|
Bank tizimi O’xshash tomonlari
|
| Sana | 06.03.2024 | | Hajmi | 36.11 Kb. | | #167988 |
Bog'liq Bank tizimi 1 Auditning axloq kodeksi va uning maqsadi 2 Axloq kodeksining a-fayllar.org
Bank tizimi
|
O’xshash tomonlari
|
FArqli tomonlari
|
Afzalliklari kamchiliklari
|
Angliya bank tizimi
|
Darajasi bo'yicha bank kapitalining kontsentratsiyasi Buyuk Britaniya har doim ham dunyoda birinchi o'rinlardan birini egallab kelgan. Britaniya tijorat banklari orasida ko'p yillar davomida etakchi rolni London banklarining kuchli "katta beshligi" o'ynadi: Barclays Bank, Lloyds Bank, Midland Bank, National Bank, Westminster Bank. 1968 yilda "Katta beshlik" tarkibiga qo'shilish sodir bo'ldi - oxirgi ikkita bank birlashtirildi, bu mamlakatning bank kuchini yanada kuchaytirishga olib keldi. Hozir Katta To'rtlik Buyuk Britaniyaning tijorat banklaridagi barcha omonatlarning 92 foizini tashkil qiladi.
|
Buyuk Britaniyada bir nechta asosiylar mavjud moliyaviy guruhlar, iqtisodiyotning katta qismini - kredit tizimi savdo sanoatini va boshqalarni boshqaradigan Buyuk Britaniyadagi eng yirik moliyaviy guruhlar AQShdagi eng yirik moliyaviy guruhlarga yaqin bo'lib, ba'zi sohalarda ular hatto ularni engib o'tishgan. Buyuk Britaniyaning moliyaviy sarmoyasi xususiyati keng xalqaro munosabatlar. Morgan-Grenfell bank uyi Amerikaning Morgan moliyaviy guruhi bilan bog'langanligi sababli, Rotshild-Oppenxaymer guruhlari Angliya-Gollandiya kompaniyalari Royal Dutch Shell va Unilever.
|
Garchi bugungi kunda Britaniya banklari XX asrning ko'p o'n yilliklari davomida ularga tegishli bo'lgan moliya va kapital bozorlarida rol o'ynamaydi. London Nyu-Yorkdan keyin eng yirik moliyaviy markaz bo'lib qolmoqda. Xalqaro pul va kapital bozorlaridagi umumiy aylanmada u Evropada eng samarali pul bozori infratuzilmasiga ega bo'lib, dunyoda etakchi o'rinni egallaydi. London bu erda faoliyat ko'rsatadigan xorijiy banklar soni bo'yicha 1-o'rinni egallaydi. Bu erda operatsiyalar hajmi bo'yicha dunyoda uchinchi (Nyu-York va Tokiodan keyin). London kapital bozori xorijiy aktsiyalar bilan jahon savdosining 60% tashkil etadi.
|
Germaniya bank tizimi
|
AQSH, Germaniya, Fransiya, Italiya va boshqa rivojlangan davlatlarda
bank faoliyati sohasidagi davlat siyosati iqtisodiyotdagi moliyaviy
beqarorliklarga barham berish, yalpi pul taklifi ustidan nazorat o’rnatish,
banklarning foyda asosida faoliyat yuritishini ta’minlash va bank tizimiga
nisbatan ishonchsizlik tuyg’ularini yuzaga kelishiga yo’l qo’ymaslik kabi
maqsadlarni ko’rish mumkin.
|
Germaniya bank tizimi AQSH bank tizimidan farqli ravishda 2-Jahon
urushidan keyin juda tez rivojlandi. G’arbiy Germaniyadagi kredit institutlari
va bank nazorati organlari o’rtasidagi munosabatlar to’g’ridan-to’g’ri davlat
tomonidan chegaralashga emas, balki davlat bilan katta banklar o’rtasidagi
“jentelmen kelishuvlari”ga asoslangan edi.
Germaniyada banklar faoliyatini tartibga solishning huquqiy asosi bo’lib,
“Germaniya Federativ Respublikasi banklari to’g’risida” va “Nemis Federativ
banki to’g’risida”, shuningdek 1983 yil 13 iyulda Yevropa Hamjamiyati
Kengashining tavsiyalariga asosan 1985 yil 1 yanvardan kuchga kirgan “1961
yilda qabul qilingan “Bank faoliyati to’g’risida”gi qonunga o’zgartirish va
qo’shimchalar kiritish to’g’risida” qonunlar hisoblanadi.
