|
Tarmoq kompyuterlarini tashkil etish va boshqarish mexanizmlari
|
| bet | 75/129 | | Sana | 18.11.2023 | | Hajmi | 4,88 Mb. | | #100808 |
Bog'liq a12b69867f018f785135aa04d3624799 Operatsion tizimlar грифли 100 шт
Peer-to-peer arxitekturasi
Garchi bugungi kunda Internetda mavjud bo‘lgan ko‘pgina dasturlar mijoz-server arxitekturasidan foydalanishsada, "peer-to- peer" (P2P) deb nomlangan arxitekturani ishlatish g‘oyasi e’tiborni jalb qildi. Ushbu arxitekturada ikki tengdosh kompyuter (noutbuk, ish stoli yoki mainframe) o‘zaro almashish xizmatlari uchun bir-biri bilan aloqa o‘rnatishi mumkin. Ushbu arxitektura ba’zi sohalarda, masalan, mijoz audio-video fayli kabi katta faylni uzatmoqchi bo‘lsa, mijoz- server arxitekturasi server mashinasiga juda ko‘p yuklama berilganida. Ikkita tengdosh serverga bormasdan bir-birlariga ixtiyoriy fayl yoki ma’lumot almashishi kerak bo‘lsa, bu g‘oya qiziq hisoblanadi. Shu bilan birga, P2P arxitekturasi mijoz-server arxitekturasini e’tiborsiz qoldirmasligini ta’kidlashimiz kerak.
Aslida, bu jarayonda ishtirok etishni istagan ba’zi foydalanuvchilar tomonidan server vazifasini bo‘lishishdir. Masalan,
bir nechta mijozlarga ulanishga ruxsat berishning o‘rniga va har biri katta faylni yuklab olishning o‘rniga, server har bir mijozga faylning bir qismini yuklab olishga va keyin uni bir-birlari bilan bo‘lishishga ruxsat berishi mumkin. Faylning bir qismini yuklab olish yoki yuklab olingan faylni almashish jarayonida kompyuter mijoz va boshqa serverning rolini o‘ynashi kerak. Boshqacha aytganda, kompyuter bir lahzada ma’lum bir dastur uchun mijoz, boshqa vaqtda esa server bo‘lishi mumkin. Ushbu dasturlar endi tijorat tomonidan boshqariladi va Internetning rasmiy qismi emas.
DHCP
TCP/IP protokoli to‘plamidan foydalanadigan har bir kompyuter o‘z IP manzilini bilishi kerak. Agar kompyuter sinfsiz manzilni ishlatsa yoki tarmoqostining a’zosi bo‘lsa, shuningdek, uning quyi tarmoq maskasini bilishi kerak. Bugungi kunda aksariyat kompyuterlar ikkita ma’lumotga muhtoj: boshqa tarmoqlar bilan bog‘lanish uchun standart protokol manzili va manzillar o‘rniga nomlardan foydalanish uchun serverining manzili. Boshqacha qilib aytganda, odatda to‘rtta ma’lumot kerak:
Kompyuterning IP manzili;
Kompyuterning tarmoqosti maskasi;
Marshrutizatorning IP manzili;
Nomlar serverining IP manzili.
Ushbu to‘rtta ma’lumot konfiguratsiya faylida saqlanishi mumkin va yuklash jarayonida kompyuter tomonidan unga kirish mumkin. Ammo disksiz ish stansiyasi yoki birinchi marta ishga tushirilgan diskka ega kompyuter haqida nima deyish mumkin?
Disksiz kompyuter bo‘lsa, operatsion tizim va tarmoq dasturlari faqat o‘qish uchun xotirada saqlanishi mumkin (ROM). Biroq, yuqoridagi ma’lumotlar ishlab chiqaruvchiga ma’lum emas va shuning uchun uni ROM-da saqlash mumkin emas. Ma’lumotlar mashinaning shaxsiy konfiguratsiyasiga bog‘liq va mashina ulangan tarmoqni belgilaydi. DHCP xost konfiguratsiyasining rasmiy protokoli bo‘lishidan oldin, ushbu taklif uchun ba’zi boshqa protokollar ishlatilgan. Biz ularni bu yerda qisqacha tasvirlaymiz.
RARP
Internet davrining boshida, yuklangan kompyuter uchun IP manzilini ta’minlash uchun Reverse Address Resolution Protocol (RARP) protokoli ishlab chiqilgan. RARP aslida ARP ning versiyasi bo‘lib, ARP IP manzilni fizik manzilga xaritada joylashtiradi: RARP fizik manzilni IP manzilga xaritada joylashtiradi. Biroq, bugungi kunda RARP ikkita sababga ko‘ra eskirgan. Birinchidan, RARP ma’lumotlar bog‘lanish sathining uzatish xizmatidan foydalangan, ya’ni RARP serveri har bir tarmoqda bo‘lishi kerak. Ikkinchidan, RARP faqat kompyuterning IP manzilini taqdim qilishi mumkin, ammo bugungi kunda kompyuter yuqorida aytib o‘tilgan barcha to‘rtta ma’lumotga muhtoj.
