Optikaloqatizimlarivatarmoqlari,ulardaqo’llaniladigantexnologiyalar.
Optik aloqa tizimalarida bir nechta texnologiylar ishlab chiqilgan ulardan engko’pommalashganivaO’zbekistonRespublikasidakengqo’llaniladiganturlari bu:FTTxvaXpontexnologiyalridir.Kelingbuikkitexnologiyanibirma-birko’rib chiqeylik.
FTTXtexnologiyasi
FTTx texnologiyasi yoki 19ptic aloqa tarmog‘I orqali soniyasiga 100 yoki undan ortiq megabit ma’lumotni olish imkoni mavjud. Bugun ko‘p qavatli uylarda o‘rnatilayotgan, uyga kirish yo‘lida o‘rnatilgan keng polosali telekommunikatsiya xizmatlarini ko‘rsatuvchi portlarga ko‘pchiligimiz e’tibor bermagan bo‘lishimiz mumkin. Ammo unutmang, ular yordamida siz tezkor axborot uzatish, internet telekanallarni tomosha qilish, masofaviy ta’lim olish, uzoqdagi qadrdonlar bilan yoningizdagidek suhbatlashish imkoniga ega bo‘lasiz.
Yaqin-aqingacha telekommunikatsiya tarmog‘ida misli kabellardan aloqa liniyalari yaratilar, bu telekommunikatsiya tarmog‘ining asosiy infratuzilmasini tashkil etar edi. 80-yillar oxiridan boshlab raqamli uzatish qurilmalari joriy etilishi natijasida tarmoqda FTTX – ingliz tilidan fiber to the x, ya’ni muayyan joygacha 19ptictolalialoqatarmqolarikengjoriyetilaboshlandi. Agar19pticaloqatarmog‘I binogacha kirib 19ptic19 bo‘lsa, bu – FTTB (building), agar xonadongacha kirib 19ptic19 bo‘lsa, bu – FTTH (home) texnologiyasi deyiladi.
Hozirgi kunda mamlakatimizda deyarli barcha magistral, zonaichi va stansiyalararo aloqada 19ptic tolali aloqa liniyalari qo‘llanilmoqda. Optik aloqa tarmoqlarini joriy qilish rejasiga ko‘ra, hozircha shahar hududidagi ko‘p qavatli binolarda mazkur texnologiya joriy qilinmoqda. Keyinchalik hovli, mahalla hududlarida ham 19ptic aloqa tarmoqlarini yotqizish rejalashtirilgan.
Tarkibida 19ptic va shisha komponenti mavjud 19ptic tolali aloqa liniyalarining asosiy ustunligi — kengpolosali, yuqori tezlikdagi trafik (ma’lumot) uzatish imkoniyati, tashqi elektromagnit ta’sirlarga kam ta’sirchanligi, yuqori sifatida, ya’ni uzoq vaqt xizmat qilishida.
Misol uchun, mis aloqa kabeli bir soniyada 2.5 megabit ma’lumot uzatsa, 19ptic tolali aloqa bir soniyada bir 19ptic19t yoki bir million megabit ma’lumotni uzatadi. Ya’ni samaradorlik 500 ming marotabaga oshadi. Optik tolali aloqa liniyalarima’lumotniyorug‘liktezligidayetkazadi.Ya’ni,suratdagibirbog‘lammis kabelqilaoladiganishniundanbirnechamartakambo‘lgan19ptictarmoqlarbajara oladi. FTTX (ef 19ptic iks) texnologiyasi, ya’ni keng polosali telekommunikatsiya xizmatlariniko‘rsatishaxborotalmashinishdatezkorlikkaerishishningoxirgi
yutuqlari sirasiga kiradi. Endi nafaqat internetdan foydalanish, balki internet kanallarni ko‘rish, videotelefoniya xizmatidan foydalanish mumkin. Unga qanlay ulanishmumkinligi haqida esa quyida ma’lumot beramiz. Kompyuter yoki mobil aloqa vositalaringizni ushbu texnologiya asosida ishlaydigan internetga ulash maqsadida bo‘lsangiz, siz yashayotgan ko‘p qavatli xonadonga 20ptic aloqa liniyalarini olib kelgan internet provayderini aniqlang va ulanish shartlari, internet ta’riflari,tezligivahududiyqamrovibilantanishibchiqing.Ko‘pqavatlixonadonlar kirish yo‘lagigacha yotqizilgan 20ptic aloqa liniyasidan kompyuter yoki mobil uskunagachaqo‘shimchaaloqaliniyasitortiladi.Shuorqalisizkengpolosaliinternet xizmatlaridan bemalol foydalanishingiz mumkin. Yana bir ahamiyatli jihati, bu tezlikbilanxonadoningizdagiboshqamobialoqavositalarini,misoluchun,planshet, smartfon, netbuk yoki noutbuklar yordamida internetdan foydalanish mumkin. Buning uchun Wi-Fi uskunasini o‘rnatsangiz kifoya.
