“ШИМ”-Широтно-Импульсная Модуляция rus tilidan
o’zbek tiliga tarjima qilganda “IKM”-Impuls Kengligi
Modulatsiyasi, inglizcha “PWM”-Pulse-Width Modulation
• “IKM”– bu analog (o’zgaruvchan) signalni impuls (to’g’riburchakli)
ko’rinishdagi
raqamli(“цифровой”)
signalga
o’tkazishdir.
IKM
“kuchlanishni boshqarishdir”. Hozirgi elektronikada IKM atamasi
juda keng qo’llanilmoqda.
• IKMda asosiy kattalik impuls kengligi -
“davomiylik” (ruscha tilida ”скважность”)
hisoblanadi. Davomiylik vaqti qancha uzun bo’lsa,
kuchlanish shuncha katta bo’ladi. Aksincha (impuls
kengligi) davomiylik qancha qisqa bo’lsa,
kuchlanish shuncha kichik bo’ladi.
•
Masalan: Arduino platasida svetodiod
yorug’ligini boshqarmoqchimiz bunda biz pindagi
kuchlanishni pasaytirib ko’tarishimiz kerak. Buni
dastur yordamida quyidagicha amalga oshiramiz.
Arduinoda IKM kontrolleri(boshqaruvi) uchun
analogWrite( ) funksiyasidan chaqiriladi. Bu
funksiyaning qavsi ichiga “IKM pini raqami” va
“IKM qiymati” 0-dan 255-gacha bo’lgan sonlardan
biri yoziladi. Qavs ichida “0” soni 0 Voltni, “255”
soni +5 Voltni bildiradi. 0-dan 255-gacha bo’lgan
sonlar oralig’ida kuchlanish mos ravishda 0%-
100% foizgacha o’zgarib boradi.
Fotorezistor, termorezistor va infraqizil
qabul qilgich qurilmalari bilan tanishish
• Fotorezistor-deb yorug’lik kuchi
ta’sirida o‘z qarshiligini
o‘zgartiradigan yarimo’tkazgichli
qurilmalarga aytiladi.
Fotorezisorga yorug‘lik
tushmaganda ya’niy yorug‘lik
kuchi 0 ga teng bo‘lganda uning
qarshligi cheksiz katta bo‘ladi
yorug‘lik sekin ortirganimiz
sayin uning qarshli kamayib
boradi va yorug‘lik maksimal
darajada tushganda qarshlik 0
teng bo‘ladi.
• Fotorezistorning bir oyog’iga arduinoning 5V ni ulandi,ikkinichi oyog’iga
A0 pinga ulanadi va shu oyog’ini qarshlik orqali GNDga ulanadi.
fotorezistorning arduino qanday ulanishi
• Termorezistor-deb temperatura o’zgarganda
qarshlik ham o’zgaradigan qurilmalarga aytiladi.
Temperatura ortgani sari termorezistorning
qarshligi ham ortib boradi va aksincha.
Termorezistorning qarshlik o’zgarishga qarab
turlari juda ko’p ulardan ba’zilarni ko`rib
chiqamiz.
• Infraqizil nur –bu ko’zga
ko’rinmaydigan nur bo’lib , tabiatda
har qanday qizdirilgan jism o’zidan
shunday nur chiqaradi. Uning
to’lqin uzunligi qizil nurdan katta
bo’lgani uchun bu nurni inson
ko’zlari ko’ra olmaydi. Lekin
infraqizil nur qabul qilish uchun turli
qurilmalar yasalgan ular bir nom
bilan infraqizil nur chiqaruvchi va
qabul qiluvchi qurilmalar deyiladi.
Infraqizil nur chiqaruvchi va qabul
qiliuvchi qurilamalar birgalikda
ko’plab ishlab chiqarish jaryonlarida
ishlatiladi.
• Infraqizil nur chiqaruchi va qabul
qiluvchi qurilmalarning ko’rinshi
quydagicha:
| 