Germaniya Markaziy banki va AQSHning Federal rezerv tizimi diskont stavkalarini bozor stavkalaridan
sezilarli darajada past qilib belgilaydilar. SHu sababli diskontli kreditlarga
bo’lgan talabni ular ma’muriy yo’l bilan cheklaydilar. Ayrim Markaziy
banklar diskont stavkalaridan pul bozoridagi vaziyatni boshqarishning asosiy
instrumenti sifatida foydalanadilar;
ochiq bozor siyosatida Markaziy bank qimmatli qog’ozlarni ikkilamchi
bozordan sotib olish yoki sotish operatsiyalarini amalga oshiradi. Shunisi
хarakterliki, rivojlangan хorijiy davlatlarda, хususan AQSH, Yaponiya va
Germaniyada Markaziy bankning qimmatli qog’ozlarni bevosita emitentning
o’zidan birlamchi bozorda sotib olishi ochiq bozor operatsiyasi
hisoblanmaydi, balki kredit operatsiyasi hisoblanadi. Demak rivojlangan
хorijiy davlatlarda ochiq bozor operatsiyalari deganda qimmatli qog’ozlarning
ikkilamchi bozorlarda sotilishi yoki sotib olinishi bilan bog’liq operatsiyalar
tushuniladi. Bu yerda Markaziy bank tomonidan qimmatli qog’ozlarni sotib
olinishi tijorat banklarining likvidliligini oshishiga va aksincha, qimmatli
qog’ozlarni sotilishi ularning likvidliligini pasayishiga sabab bo’ladi.
|
Germaniyada kredit institutlari ustidan nazorat Bank nazorati bo’yicha
Federal boshqarma hamda Nemis Federal banki (Bundesbank) tomonidan
amalga oshiriladi. Bank nazorati bo’yicha Federal boshqarmaning asosiy
vazifasi quyidagilardan iborat:
- yangidan ochilayotgan banklar faoliyatiga litsenziyalar berish;
- kredit institutlari uchun majburiy rezerv talablarini belgilash;
- kredit va pul muomalasi sohasiga tegishli qonun va me’yoriy hujjatlarga
amal qilinishini nazorat qilish;
- banklar faoliyatini rejadan tashqari tekshiruvdan o’tkazish;
- banklar rahbarlarini lavozimidan ozod etish va hokazo.
Mamlakatdagi barcha kredit institutlari Bank nazorati bo’yicha Federal
boshqarmaga o’z faoliyatlaridagi barcha o’zgarishlar to’g’risida, shuningdek,
oylik hamda yillik hisobotlarni taqdim etadilar. Banklar ustidan nazoratni
amalga oshiruvchi Federal boshqarma Bundesbank bilan kelishilgan holda
kredit institutlari faoliyati uchun majburiy iqtisodiy me’yorlar o’rnatib boradi.
Ushbu o’rnatilgan iqtisodiy me’yorlarga quyidagilar kiradi:
- tijorat banklari riskka tortilgan aktivlarining miqdori aksionerlik
kapitalining 18 barobaridan ko’p bo’lmasligi lozim;
- har operatsiya kunining chet el valutasi bo’yicha yopilmagan qismi
aksiyadorlik kapitalining 30 foizdan oshmasligi lozim;
- moliya fyuchers va optsionlari bo’yicha kunlik ochiq pozitsiya bank
aksiyadorlik kapitali summasining 20 foizidan oshmasligi lozim;
- bank sarmoyasining 15% idan yuqori bo’lgan bir qarz oluvchiga
berilgan “yirik” kreditlar to’g’risida ma’lumotlar zudlik bilan Bundesbankka
taqdim etish, mazkur kreditlarning umumiy summasi bank sarmosining 8
barobaridan oshmasligi lozim.
|
AQSH bank tizimi
|
Qoʻshma Shtatlarida bank ishi 1780-yillarda mamlakat tashkil topishi bilan boshlangan va bank va moliyaviy xizmatlarning yuqori taʼsirli va murakkab tizimiga aylandi. U Nyu-York shahri va Uoll-stritda joylashgan boʻlib, turli xil moliyaviy xizmatlarga, xususan, xususiy bank, aktivlarni boshqarish va depozit xavfsizligiga qaratilgan.
