|
Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social
|
| bet | 2/2 | | Sana | 11.10.2022 | | Hajmi | 72.35 Kb. | | #27014 |
Bog'liq ko-ylakbop-to-qimalar-tuzilishiga-ta-sir-etuvchi-omillar-tahlili xalqaro bank ishi KIRISH
Ilmiy ishda erkaklar uchun kuylakbop to‘qimani tuzilishiga ta’sir etuvchi omillarni aniqlash maqsadida, to‘qima o‘rilishi, xom ashyoning chiziqli zichligi va tolaviy tarkibi omillari belgilab olindi. Xom ashyoning tolaviy tarkibining to‘qima tuzilishiga ta’siri o‘rganish uchun to‘qimaning yuqorida qayd etilgan barcha taxtlash omillari o‘zgarmas bo‘lib, turlicha tolaviy tarkibli xom ashyo tanlandi.
I variant erkaklar kuylakbop to‘qimasi tanda va arqoq uchun paxta tolali iplari;II variant to‘qima tanda paxta tolali va arqoq ipak ipi; III variant to‘qima tanda paxta tolali, arqoq uchun poliefir tolali iplardan foydalanildi. Erkaklar kuylakbop to‘qimalarning taxtlash omillari xisobi bajarilib, olingan natijalar 1.1-jadvalga kiritildi.
1.1-jadval
TEXNIK HISOBINING YAKUNIY JADVALI
|
Taxtlash omillari
|
O‘lchov
birligi
|
I
variant
|
II
variant
|
III
variant
|
|
Xom ashyo tolaviy tarkibi Tanda bo‘yicha Arqoq bo‘yicha
|
|
Paxta paxta
|
Paxta ipak
|
Paxta poliefir
|
|
Iplarning chiziqli zichligi
Tanda bo‘yicha Arqoq bo‘yicha
|
teks
|
10 gr
8,5 gr
|
10 gr
8,5
|
10 gr
8,5
|
|
To‘qimada iplarning zichligi
Tanda bo‘yicha Arqoq bo‘yicha
|
Ip/dm
|
366
346
|
366
346
|
366
346
|
|
Bog‘lanish koeffitienti
|
|
5,8
|
5,8
|
5,8
|
|
To‘qimani to‘ldirish koeffitienti
|
|
0,8
|
0,8
|
0,8
|
|
Tayyor to‘qima eni
|
Sm
|
160
|
160
|
160
|
|
Xom to‘qima eni
|
Sm
|
169.3
|
169.3
|
169.3
|
|
Umumiy iplar soni
|
Ip
|
6123
|
6123
|
6123
|
|
Ohor qoldig‘i bilan birga tanda iplari
og‘irligi
|
Kg
|
6
|
6
|
6
|
|
100m to‘qimadagi tanda iplar
|
Kg
|
7.08
|
7.08
|
7.08
|
|
og‘irligi
|
|
|
|
|
1
|
100m to‘qimadagi arqoq iplar
og‘irligi
|
Kg
|
5.5
|
5.5
|
5.5
|
2
|
1m xom to‘qimaning chiziqli zichligi
|
kg/m
|
0,126
|
0.126
|
0.126
|
3
|
1 m2 xom to‘qimaning yuza zichligi
|
kg/m2
|
0,073
|
0.073
|
0.073
|
4
|
Tanda bo‘yicha to‘ldirish foizi
|
%
|
44
|
44
|
44
|
4
|
Arqoq byicha to‘ldirish foizi
|
%
|
39.84
|
38.06
|
41.86
|
6
|
To‘qimani umumiy to‘ldirish foizi
|
%
|
66,32
|
65,3
|
67,46
|
TADQIQOT METODOLOGIYASI
Tajriba sinovlari natijalari taxlili bo‘yicha kuylakbop to‘qimalarning tuzilishiga xomashyoning tolaviy tarkibi ma’lum darajada to‘qimaning fizik-mexanik xususiyatiga va tashqi ko‘rinishiga ta’sir qiladi. To‘quv o‘rilishining to‘qima tuzilishiga ta’sirini aniqlash maqsadida erkaklar uchun kuylakbop matoning taxtlash omillari o‘zgarmas bo‘lib, I variant to‘qima polotno o‘rilishida; II variant to‘qima noto‘g‘ri satin va III variant to‘qima siniq sarja naqshli mayda naqshli o‘rilishlarda ishlab chiqarildi. To‘qima o‘rilishlarining to‘liq taxtlash dasturlari shakllantirilib, - keltirilgan.
