|
Oqova suvni tabiiy sharoitda tozalash
|
| bet | 3/3 | | Sana | 14.12.2023 | | Hajmi | 25,63 Kb. | | #118360 |
Bog'liq OQAVA SUVLAR DEGANDA NIMA TUSHUNILADIOqova suvni tabiiy sharoitda tozalash.
Biokimyoviy tozalashning aerob jarayoni tabiiy sharoitda va sun`iy inshootlarda o`tkaziladi. Oqova suvni tabiiy sharoitda tozalash ishlari obodonlashtirish va filtrlash maydonlarida hamda biologik havzalarda olib boriladi. Sun`iy inshootlarga aeroteuk va turli tuzilishidagi biofiltrlar kiradi. Inshoot turi korxonaning joylashgan maydonini, sanoat va maishiy oqova suvlar hajmini, iflosliklar konsentratsiyasi va tarkibini hisobga olgan holda tanlanadi. Oqova suvni sun`iy inshootlarda tozalash jarayoni tabiiy sharoitlarga nisbatan juda
katta tezlikda boradi.
Obodonlashtirish maydoni: Bu bir vaqtda oqova suvni tozalash va agrosanoat maqsadlari uchun foydalaniladigan maxsus tayyorlangan yer uchastkasidir. Bunday sharoitda oqova suvlarni tozalash quyosh va havo harakati, o`simliklarning hayot faoliyati ta`sirida boradi. Obodonlashtirish maydonlarida bakteriya, aktinomisetalar, achitqilar, suv o`tlari, sodda va umurtqasiz hayvonlar bo`ladi. Oqova suv tarkibida asosan bakteriyalar uchraydi. Tuproqning faol qatlamidagi aralashgan biosenozlarida sunbiotik va raqobat tarkibidagi mikroorganizmlarning miqdori yil fasllariga bog`liq. Ular qishda yozdagiga qaraganda kamroq bo`ladi. Agar yer maydoniga qishloq xo`jalik ekinlari ekilmasa ular oqova suvni biolagik tozalash uchun mo`ljallangan bo`lsa, maydonlar filtrlash maydonlari deyiladi. Obodonlashtirish maydonidagi yerlarning oqova suvi biologik tozalangandan so`ng o`g`itlar boshoqli o`simliklar, turli xil sabzavotlar, daraxtlar ko`kartirish maqsadlarida ishlatiladi. Obodonlashtirish maydonlarida aeroteuklarga nisbatan afzalliklarga ega: 1) moddiy va ish kuchi sarfi kamayadi; 2) oqova suvni obodonlashtirish maydonlaridan tashqariga tashlamaydi; 3) qishloq xo`jaligi o`simliklaridan yuqori va barqaror hosil olish ta`minlanadi; 4) qishloq xo`jaligi uchun kam hosil yerlar jalb qilinadi.
Tozalashning biologik jarayonida oqova suv tuproqning filtrlovchi qatlamidan o`zadi va u yerda muallaq hamda kolloid zarrachalar ushlab qolinadi. Tuproq g`ovaklarida mikrobli plyonkalar hosil bo`ladi. Hosil bo`lgan plyonka kolloid zarracha va oqova suvlarida erigan moddalarni mineral birikmalarga aylantirib, oksidlaydi. Tuproqning chuqur qatlamiga kislorodnind kiritish qiyin. Shuning uchun tuproqning yuqori qatlamida oksidlanishi yaxshi boardi. Tuproq qatlamlaridan kislorod yetishmaganda tupqoq qatlamlarida auaerob jarayon ustunlik qiladi. Shu sababli ham obodonlashtirish maydonlarini qum, qora tuproqli yerlarda barpo qilish kerak. Oqova suvni bir vaqtning o`zida ham sug`orish, ham o`g`it sifatida ishlatib tozalash 3 variantda olib borilishi mumkin: 1) mexanik tozalashdan so`ng oqova suvlar suv to`plovchi havzalarga, so`ng kanal bo`ylab bug`lanuvchi havzalarga va obodonlashtirish maydoniga tushadi: 2) fizik-kimyoviy tozalashdan so`ng oqova suv biologik havzaga, so`ngra obodonlashtirish maydoniga yoki avval filtrlash maydoni keyin esa obodonlashtirish maydoniga yoki tushadi; 3) mexanik, fizik-kimyoviy, biokimyoviy tozalashdan so`ng oqova suv obodonlashtirish maydoniga yo`naltiriladi, sug`orilmaydigan davrda oqova suv suv havzalariga tashlanadi. Biologik havzalar 3-5 bosqichdan iborat bo`lib, undan biologik tozalangan suv sekinlik bilan o`tadi. Havzalar biologik tozalash va oqova suvni boshqa tozalash inshootlari, bilan birga oxirigacha tozalashga mo`ljallangan. Bundan tashqari, tabiiy yoki sun`iy aeratsiyali havzalar ham bor. Tabiiy aeratsiyali havza 0,5-1 m chuqurlikka ega, quyoshda yaxshi qiziydi va unda suv organizmlari mavjud. Bakteriyalar fotosintez jarayonida suv o`tlari tomondan ajratilgan kislorodni, shunungdek, havodagi kislarodni, iflosliklarni oksidlash uchun sarflaydi. Suv o`tlari, o`z navbatida, organik moddalarni biokimyoviy parchalashda hosil bo`ladigan karbonot angidridi, fosfatlar va amoniyli azotni iste`mol qiladi