xPONtexnologiyasi
xPON - bu faqat kuchaytirgichlar, takrorlovchilar yoki shakllanish davrlari kabi faol tarkibiy qismlardan ko'ra tolali va passiv tarkibiy qismlardan foydalanadigan tolalar tarmog'i. Bunday tarmoqlar aktiv komponentlardan foydalanayotganlargaqaragandaanchaarzon.Asosiykamchiliksignaluzatishkuchi bilan cheklangan qisqa qamrov oralig'idir. Faol optik tarmoq (AON) taxminan 100 km(62mil)masofaniqamrabolishimumkinbo'lsa-da,PONodatda20km(12mil) gachabo'lgantolalikabelbilancheklanadi.PON-laruytarmoqlariga(FTTH)tolalar deb ham ataladi.
FTTx atamasi tolaning ishlashini aniqlash uchun ishlatiladi. FTTH da x uy uchun. Bundan tashqari, uni FTTP yoki binolarga tolalar deb atash mumkin. Yana bir o'zgarish - bu bino uchun tolalar uchun FTTB. Ushbu uchta versiyada tolalar xizmatko'rsatuvchiprovayderdanxaridorgachabo'lgantizimlarnibelgilaydi. Boshqa shakllarda, tolalar xaridorga umuman etkazilmaydi. Buning o'rniga u mahalladagi vaqtinchalik tugunga ishga tushiriladi. Bu tugunga tolalar uchunFTTNdebnomlanadi. Yanabiro'zgaruvchanlik -buFTTCyokichekkaning tolasi. Bu erda ham tolalar uyga deyarli etib bormaydi. FTTC va FTTN tarmoqlari xizmatlarni arzon narxlarda kengaytirish uchun mijozning ekranlashtirilmagan o'ralgan (UTP) mis telefon tarmog'idan foydalanishi mumkin. Masalan, tezkor ADSL liniyasi tolali ma'lumotlarni mijozning qurilmalariga etkazadi.
Oddiy PON tartibga solish - bu ko'p punktli (P2MP) tarmoqqa ishora qiladigan joy, bu erda xizmat ko'rsatuvchi provayderning markaziy optik liniyasi terminali (OLT) bitta tolali liniyada 16 dan 128 tagacha mijozga televizor yoki Internet xizmatlarini tarqatadi (rasmga qarang). . Optik splitterlar, bitta optik signalni bir xil teng, ammo kam quvvatli signallarga ajratadigan passiv optik qurilmalar signallarni foydalanuvchilarga tarqatadilar. Optik tarmoq birligi (ONU) mijozninguyidaPON-nitugatadi.OdatdaONUoptiktarmoqterminali(ONT)bilan
aloqa o'rnatadi, bu PON-ni televizorlar, telefonlar, kompyuterlar yoki simsiz yo'riqnoma bilan bog'laydigan alohida quti bo'lishi mumkin. ONU / ONT bitta qurilma bo'lishi mumkin.
OLT-danONU/ONT-gayorug'likningbittato'lqinuzunligibo'yichapastga oqim taqsimlash uchun asosiy ish uslubida barcha mijozlar bir xil ma'lumotlarni olishadi.ONUharbirfoydalanuvchigayo'naltirilganma'lumotlarnitaniydi. Yuqori oqimdan ONU-dan OLT uchun vaqtni taqsimlash multipleksi (TDM) usuli qo'llaniladi, bu erda har bir foydalanuvchiga yorug'likning turli xil to'lqin uzunliklarida vaqt yorig'i beriladi. Ushbu tartibga solish bilan splitters kuch kombinatlari rolini o'ynaydi. "Burst-mode operatsiyalari" deb nomlangan yuqori oqim uzatmalari foydalanuvchi ma'lumot yuborishi kerak bo'lgan paytda tasodifiy ravishdaamalgaoshiriladi.Tizimkerakbo'lgandauyanibelgilaydi.TDMusulibitta uzatishda bir nechta foydalanuvchilarni qamrab olganligi sababli, oqimning yuqori tezligi har doim ham quyi oqim tezligiga nisbatan sekinroq bo'ladi.
