de telefoonleiding slaan.
Maaknu:0:l/25t/m 1/33
| 