To‘rt shodali satin o‘rilishinig to‘liq taxlash dasturi
–rasm. Noto‘g‘ri satin o‘rilishining to‘liq taxtlash dasturi
Polotno o‘rilishinig to‘liqtaxlash dasturi
–rasm. 4 shodali polotno o‘rilishining to‘liq taxtlash dasturi
Mayda naqshli o‘rilish to‘liq taxlash
dasturi
–rasm. Tanda siniq sarja o‘rilishining to‘liq taxtlash dasturi
1.2-jadval Tajribaviy to‘qimalarning taxtlash omillari xisobi bajarildi va olingan natijalar
1.2 -jadvalga kiritildi.
|
Taxtlash omillari
|
O‘lcho v
birligi
|
I
variant
|
II
variant
|
III
Variant
|
|
Xom ashyo tolaviy tarkibi Tanda bo‘yicha
Arqoq bo‘yicha
|
|
Paxta paxta
|
Paxta ipak
|
Paxta Poliefir
|
|
O‘rilish rapporti
|
|
Polot-
noli
|
Noto‘g‘ri
satin
|
Tanda siniq
sarja
|
Tanda
Arqoq
|
2
2
|
4
4
|
4
20
|
|
Iplarning chiziqli zichligi
Tanda bo‘yicha Arqoq bo‘yicha
|
teks
|
10 gr
8,5 gr
|
10 gr
8,5
|
10 gr
8,5
|
|
To‘qimada iplarning zichligi
|
Ip/dm
|
366
346
|
366
346
|
366
346
|
Tanda bo‘yicha
Arqoq bo‘yicha
|
|
|
To‘qimani to‘ldirish
koeffitienti
|
|
0,8
|
0,8
|
|
|
Tanda qoplanishlar
|
|
2
|
4
|
22
|
Arqoqqopalanishlar
|
2
|
4
|
24
|
3
|
1 m2 xom to‘qimaning yuza
zichligi
|
kg/m2
|
0,073
|
0.073
|
0.073
|
4
|
Tanda bo‘yicha to‘ldirish
foizi
|
%
|
44
|
44
|
44
|
4
|
Arqoq byicha to‘ldirish foizi
|
%
|
39.84
|
38.06
|
41.86
|
6
|
To‘qimani umumiy
to‘ldirish foizi
|
%
|
66,32
|
65,3
|
67,46
| MUHOKAMA
To‘qima tuzilishini to‘qimaning absolyut zichligi to‘liq baholay olmaydi, chunki ipning chiziqli zichligi hisobga olinmaydi. Shu sababli nisbiy zichlik kattaligi (daraja, to‘qima to‘ldirish koeffitsienti) qo‘llaniladi.
To‘qima yuzasini tanda yoki arqoq ipi bilan to‘ldirish darajasi; to‘qima yuzasini tanda yoki arqoq ipi bilan qoplangan yuza nisbati yoki to‘qimaning amaliy zichligini to‘qimaning maksimal zichligi nisbatini ifodalaydi.
Tanda bo‘yicha
ЗT
юза. AGID AG dT
юза. ABCD AB 1
PT
dTPT
(1.1)
Arqoq bo‘yicha
З юза.DCHE HC d а
d P
а юза.ABCD BC 1 а а
Pа
(1.2)
To‘qima yuzasini to‘ldirish darajasi, tanda va arqoq bilan to‘ldirilgan yuzani to‘qima yuzasi nisbatiga aytiladi
ZTo‘q=ZT+ Za– ZT· Za (1.3)
Turli o‘rilishli to‘qimalarda, iplarning ma’lum chiziqli zichligi hamda to‘qimaning tanda va arqoq bo‘yicha zichliklari teng to‘qima yuzasini to‘ldirish ham bir xil bo‘ladi.Masalan, polotno va satin o‘rilishli to‘qimalar ipning chiziqli zichligini ( TT , Ta), to‘qimaning tanda va arqoq bo‘yicha zichliklarini ( RT , Ra), tanda va arqoq bo‘yicha o‘rilish rapportini va ipning rapport oralig‘ida kesishish sonini hisobga oluvchi umumiy ko‘rsatkich-bu to‘qima yuzasini tolali materiallar bilan qoplanish koeffitsienti. To‘qimaning haqiqiy zichligi va maksimal zichligi nisbati to‘qimaning tolali material bilan qoplanish koeffitsientini ifodalaydi.
To‘qima tuzilish fazasi I-IV tartibli to‘qimalar uchun, arqoq bo‘yicha zichliklari maksimal, tanda bo‘yicha esa maksimal ko‘rsatkichdan kichik bo‘lishi kerak, chunki to‘qimani qoplanish koeffitsienti ko‘rsatkichi:
-arqoq bo‘yicha ( KNa>1) birdan yuqori bo‘lishi kerak.
-tanda bo‘yicha ( KNT<1) birdan kichik bo‘lishi kerak.
Tuzilish fazasiVI-IX tartibli to‘qimalar uchun, tanda bo‘yicha zichliklari maksimal, arqoq bo‘yicha esa maksimal ko‘rsatkichidan kichik bo‘lishi kerak, chunki to‘qimani qoplanish koeffitsienti ko‘rsatkichi:
-tanda bo‘yicha ( KNT>1) birdan yuqori bo‘lishi kerak.
-arqoq bo‘yicha ( KNa<1) birdan kichik bo‘lishi kerak.
Tuzilish fazasiV tartibli to‘qimalar uchun, to‘qimani qoplanish koeffitsienti ko‘rsatkichi tanda va arqoq bo‘yicha ( KNT<1, KNa>1) birdan kichik bo‘lishi kerak,
chunki to‘qimaning tanda va arqoq bo‘yicha haqiqiy zichliklari maksimal zichligiga nisbatan kichik bo‘lishi kerak.