EPONvaGPON-passivoptiktarmoqlarningmashhurversiyalari (PON).UshbuqisqamasofalioptiktolalikabeltarmoqlariInternetgakirish,Internet protokoli(VoIP)orqaliovozberishvametropoliyahududlaridaraqamlitelevidenie etkazib berish uchun ishlatiladi. Boshqa maqsadlarda uyali ulovlar, Wi-Fi ulanish nuqtalari va hatto taqsimlangan antenna tizimlari (DAS) uchun rekonstruksiya ulanish mavjud. Ularning orasidagi asosiy farqlar pastki va yuqori oqimlar uchun ishlatiladigan protokollardadir.
Yillar davomida turli xil PON standartlari ishlab chiqilgan. 90-yillarning oxirida Xalqaro elektraloqa ittifoqi (XEI) APON standartini yaratdi, u asinxron uzatish rejimini (ATM) uzoq masofali paketli uzatish uchun ishlatdi. ATM endi ishlatilmagani uchun keng polosali PON yoki BPON deb nomlangan yangi versiya yaratildi. ITU-T G.983 sifatida ishlab chiqilgan, ushbu standart 622 Mbit / s pastki va 155 Mbit / s oqim uchun mo'ljallangan. Ba'zi tizimlarda BPON hali ham ishlatilishi mumkin bo'lsa-da, aksariyat tarmoqlar GPON yoki Gigabit PON-dan foydalanadi.ITU-TstandartiG.984.Uquyida2,4488Gbit/svaquyiqismida1,244 Gbit / s tezlikda ishlaydi.
GPON to'lqin uzunligi bo'linishining multiplekslash (WDM) dan foydalanadi, shuning uchun bitta toladan ham pastga, ham yuqoriga ko'tariladigan ma'lumot uchun foydalanish mumkin. 1490 nm to'lqin uzunligidagi (λ) lazer quyi oqimma'lumotlariniuzatadi. Yuqorioqim ma'lumotlari 1310nmto'lqin uzunligida uzatiladi. Agar televizor tarqatilsa, 1550 nm to'lqin uzunligi ishlatiladi.
HarbirONUoqimningto'liqoqimini2.488Gbit/stezlikdaolganda,GPONharbir foydalanuvchiga ma'lum vaqt jadvalini ajratish uchun vaqtni taqsimlash uchun bir nechta kirish (TDMA) formatidan foydalanadi. Bu tarmoq o'tkazish qobiliyatini ajratadi, shuning uchun har bir foydalanuvchi xizmat ko'rsatuvchi provayderga uni qandaytaqsimlaganiga qarab harbir foydalanuvchi 100 Mbit / s singari bir qismini oladi.
TDMAsxemasidaboshqaONUlarbilantaqsimlanganligisabablioqim tezligimaksimaldarajadanpast.OLTharbirabonentningmasofavavaqtning
kechikishini aniqlaydi. Keyin dasturiy ta'minot har bir foydalanuvchi uchun ma'lumotlarni to'plash uchun vaqt oralig'ini ajratish usulini taqdim etadi. Bitta tolaning odatda bo'linishi 1:32 yoki 1:64. Bu har bir tolaning 32 yoki 64 abonentga xizmat qilishi mumkinligini anglatadi. Ayrim tizimlarda 1: 128 gacha bo'lgan nisbatlar mavjud. Ma'lumot formatiga kelsak, GPON paketlari to'g'ridan-to'g'ri ATM paketlarini boshqarishi mumkin. Eslatib o'tamiz, ATM hamma narsani 53 baytlipaketlargajoylashtiradi,ma'lumotlar48uchunvaqo'shimchama'lumotuchun
5 ta. GPON boshqa protokollarni o'tkazish uchun ham umumiy kapsülasyon usulidanfoydalanadi.Uma'lumotuzatishorqalitalabqilinadiganEthernet,IP,TCP, UDP,T1/E1,video,VoIPyokiboshqaprotokollarnikapsulalashi mumkin.Minimalpakethajmi-53bayt,engko'pi-1518.AESshifrlashfaqatpastda ishlatiladi.GPON-ningso'nggiversiyasi -10gigabitliXGPON yoki10G-PONdeb nomlanganversiyasi.Videogavayuqoridarajadagi(OTT)televideniexizmatlariga talaboshganisayin,yuqorianiqlikdagivideoningulkanma'lumotlariniqaytaishlash uchun liniya stavkalarini oshirish kerak. XGPON shu maqsadga xizmat qiladi.
|