BOOTP
Bootstrap Protocol (BOOTP) - bu DHCP ning dastlabki avlodidir. Bu RARP protokolining ikkita kamchiliklarini bartaraf etish uchun mo‘ljallangan mijoz-server protokoli. Birinchidan, u mijoz- server dasturi bo‘lganligi sababli BOOTP serveri Internetning istalgan joyida bo‘lishi mumkin. Ikkinchidan, yuqorida biz aytib o‘tgan barcha ma’lumotlarni, shu jumladan IP manzilni ham berishi mumkin. Yuqorida tavsiflangan to‘rtta ma’lumotni berish uchun, u RARP protokoli bo‘yicha barcha cheklovlarni olib tashlaydi. BOOTP - bu statik konfiguratsiya protokoli. Mijoz o‘z IP manzilini so‘raganda, BOOTP serveri mijozning fizik manzili va uning IP manzili bilan mos keladigan jadvalga murojaat qiladi. Bu fizik manzil va mijozning IP manzili o‘rtasidagi bog‘lanish allaqachon mavjudligini anglatadi. Ulanish oldindan belgilanadi.
Dinamik konfiguratsiya protokoli kerak bo‘lgan ba’zi holatlar mavjud. Masalan, xost bir fizik tarmoqdan boshqasiga o‘tganda, uning fizik manzili o‘zgaradi. Boshqa bir misol sifatida, host vaqtincha IP manzilidan foydalanilishini xohlaydigan holatlar mavjud. BOOTP bu vaziyatlarni bajara olmaydi, chunki fizik va IP manzillar orasidagi bog‘lanish statik va ma’mur tomonidan o‘zgartirilmaguncha jadvalda o‘rnatiladi. DHCP ushbu kamchiliklarni bartaraf etish uchun ishlab chiqilgan.
DHCP
Dynamic Host Configuration Protocol (DHCP) - bu disksiz kompyuter yoki birinchi marta ishga tushirilgan kompyuter uchun to‘rtta ma’lumotni berish uchun yaratilgan mijoz-server protokoli.
DHCP BOOTP ning vorisi hisoblanadi. BOOTP eskirgan deb hisoblansa ham, konfiguratsiya uchun BOOTP dan foydalanadigan ba’zi tizimlar mavjud bo‘lishi mumkin. DHCP mijozi va serveri bitta tarmoqda yoki turli tarmoqlarda bo‘lishi mumkin. Keling, har bir holatni alohida muhokama qilaylik.
Bitta tarmoq
Amaliyotda juda keng tarqalgan bo‘lmasa ham, ma’mur mijoz va serverni 7.18- rasmda ko‘rsatilgandek bir xil tarmoqqa joylashtirishi mumkin.
Ushbu holatda operatsiyalar quyidagicha tavsiflanishi mumkin:
DHCP server 67- raqamli UDP portida passiv ochiq buyruq chiqaradi va mijozni kutadi.
Yuklangan mijoz 68-portda faol ochiq buyruq chiqaradi. Xabar 67-sonli port va 68-raqamli manba portidan foydalanib, UDP foydalanuvchi datagramiga kiritilgan. UDP foydalanuvchi datagrami o‘z navbatida, IP datagrammasida kapsullangan. O‘quvchi, o‘z IP manzilini (manbaa manzili) va serverning IP manzilini (belgilangan manzilni) bilmagan holda, qanday qilib mijoz IP datagramini yuborishi mumkinligini so‘rashi mumkin. Mijoz barcha 0 larni manba manzili sifatida va hamma 1 larni belgilangan manzil sifatida ishlatadi.
DHCPMijoz Sozlamoq
MP: Mijoz Port raqami SP: Server Port raqami
MIP: Mijoz IP manzili SIP: Server IP manzili
DHCPServe r
MIP SIP
MP SP
DHCPSo‘rovi
SP
SIP MIP
DHCPJavobi
MP
7.18- rasm. Mijoz va server bir tarmoqda
Server UDP manbasi 67- va 68- raqamli portlar yordamida translyatsiya yoki unicast xabar orqali javob beradi. Javob unicast bo‘lishi mumkin, chunki server mijozning IP manzilini biladi. Shuningdek, u mijozning fizik manzilini ham biladi, ya’ni manzili xaritalash uchun mantiqiy ARP xizmatlariga muhtoj emasligini anglatadi. Biroq, ba’zi tizimlar ARPni chetlab o‘tishga imkon bermaydi, natijada translyatsiya manzilidan foydalaniladi.
Turli tarmoqlar
Amaliy sathning boshqa jarayonlarida bo‘lgani kabi, mijoz bitta tarmoqda, server esa bir necha boshqa tarmoqlar bilan ajratilgan holda bo‘lishi mumkin. 7.19-rasmda vaziyat ko‘rsatilgan.