Bank sanoatining boshlanishi 1780-yilda Pensilvaniya banki Amerika inqilobiy urushini moliyalashtirish uchun tashkil etilganida kuzatilishi mumkin. Oʻn uchta koloniyadagi savdogarlar ayirboshlash vositasi sifatida valyutaga muhtoj boʻlgandan soʻng, yanada rivojlangan moliyaviy operatsiyalarni osonlashtirish uchun Shimoliy Amerika banki ochildi.
2018-yil holatiga koʻra, Qoʻshma Shtatlardagi eng yirik banklar JPMorgan Chase, Bank of America, Wells Fargo, Citigroup va Goldman Sachs edi. Hisob-kitoblarga koʻra, bank aktivlari AQSh iqtisodiyotining 56 foiziga teng edi. 2021-yil 8-sentyabr holatiga koʻra, AQShda 4951 ta tijorat banki va jamgʻarma muassasasi mavjud
|
Savdogarlar Buyuk Britaniyadan Qoʻshma Shtatlarga sayohat qilishdi va 1780-yilda Amerika inqilobiy urushini (1775—1783-yillari) moliyalashtirish uchun Pensilvaniya bankini tashkil qildilar[2]. Bu vaqt mobaynida oʻn uchta koloniya valyutani oʻrnatmagan va kundalik faoliyatini moliyalashtirish uchun norasmiy savdodan foydalangan. 1782-yil 4-yanvarda AQShda birinchi tijorat banki Shimoliy Amerika Banki ochildi[3]. 1791-yilda AQSh moliya vaziri Aleksandr Hamilton Amerika soliqlarini ushlab turish va tashqi qarzni toʻlash uchun milliy bank boʻlgan Amerika Qoʻshma Shtatlari Bankini yaratdi[3]. Prezident Endryu Jekson 1832-yilda bankni yopdi va barcha bank aktivlarini AQSh davlat banklariga yoʻnaltirdi[3]. Davlat banklari pulni tez bosib chiqarishni boshladilar, bu esa inflyatsiyani qoʻzgʻatdi va 1837-yildagi vahimaga olib keldi
|
Federal zaxira tizimi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Federal zaxira tizimi AQShning markaziy bankidir .
Amerika Qoʻshma Shtatlarining markaziy bank tizimi Federal rezerv tizimi deb ataladi, 1913-yilda Federal zaxira toʻgʻrisidagi qonunning qabul qilinishi bilan, asosan, bir qator moliyaviy vahimalarga, xususan, 1907-yilda kuchli vahimaga javoban yaratilgan[5][6]. Vaqt oʻtishi bilan Federal zaxira tizimining roli va mas’uliyati kengayib, uning tuzilishi rivojlandi[7]. Buyuk Depressiya kabi voqealar tizimdagi oʻzgarishlarga olib keladigan asosiy omillar edi[8]. Federal rezervning rasmiy hujjatlariga koʻra, bugungi kunda uning vazifalari mamlakatning pul-kredit siyosatini yuritish, bank institutlarini nazorat qilish va tartibga solish, moliya tizimining barqarorligini taʼminlash va depozitariy institutlar, AQSh hukumati va xorijiy rasmiy institutlarga moliyaviy xizmatlar koʻrsatishdan iborat[9].
Federal depozitlarni sugʻurtalash korporatsiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Depozitlarni sugʻurtalash boʻyicha Federal korporatsiya (FDIC) 1933-yildagi Glass-Steagall qonuni asosida yaratilgan Qoʻshma Shtatlar hukumat korporatsiyasidir. U omonatlarni sugʻurtalashni taʼminlaydi, bu aʼzo banklardagi omonatlarning xavfsizligini kafolatlaydi, har bir omonatchi uchun har bir bank uchun 250 000 dollargacha. 18-noyabr, 2010-yil holatiga koʻra , FDIC 6800 ta muassasadagi omonatlarni sugʻurtalaydi.[10] FDIC shuningdek, baʼzi moliyaviy institutlarni xavfsizlik va ishonchlilik boʻyicha tekshiradi va nazorat qiladi, isteʼmolchilarni himoya qilishning muayyan funksiyalarini bajaradi va qabul qiluvchilar (muvaffaqiyatsiz banklar)dagi banklarni boshqaradi. 1934-yil 1-yanvarda FDIC sugʻurtasi boshlanganidan beri hech bir omonatchi bankning ishdan chiqishi natijasida sugʻurtalangan mablagʻlarini yoʻqotmagan
|
|
| |