Oqova suvni sun`iy sharoitda tozalash aeroteuk yoki biofiltrlarda olib boriladi. Aeroteuklarda tozalash Temir-betonli aerotsiyalanadigan rezervuar aeroteuk deyiladi. Aeroteuk tozalash jarayoni oqova suv va faol loyqaning aeratsiyalangan aralashmasining o`tishi bilan boradi. Aeratsiya suvning kislorod to`yinishi va faol loyqani muallaq holatda ushlab turish uchun kerak. Oqova suv tindirgichga yo`naltirilgan , u yerda muallaq zarrachalarning cho`kishini yaxshilash uchun faol loyqa qo`shiladi. So`ng tiniqlashtirilgan suv me`yorlagichga keladi. Bu yerda ikkilamchi tindirgichdan o`tgan bir qism faol loyqa ham tushadi. Bu yerda suv havo yordamida qisman (15-20 daqiqa) aeratsuyalanadi. Zarurat bo`lsa me`yorlagichga neytrallovchi oziqlan tiruvchi qo`shimcha moddalar kiritiladi. Me`yorlagichdan o`tgan oqova suv aeroteukka beriladi. Aeroteuk 2 qismga: (umumiy hajmning 25%ini tashkil etadi) va tozalash jarayoni boradigan asosiy aeroteukka bo`linadi. Aeroteuk bu ochiq havza bo`lib, u aeratsiya uchun qurilmalar bilan jihozlangan. Ular 2,3 va 4 koridorli bo`ladi. Aeroteukning chuqurligi 2-5 m gacha yetadi. Aeroteuk quyidagi xususiyatlariga ko`ra ajratiladi:
gidrodinamik ish rejimi bo`yicha siquvchi, aralashtiruvchi va oraliq ko`rinishdagi aeroteuklar;
faolloyqaning regeneratsiyalash qobilyatiga ko`ra-alohida regeneratsiyalovchi va ayrim birikmalarni regerenatsiyalovchi aeroteuklar;
Faol loyqaga yuklamasi bo`yicha – yuqori yukgyuj’j lamali, oddiy va yuklanishli aeroteuklar;
Bosqichlar miqdori bo`yicha – bir, ikki va ko`p bosqichli aerotenklar;
Suvning kiritish rejimi bo`yicha - o`zgaruvchan ish darajasi va ta`sirlashish bilan to`g`ri oqovali va yarim oqovali aerotenklar;
Tuzilish ko`rsatkichlari bo`yicha ishlaydigan aerotenklar bo`ladi.
Aeratsiya . kislorodning suvda eruvchanligi kam bo`lganligi uchun uni ko`p miqdorda havo bilan beriladi. Aeratsiyada havo, oqova suv va faol loyqa orasida yuqori ta`sirlashishyuzasi ta`minlanishi kerak. Bu esa oqova suvni samarali tozalashning zaruriy sharti hisoblanadi. Amaliyotda oqova suvlarni aerotenklarda aeratsiyalashning puevmatik, mexanik va puevmomexanik usullari qo`llaniladi. Aeratsiya usulini tanlash aerotenk turi va aeratsiya tezligiga bog`liq. Aerotenklar vertical va gorizontal aylanish o`qiga ega bo`lishi mumkin. Vertikal aylanish o`qli aeratorlar yuzali va chuqurli turlarga bo`linadi. Aeratsiya mexanizmi bo`yicha turbinali, impellerli va purkaydigan turlarga bo`linadi. Gorizontal yuzali va aralashishli turlarga bo`linadi. Biofiltrlarda tozalash. Biofiltr – qobig`iga bo`lakli to`ldirgichlar joylashtirilgan, oqova suv va havo uchun taqsimlovchi moslamalar bo`lgan qurilma hisoblanadi. Biofiltrda oqova suv mikroorganizmlardan iborat plyonka bilan qoplanga yuklama qatlami orqali filtrlanadi. Bioplyonka mikroorganizmlari orqali organik moddalardan ozuqa va energiya manbayi sifatida foydalanib ularni oksidlaydi. Oqova suvdanorganik moddalar ajratib olinadi, faol
bioplyonka massasi esa ortadi. Ishlatib bo`lingan bioplyonka oqib o`tayotgan oqova suv bilan yuviladi va biofiltrdan chiqarib yuboriladi. Yuklama sifatida yuqori g`ovaklik, kichik zichlik, katta solishtirma yuzaga ega bo`lgan turli moddalar: shag`al, shlak, keramzit keramik va plastmas halqalar, shar va silindrlar, olti burchakli bloklar, metallva plastmassali to`rlar ishlatiladi. Oqova suvlarni biofiltrlarda tozalash samaradorligiga biokimyoviy modda almashinishgidravlik va konstruktiv ko`rsatkichlar ta`sir ko`rsatadi.
|
| |