NATIJALAR
Tajriba natijalariga ko‘ra to‘qima o‘rilishi to‘qimaning tuzilish fazasi V tartibli to‘qimalarni ishlab chiqarilishi murakkablashadi, chunki tanda va arqoq bo‘yicha qoplanish koeffitsientlari KNT va KNa ko‘rsatkichlari birga yaqinligi va to‘qimaning qoplanish koeffitsienti KNTo‘q ko‘rsatkichi ham birga yaqindir.
Keyingi ilmiy izlanishlar kuylakbop matoning xomashyo tolaviy tarkibi va uning chiziqli zichligi ta’sirini o‘rganish maqsadida Tanda ipi bo‘yicha TT = 15x2 teks chiziqli zichlikni qabul qilamiz, u holda tanda ipining diametri dT = 0,22 mm dan iborat bo‘ladi. Qabul qilingan qiymatlarni (2) formulaga qo‘yamiz va tanda ipi bo‘yicha RT= 200 ip / dm, RA= 250, 300, 350 ip / dm zichlikka ega bo‘lamiz. Arqoq bo‘yicha kalava ipining chiziqi zichligi TA = 25 teks, u holda arqoq ipining da= 0,19 mm dan iborat bo‘ladi.
XULOSA
Maqolada yangi to‘qima assortimentlarini yaratish va ularni ishlab chiqarish uchun to‘qimani to‘quv dastgoxida ishlab chiqarish omillari tanlandi va yangi to‘qima loyixalash texnik vazifalari bajarildi.
Loyixaning birinchi bosqichida loyixalanayotgan to‘qima erkaklar ko‘ylakbop to‘qima bo‘lib, tanda iplari paxta tolali 10 gr teks, arqoq iplari esa 8 poliefir iplaridan shodali to‘quv dastgoxida tajribaviy to‘qima namunalari olindi. To‘qima o‘rilishlari shodali to‘quv dastgoxlarida ishlab chiqarilib, o‘rilishi polotnoda olingan bo‘lib erkaklar uchun mo‘ljallangan kuzgi va baxorgi ko‘ylakbop to‘qimalar uchun mo‘ljallangan to‘qimalar ishlab chiqrildi.
Maqolada ko‘ylakbop to‘qimalarni ishlab chiqarish omillari asosida to‘qima to‘qildi, ikkinchi bosqichida yangi to‘qimaning “texnologik xisobi bajarildi” ishlab chiqildi. Texnologik xisobi chiqqan natijalar asosida Toshkent to‘qimachilik va texnologiya institutining “To‘qimachilik matolari texnologiyasi” kafedrasidagi TAYOTA Jat-810 to‘quv dastgoxida namunalar olindi hamda istemol xossalari o‘rganildi.
REFERENCES
Рахимходжаев С.С. Совершенствование регулирования натяжения нитей основы на бесчелночных ткацких станках при выработке шелковых тканей. Дисс. Канд.техн.наук. Ташкент, 1984г
Баймуратов Б.Х. Совершенствование процесса отпуска и натяжения нитей основы на ткацком станке. Дисс. Канд.техн.наук.,Ташкент. ТИТЛП, 1998 й
Кадирова Д.Н. Исследование и стабилизация натяжения нитей основы на бесчелночных ткацких станках. Дисс. Канд.техн.наук., Ташкент, ТИТЛП., 2002 й
Букаев П. В. Разработка параметров оптимального процесса бесчелночного ткачества и критериев его оценки: Автореф. дис. докт. техн. наук.– Ленинград: ЛИТЛП, 1984 й.–36 с.
Могильный А.Н. Разработка технологии, методов проектирования и исследование структуры и свойств текстильных материалов технического назначения: Автореф. дис. докт. техн. наук. – Санкт – Петербург: СпГУТиД, 2000 й. – 36 с.
Sh.Abdurahmonov, D.N.Qodirova. Ko‘ylakbop to‘qimaning taxtlash omillari va fizik va mexanik xususiyati tadqiqi. Magistrlar to‘plami Toshkent-2016
Sh.Abdurahmonov, D.N.Qodirova. Kiyimbop to‘qima tuzilishiga ta’sir etuvchi taxtlash omillarini tadqiq qilish. “XXI asr –yosh intellektual avlod asri” institut ilmiy-amaliy anjumani. T-2016.29-mart.
Sh.Abdurahmonov, D.N.Qodirova. Erkaklar kuylakbop to‘qimasiniing iste’mol xususiyatlari tadqiqi. Magistrlar to‘plami Toshkent-2017.
Sh.Abdurahmonov, D.N.Qodirova. To‘qimaning yangi assortimentini yaratish. Fan, ta’lim va ishlab chiqarish integratsiyalashuvi sharoitida innovatsion texnologiyalarning dolzarb muammolari. To‘qimachi-2017. Respublika ilmiy- amaliy anjumani maqolalari to‘plami.
March 2022
www.oriens.uz
|
| |