Biroq, hal qilinishi kerak bo‘lgan bitta muammo mavjud. DHCP so‘rovi translyatsiya qilinadi, chunki mijoz serverning IP manzilini bilmaydi. Efirning (Broadcast) IP datagrami biron bir marshrutizator orqali o‘taolmaydi. Bunday paketni olgan marshrutizator uni rad etadi. Eslatib o‘tamiz, barcha 1 larning IP manzili cheklangan tarqatish manzili.
Muammoni hal qilish uchun vositachiga ehtiyoj bor. Reley (retranslyator) sifatida hostlardan biri (yoki amaliy sathda ishlashga sozlanishi mumkin bo‘lgan marshrutizator) ishlatilishi mumkin. Bunday holatda host reley agenti deb ataladi. Reley agenti DHCP serverining unicast manzilini biladi va 67- portida eshitiladigan xabarlarni tinglaydi. Ushbu paketni qabul qilganda, xabarni unicast ma’lumotlar datagramiga singdiradi va so‘rovni DHCP serveriga yuboradi. Paketda bitta belgilangan manzilga ega paket har qanday marshrutizator tomonidan yo‘naltiriladi va DHCP serveriga yetib boradi. DHCP server xabarning reley agentidan (retranslyator) kelganligini biladi, chunki so‘rov xabaridagi maydonlardan biri retranslyator agentining IP manzilini belgilaydi. Releyagenti javobni olgandan keyin uni DHCP mijoziga yuboradi.
7.19- rasm. Mijoz va server ikki turli xil tarmoqda
UDP portlar
7.20- rasmda mijoz va DHCP-serverning o‘zaro ta’siri ko‘rsatilgan. Serverda odatda 67- port mashhur. Mijoz juda mashhur bo‘lgan 68-portdan foydalanadi. Vaqtinchalikportning o‘rniga belgilangan 68-portni tanlashning sababi, serverdan mijozga javob yuborilganda muammoning oldini olishdir. Muammoni tushunish uchun keling, vaqtinchalik portidan foydalanilgan vaziyatni ko‘rib chiqaylik. Aytaylik, tarmoqdagi A xodimi DHCP mijozini 2017 vaqtinchalik portida (tasodifiy tanlangan) ishlatmoqda. Xuddi shu tarmoqdagi xost B, vaqtinchalik portida DAYTIME mijozidan foydalanmoqda (tasodifan bir xil). Endi DHCP serveri manzil porti raqami 2017 va FFFFFFFF16 IP manzilini yuborgan holda javob qaytaradi. Har bir host ushbu IP-manzilni o‘z ichiga olgan paketni ochishi kerak. Host A dasturini vaqtinchalik portida 2017 xabarini topadi. To‘g‘ri xabar DHCP mijoziga yetkaziladi. Noto‘g‘ri xabar DAYTIME mijoziga yetkazilgan. Chalkashlik IP manzili va port raqamining kombinatsiyasi bo‘lgan soket manzili asosida paketlarning demultipleksifikatsiyasi bilan bog‘liq. Bunday holda, ikkalasi ham bir xil.
7.20- rasm. UDP portning qo‘llanilishi
Belgilangan portdan foydalanish (1024 dan kichik) bir xil ikkita belgilangan (destination) port raqamlaridan foydalanishni oldini oladi. Host B 68 vaqtinchalik porti sifatida tanlay olmaydi, chunki vaqtinchalik port raqamlari 1023 dan katta.
Qiziquvchan o‘quvchi B hosti DHCP mijozini ishlaganda nima bo‘lishini so‘rashi mumkin. Bunday holda, soketning manzili bir xil va ikkala mijoz ham xabarni olishadi. Bunday vaziyatda uchinchi identifikatsiya raqami mijozlarni farqlaydi. DHCP o‘tkazma identifikatori deb nomlangan boshqa raqamdan foydalanadi, DHCP bilan bog‘liq har bir ulanish uchun tasodifiy tanlanadi. Ikkala hostning bir vaqtning o‘zida bir xil identifikatorni tanlashi mumkin emas.
Xatoliklarni nazorat qilish
Agar so‘rov yo‘qolsa yoki buzilsa nima bo‘ladi? Agar javob buzilgan bo‘lsa nima bo‘ladi? DHCP ni ishlatishda xatolarni boshqarish kerak. DHCP xatolarni boshqarishni ta’minlamaydigan UDP dan foydalanadi. Shuning uchun, DHCP xato nazoratini ta’minlashi kerak. Xatolarni boshqarish ikkita strategiya orqali amalga oshiriladi:
DHCP UDP tekshiruv jadvalidan foydalanishni talab qiladi. Yodda tutingki, UDP da nazorat summasidan foydalanish majburiy emas.
Agar DHCP mijoz so‘rovga DHCP javobini olmasa, taymerlar va retranslyatsiya siyosatidan foydalanadi. Biroq, bir nechta hostlar so‘rovni qayta yuborishlari kerak bo‘lgan hollarda, masalan, tirbandlikni oldini olish uchun (masalan, elektr uzilishidan keyin),
DHCP mijozni taymerlarini o‘rnatish uchun tasodifiy raqamdan foydalanishga majbur qiladi.
DHCP paket formati
Har bir maydon quyidagicha tavsiflanadi:
|
| |
