Yangi o’quv materiali bayoni:
2.4.Maruzani reja bo’yicha tushuntiradi va har
bir reja savolining oxirida qisqa muhokama
asosida umumlashtiruvchi fikr bayon etiladi.
Jarayon slaydlarni namoyish qilish bilan olib
boriladi.
Yangi o’quv materialini mustahkamlash :
2.5.Mashg’ulot davomida o’quvchilarga
savollar bilan murojat etiladi va “Bahs
munozara”usulidan foydalanib barcha
g’oyalarni doskaga yozib boradi hamda
umumlashtiradi
2.1.Savollarga
javob berishadi.
2.2. Berilgan
ma’lumotlarni
daftarlarida
qayd qilib
borishadi.
2.4.Har bir
savol
yakunidagi
muhokamada
ishtirok
etishadi.
2.5.Berilgan
savollarga o’z
fikrlarini bayon
etishadi.
3 – bosqich
Yakuniy (10
daqiqa)
Mashg’ulot yakuni:
3.1. O’tilgan mavzu yuzasidan yakuniy xulosa
chiqaliladi.
Uy vazifani berilishi:
3.2. Mavzu yuzasidan mustaqil o’rganish
uchun savollar beriladi
Tinglaydilar,
o’z fikrlarini
bayon etadilar
Tinglaydilar va
yozib oladilar
14 - Mavzu:
Banklarda kredit faoliyatini rivojlantirishda axborot
117
texnologiyalarining ro’li
Reja:
1. Banklar va ularning kelib chiqish asoslari
2. Bank tizimi
3.Banklarda kredit faoliyatini rivojlantirishda axborot texnologiyalarining ro’li
Tayanch so’z iboralar:
Bank, tovar-pul, kredit,
emissiya
Bank deb, pul mablaglarini yig’uvchi, saqlab beruvchi, kredit-hisob va
boshqa vositachilik operasiyalarini bajaruvchi muassasalarga aytiladi.
Banklar paydo bo’lishining asosi bo’lib tovar-pul munosabatlarining
rivojlanishi hisoblanadi. Tovar-pul munosabatlarinig bo’lishi va ularning
rivojlanib borishi barcha ijtimoiy-iqtisodiy tizimlarda banklarning ham
bo’lishini taqazo etadi.
Bank (
lotincha:
ansa
—-sarrof peshtaxtasi)
- kredit-moliya
muassasasi;
asosan, vaqtincha bo’sh
pul
mablag’larini to’plash, korxonalarga va umuman
pulga muhtojlarga kredit, ssuda berish, naqd pulsiz hisob-kitoblarini amalga
oshirish, pul va turli qimmatbaho qog’ozlar chiqarish,
oltin
va chet el
valutalari bilan bog’liq operatsiyalarni bajarish va boshqa faoliyatlar bilan
shug’ullanadi.
“Bank”so’zi italyancha “banco” so’zidan kelib chiqqan va “stol”,
“skameyka”degan ma’noni anglatadi. Banklarning o’tmishdoshlari o’rta
asrlarda pul almashtiruvchilar - pul va tijorat kapitalining vakillari bo’lgan;
ular savdogarlardan pul olib, turli shahar va mamlakatlardan pul
almashtirishga
ixtisoslashgan.
Valyuta
ayirboshlovchilar
ushbu
depozitlardan, shuningdek o’z mablag’laridan qarz berish va foizlarni olish
uchun foydalanishni boshladilar, bu esa valyuta ayirboshlovchilarning
bankirlarga aylanishini anglatardi, Angliyada kapitalistik bank tizimi XVI
asrda vujudga keldi, yoki zargarlardan ham, savdogarlardan ham bankirlar
paydo bo’ldi.
Bank ishining asosiy yo’nalishlari
depozit
(omonat) qabul
qilish,
kreditlar
berish va mijozlarga kredit-hisob xizmati ko’rsatishni
amalga oshirish hisoblanadi. Bank qimmatbaho qog’ozlarni saqlash,
saqlashga o’tkazilgan qimmatbaho qog’ozlarni joriy boshqarish,
birja topshiriqlarini bajarish,
seyflarni
ijaraga berish kabi pulli xizmatlar
ham ko’rsatadi.
Bank ishining dastlabki belgilari quldorlik Jamiyat ida paydo bo’lgan.
Ular asosan, savdogarlarning pul bilan bog’liq hisob-kitob ishlarini bajargan
jiro- banklar (mijozlar o’rtasida hisob-kitoblarni naqd pulsiz olib boradigan
banklar) shaklida vujudga keldi. Shu bilan bir qatorda maxsus
sarrofxonalarda sarroflar pul almashtirish va yirik pullarni maydasiga
almashtirib berish ishlari bilan shug’ullangan. Bankning ayrim belgilariga
118
ega bo’lgan muassasalar o’rta asrlarda shimoliy Italiya shaharlarida, so’ngra
Gollandiya va Germaniyaning savdo markazlarida yuzaga keldi.
Tarixdagi
birinchi bankirlar zargarlar bo’lgan. Ular doimo oltin yoki zargarlik
buyumlarining bir qismini saqlashlari kerak edi, shuning uchun ular
ishonchli seyflar va qulflarga ega edilar. Boshqa odamlar bundan
foydalanishni boshladilar, ular zargarlardan o’zlarining xazinalarini bir
muncha vaqt saqlash uchun olishni iltimos qildilar va buning uchun ozgina
pul to’ladilar Bozor iqtisodiyoti sharoitida tovar-pul munosabatlarining keng
miqyosda rivojlanishi banklar oldida yangidan-yangi operasiyalar bajarishga
imkoniyat ochib beradi.
Shuning uchun ham respublikamizda bozor iqtisodiyoti talablariga
mos keluvchi zamonaviy bank tizimi yaratish zaruriyati tug’ildi.
Jahon amaliyotida kredit tizimi o’zining tashkil qilinish turiga qarab
quyidagi guruhlarga bo’linadi:
–
Markaziy bank;
–
tijorat banklar;
–
mahsus-kredit institutlar.
Kredit tizimida asosiy o’rinni bank institutlari, bank institutlari
tarkibida salmoqli o’rinni tijorat banklari egallaydi. Tijorat banklari kredit
tizimining boshqa bo”g’inlariga nisbatan ko’proq bo’sh resurslarni jalb qiladi
va ko’p miqdorda mijozlarga kreditlar beradi.
Bank tizimi- bu mamlakat hududida tarixan shakllangan va qonun bilan
mustahkamlangan kredit tashkilotlarining faoliyat ko’rsatish shaklidir. Xuddi pul
va moliya tizimi kabi bank tizimi o’ziga xos milliy belgilariga egadir. Shu belgilar
shu hududning, geografik shartlari ob-havo aholi milliy tuzilishi, ularni nima bilan
mashg’ulligi, kushilar bilan munosabati, savdo yo’llari va omillar asosida
shakllanadi.
|