x2 - SQR (x) ln x-LN(x)
x
100
-EXP(100*LN(X))
sin x-SIN(x)
x -SQRT(x)
cos x-COS(x) arctg x -ARCTAN(x)
Ifodalar
Ifoda kiymatlarni xisoblash ketma-ketligini va bajariladigan amallarni aniklaydi. Ular
kavs va amal belgilari bilan ajratil-gan uzgarmaslardan, uzgaruvchilardan,
standart
funktsiyalardan iboratdir. Programma strukturasi esa kuyidagi oltita bulimdan iborat
buladi. Bulimlar albatta kuyidagi tartibda joylashgan bulishi kerak: belgilar
(metkalar); uzgarmaslar; turlar; uzgaruvchilar;
protsedura va funktsiyalar;
operatorlar. Paskal tilida suz deb bir nechta belgilar ketma-ketligi tushuniladi.
Xizmatchi suzlar deb Paskal tilidagi standart nom tushuniladi. Bu nom maxsus
ma`noni anglatadi va uni ma`lumotlarga berib bulmaydi. Maslan, PROGRAM, BEGIN,
END va xokazo. Paskal tilidagi ma`lumotlarning elementlari bulib uzgaruvchilar,
uzgarmaslar, izoxlar xizmat kiladi. Uzgaruvchilar deb xisoblash jaraenida uz
kiymatini uzgartiradigan katta- liklarga aytiladi. Uzgaruvchilarningnomlari
(identifikatorlar) - xarflardan yoki xarf
va rakmlardan iborat buladi, belgilar soni 8
tadan oshmasligi kerak. Uzgarmaslar (sonst) - deb xisoblash jarayonida uz kiymatini
uzgartirmaydigan kattaliklarga aytiladi. Bularga xam uzgaruvchilar kabi nom beradi.
Izoxlar - dasturning ma`lum kismini tavsiflash uchun ishlatiladi va bu katorda xech
kanday amal bajarilmaydi, ya`ni dasturning biror blokini yaxshirok tushunishga
xizmat kiladi. Izox (*,*) simvollari orasida beriladi. Katta *, * va [*,*] lar xam
ishlatilishi mumkin. Paskal tilida ma`lumotlarning toifa-lari ikki xil buladi. Oddiy
skalyar va murakkab. Skalyar toifa uz navbatida uzgaruvchi va standart
toifalarga
bulinadi. Uzgaruvchi toifaga kayd kilingan va chegaralangan toifalar kirsa, standart
toifaga butun - INTEGER, xakikiy - REAL, mantikiy -BOOLEAN, belgili - CHAR toifalar
TRUNC(x)- sonni butun kismga ajratish
ROUND(x)-sonni yaxlitlash,
PRED(x) -oldingi
elеmеntni topish
SUCC(x)- kеyingi elеmеntini topish
kiradi. Murakkab toifaga esa tup-lamlar, massivlar, yozuvlar, fayllar, belgilar
katori kabi toifalar kiradi. INTEGER - BUTUN tipidagi ma`lumotlar
fakat butun
sonlarni kabul kiladi. Ular Paskal tilida kuyidagicha ifodalanadi : 7,10,89 va x.k.
REAL - XAKIKIY turdagi ma`lumotlar xakikiy sonlarni kabul kiladi va ikki xil
kurinishda buladi:
a) Kuzgalmas nuktali xakikiy sonlar ( 3.56, 0.88, 150.45 )
b) Kuzgaluvchi nuktali xakikiy sonlar (0.546 q 546E - 3
96.78 *10
2
q96.78E2 va x.k.)
CHAR - BELGI turidagi ma`lumotlar kiymati sifatida barcha belgilarni kabul
kiladi. Bu ma`lumotlar apostrf ichiga olib eziladi. Masalan (`F`,`A`,`R`,`5`,`8` va
x.k.). BOOLEAN - MANTIKIY turdagi ma`lumotlar. Bu nom ingliz matematigi
Jorj Bul sharafiga shunday deb atalgan va shu turdagi uzgaruvchilar fakat ikkita
kiymat kabul kiladi TRUE eki FALSE.
